تعزیه واقعه عاشورا؛ نوش آباد

مهدی حسین‌زاده از برنامه‌سازان و تهیه‌کنندگان باسابقه تلویزیون در حوزه تولید برنامه‌های معارفی است. او از حال بد برنامه‌های مذهبی تلویزیون سخن می‌گوید؛ این‌که هیچ رسانه‌ای به‌مانند تلویزیون داعیه‌دار حوزه مذهبی نیست، اما نگاه فقیرانه و حقیرانه به این حوزه موجب شده است جهش و رشدی در برنامه‌های سازمان صداوسیما رخ ندهد. او معتقد است که «حداقل انصاف این است که همان‌طور که به برنامه‌های دیگر تلویزیون بهاء داده می‌شود، به همان میزان هم به برنامه‌های مذهبی بهاء داده شود.»

زنگ خطر برای برنامه‌های مذهبی تلویزیون

این تهیه‌کننده در بخش ابتدایی گفت‌وگوی خود با ایسنا، درباره وضعیت برنامه‌های معارفی و مذهبی تلویزیون، اظهار کرد: پرواضح است که ما برنامه‌سازان حوزه معارف، در ورای رسانه‌ای مثل سازمان صداوسیما که ارگان رسمی است هیچ امکان دیگری برای کار نداریم و از طرفی برنامه‌هایی که در انحصار سازمان صداوسیما است هم فراز و نشیب خودش را طی کند. نمی‌خواهم ورود کنم به این که در حال‌ حاضر ما در چه شرایطی به سر می‌بریم، اما در یک جمله‌ باید بگویم که حال برنامه‌های معارفی سازمان خوب نیست و برای آن هم دلیل دارم. از آنجا که ما یک رسانه انحصاری هستیم، تصورمان بر این است که هر چیزی که در رسانه ارائه می‌دهیم مخاطبان الزام دارند که حتما آن را ببینند و هر چیزی را که ما ارائه می‌کنیم به آن دلخوش هستند که همان را بپذیرند، در حالی که در حال‌ حاضر این گونه نیست.

او ادامه داد: امروزه دسترسی‌های دیگری مثل فضای مجازی که تا چند سال پیش در این حوزه فعال نبود، در اختیار مخاطب هستند و یا حتی کانال‌ها و شبکه‌های مذهبی دنیا، با موضوعات معارفی خوراک تهیه می‌کنند و در رسانه ما هم می‌طلبد که اتفاقا هوشیارانه‌تر و هوشمندانه‌تر در این حوزه عمل کنیم.

حسین‌زاده تصریح کرد، «متاسفانه ما همواره در حوزه برنامه‌های معارفی دچار یک حس رفع تکلیف هستیم و این حس رفع تکلیف زنگ خطر است و کار دستمان می‌دهد. به جای اینکه بر حسب نیازسنجی در طیف‌های مختلف سنی، شغلی و فکری برنامه‌ریزی کنیم و خوراک مناسب این حوزه را به مخاطبان ارائه دهیم، متاسفانه دیر می‌جنبیم و دیر عمل می‌کنیم و برنامه‌هایی هم که ساخته می‌شوند بسیار شتاب‌زده هستند. طبیعی است که برنامه‌ای که روی آن جو شتابزدگی حاکم باشد، قدرت تفکر، ایده‌پردازی و همین طور به عمل درآوردن آن ایده دچار مشکل خواهد بود. به ویژه در مناسبت‌هایی مثل محرم و ماه مبارک رمضان که موظف هستیم بهترین برنامه‌ها را در بستر این دو مناسبت بسازیم و جذب مخاطب کنیم اما این موضوعات همواره دچار شتاب‌زدگی خاص خود است.

سخنرانی‌های خاص و مداحی‌های خاص

این تهیه‌کننده با انتقاد از نبود زمان و امکانات کافی برای ساخت برنامه مذهبی پرمخاطب، یادآور شد: متاسفانه مجال این موضوع برای برنامه‌ساز کمتر پیش می‌آید که بتواند در یک فضای آرام پیش تولید داشته باشد و خوراک مناسب محتوایی برای برنامه ارائه کند. در نتیجه معمولا می‌بینید که برنامه‌های مذهبی بیشتر در حوزه سخنرانی‌ها و مداحی‌های خاص ارائه می‌شود و از جنبه‌های معرفت افزایی که می‌شود به مخاطب ارائه کرد غافل می‌شویم. در حالی که به نظر من برنامه مناسبتی برای ذکر و تذکر بعضی از موضوعاتی است که در طول سال کمتر به آن پرداخته می‌شود. یعنی همان آگاهی‌دهی و آگاه‌سازی مردم که حتما باید در آن لحاظ شود.

برنامه تلویزیونی طبیعتا با منبر متفاوت است

این تهیه‌کننده با اشاره به شرایطی که در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات مالی بر سازمان صداوسیما حاکم شده است، اظهار کرد: اخیرا ما شاهد شرایط خاصی در تلویزیون هستیم که علت عمده آن مربوط به بحث بودجه است و پرداختن به برنامه‌های تلویزیون را دچار مشکلات کرده است. یک برنامه مذهبی در تلویزیون به پوشش یک مراسم مذهبی خلاصه نمی‌شود. پوشش مراسم مذهبی مدیوم خاص خود را دارد. در حالی که ما شاهد این هستیم که معمولا شبکه‌های تلویزیونی رویکردشان به سمت پوشش یک سخنرانی خاص در یک جای خاص با یک مداحی خاص و مداح خاص است. اگر همه شبکه‌ها را ببینید متوجه می‌شوید که هر کدام در ساعات معینی به این موضوع می‌پردازند. نمی‌خواهم بگویم که این اتفاق بدی است، خود آن هم کارکرد خودش را دارد، اما طعم یک برنامه تلویزیونی را ندارد. تلویزیون موظف و مکلف است در ساختارهای مختلف برنامه‌سازی کند. برنامه تلویزیونی طبیعتا با یک منبر متفاوت است. ۴۵ دقیقه منبر شاید خیلی مناسب پخش از یک شبکه تلویزیونی آن هم در ساعات پربیننده نباشد و چنین برنامه‌ای در جذب مخاطب شاید خیلی موفق نباشد. هر چند شاید یک عده افرادی که در مراسم حضور ندارند از محتوای آن بهره‌مند شوند، اما به طور کلی وظیفه تلویزیون ارائه برنامه تلویزیونی با ویژگی‌های بصری است.

سلبریتی‌سازی مذهبی

حسین‌زاده در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره انتخاب کارشناسان و همچنین مجریانی که برای برنامه‌های معارفی انتخاب می‌شوند، عنوان کرد: طبیعتا مدیران رسانه ملاحظاتی در انتخاب کارشناسان دارند و در دایره فکری من شاید این صلاحیت وجود نداشته باشد تا درباره آن اظهار نظر کنم. این سیاستگذاران کلان تلویزیون هستند که باید در این باره صحبت کنند. ما در حال‌ حاضر تلاشی را مشاهده می‌کنیم که در آن یک طیف فکری در حال سلبریتی‌سازی مذهبی هستند. اینکه این طیف چقدر می‌تواند موفق باشد و جذب مخاطب کند، جای بحث دارد.

یک مداحی تراز، چگونه می‌تواند مخاطب را در زمان کم جذب کند

این تهیه‌کننده که برنامه‌ای به عنوان «سید احرار» در تلویزیون به مناسبت ایام ماه محرم دارد، اظهار کرد: در برنامه‌های ما تلاش بر این بوده است که با بهره‌گیری از پتانسیل‌ نمایشی و استفاده از بازیگران الگوسازی برای یک روضه و هیات مناسب، بخش‌های آموزشی و احساسی و معرفت افزایی را توامان کنیم و در قالب این برنامه آن را ارائه دهیم. این که یک روضه تراز، یک هیات تراز، یک مداحی تراز، چگونه می‌تواند مخاطب را در زمان کم جذب کند. ما موظف به انجام این گونه قضایا هستیم. این که به تولید برنامه‌های روتین روی آوریم غلط است و اگر برنامه‌های روتین را معطوف به این مناسبات کنیم، کافی نیست. همه اینها مستلزم زمان کافی برای پردازش محتوا و امکان تولید خوب تلویزیونی است.

صداوسیما در پخش مداحی‌ها چه رویه‌ای دارد؟

این تهیه‌کننده در ادامه‌ و در پاسخ به این پرسش که آیا نظارتی بر پوشش مراسم مذهبی و انتخاب مداحی‌ها برای پخش از تلویزیون وجود دارد، اظهار کرد: یک سیاست‌گذاری کلان در سازمان صداوسیما وجود دارد که در این زمینه تصمیم‌گیرنده است. وقتی من برنامه‌ساز، برنامه تهیه می‌کنم اگر مجری یا بازیگر از حدود محتوایی که برایش تعیین شده پا را فراتر بگذارد، این امکان برای من وجود دارد که برنامه را قطع کنم و یا آن را اصلاح کرده و تذکر بدهم، اما در پوشش یک مراسم مذهبی این امکان فراهم نیست. البته شاید به نوعی این انتقاد به پوشش منبرهای طولانی، مداحی‌های سنگین، سینه‌زنی‌های سنگین در تلویزیون وارد باشد و خود بنده هم مخالفم. این سیاستگذاری کلان تلویزیون است که باید در این زمینه تصمیم‌گیرنده باشد. تلویزیون در این خصوص باید با وسواس بیشتری عمل کند و در بحث سخنرانی‌ها و انتخاب مداح دقت بیشتری داشته باشد. نباید برای تلویزیون بیگانه خوراک درست کنیم. نه تنها از این سمت در ارائه مفاهیم دچار معضل می‌شویم،‌ بلکه از آن سو هم خوراک برای رسانه‌های بیگانه درست می‌کنیم که بخواهند این موضوعات را زیر سوال ببرند.

چرا رفع تلکیف؟

حسین زاده در پایان این گفت‌وگو درباره برنامه‌های مذهبی و اصلاح ماهیت این برنامه‌ها نیز اظهار کرد: تغییر ماهیت برنامه‌های معارفی و گرایش برنامه‌های معارفی به بحث معرفت افزایی باید از مدیران ما شروع شود و تا زمانی که به این موضوع به عنوان رفع تکلیف نگاه می‌شود فکر می‌کنم که نتوانیم در این مورد توفیقی به دست بیاوریم. هر چند که نمی‌خواهم حق عزیزانی که واقعا در تلویزیون کار می‌کنند، ضایع شود. ما مدیرانی داریم که دلسوزانه کار می‌کنند، اما دست و بالشان بسته است. ما برای سریال‌سازی زمان کافی می‌گذاریم، اما وقتی به موضوعات معارفی می‌رسیم حداقل این وقت را هم برای این موضوعات قائل شویم که عدم توجه ضربه زننده است و باید در این مساله بازنگری شود تا خروجی بهتری را نسبت به برنامه‌های مذهبی تلویزیون شاهد باشیم.

مهدی حسین‌زاده از تهیه‌کنندگان باسابقه تلویزیون مدت ۲۵ سال است در تلویزیون فعالیت می‌کند. او حدود ۲۰ سال است که در برنامه سازی معارفی و اجتماعی در مقام تهیه‌کننده حضور دارد. او برنامه‌هایی از جمله «میعاد شبانه»، «شب ایرانی»، «شبهای تهران»، «باران»، «اشراق»، «یاد خدا»، «روشنا»، «تسبیح» و اخیرا برنامه «سید احرار» را در تلویزیون داشته است.

«سید احرار» به تهیه کنندگی مهدی حسین زاده و با اجرای مشترک سید کمال هاشم زاده و محمد نصر آبادی، هرشب در ایام دهه اول محرم از ساعت ۲۲:۳۰ به روی آنتن شبکه قرآن و معارف سیما می‌رود.