نصف جهان: بحران آب، اين کليد واژه سال هاست که مهمان محافل خبري و کارشناسي اصفهان است؛ بحراني که مختص زمان حال نيست اما بدون شک تا به حال به اين شکل گريبان اين استان را نگرفته بود. در سال هاي اخير پيگيري ها و اقداماتي براي بهبود وضعيت مردم مناطق درگير بحران آب در فلات مرکزي ايران و به خصوص حوضه آبريز زاينده رود شده است تا شرايط را در ريل بازگشت به نقطه غير بحراني قرار دهد اما اينکه تا به حال چقدر در اين عرصه موفقيت ها بر شکست ها چيره شده و اينکه در حال حاضر چه تمهيداتي براي خروج از بحران مذکور در نظر گرفته شده است و اصلاً منشأ بحران آب در اصفهان و خشک شدن زاينده رود را بايد در کجا جستجو کرد، محورهايي است که در مصاحبه اي اختصاصي با حيدرعلي عابدي، نماينده مردم اصفهان در مجلس شوراي اسلامي و از زمره چهره هاي فعال در مسئله بحران زاينده رود جويا شده ايم.

مرزبندي هاي بين استاني از مهمترين معضلات پيش روي حل بحران آب در اصفهان بيان شده. به طور مشخص بفرماييد چطور اين مسئله به پيچيده تر شدن بحران آب مي انجامد؟

يکي از بزرگ ترين اشتباهات صورت گرفته در ده سال گذشته اين بود که قسمت اعظم رودخانه زاينده رود به جزئي از منطقه جغرافيايي استان چهارمحال و بختياري تبديل شد به طوري که مسئولان اين استان برخي از روستاهاي حاشيه زاينده رود مثل يان چشمه و مارکده را به توابع چهار محال و بختياري ضميمه کرده اند. بر همين اساس روز به روز دسترسي استان اصفهان به رودخانه کاهش پيدا کرده و دست اندازي چهارمحال و بختياري به زاينده رود، افزايش يافته است.

با توجه به اين مشکل، نقش و جايگاه شوراي عالي آب به عنوان يکي از عالي ترين مراکز تصميم گيري در مورد زاينده رود را چگونه مي بينيد؟

شوراي عالي آب که به عنوان تنها نهاد قانوني، رژيم حقوقي رودخانه هاي کشور و زاينده رود را تعيين مي کند در سيزدهمين مصوبه اش رژيم حقوقي زاينده رود را اينطور تعريف کرده که تونل اول کوهرنگ و رودخانه طبيعي زاينده رود متعلق به کشاورزان اصفهان است اما تونل دوم، تونل سوم، تونل چشمه لنگان و تونل بهشت آباد، آورده وزارت نيرو مي باشد که اين آورده را براي شرب و صنعت اصفهان، شرب يزد و مصارف چهارمحال و بختياري اختصاص داده است. جدول تقسيم بندي مجموعه اين آورده ها هم وجود دارد که بر اساس اين جدول، بيش از 800 ميليون مترمکعب سهم کشاورزان در غرب و شرق اصفهان است، 230 ميليون مترمکعب هم به استان چهارمحال و بختياري اختصاص داده اند و نزديک به 120 ميليون مترمکعب سهم صنعت و نزديک به 70 ميليون مترمکعب نيز سهم يزد بايد باشد.

در کنار جايگاه شوراي عالي آب، کميته هماهنگي زاينده رود که نهادي مختص حل معضلات اين رودخانه است تا به حال چه عملکردي داشته است؟

اين شورا و يک نهاد فرااستاني به نام شوراي هماهنگي توزيع عادلانه آب زاينده رود با حضور وزير نيرو و معاونان وزارت جهاد کشاورزي و کشور با اختيار تام براي تعيين سهميه مصرف کنندگان زاينده رود براساس بارش هاي سالانه و ذخيره سد هرچند وقت يکبار تشکيل مي شود و سهميه ها را براي هر قسمت مشخص مي کند. اين مصوبات هيچگاه عملي نشده است چون متولي واحدي ندارد. به همين دليل ما از رياست جمهور درخواست تشکيل ستاد احياي زاينده رود را داشته ايم و با اينکه تاکنون پنج بار دستور در رابطه با تشکيل اين ستاد صادر شده، وزارت نيرو هنوز هيچ اقدام عملي براي به ثمر رسيدن آنها انجام نداده است و وزارت جهاد کشاورزي نيز هيچ عزمي براي محدود کردن کشاورزي بالادست ندارد. اين در حالي است که بر اساس مصوبه دهمين جلسه شوراي عالي آب، از سال 92 هر نوع بارگذاري جديد ممنوع است و چون مصوبات اجرا نشده من به کميسيون اصل 90 مجلس شوراي اسلامي از عملکرد وزير نيرو شکايت کردم.

به طور کلي وزارت جهاد کشاورزي چقدر عزم و اراده جدي به منظور حل بحران آب در اصفهان داشته است؟

آقاي وزير جهاد کشاورزي هر ماه يا در شوش يا شوشتر يا در اهواز و خرمشهر و يا در هور بوده و در حال اجراي طرح است اما در استان اصفهان طرح توسعه جنگل هاي شرق اصفهان و طرح هاي بيابان زدايي به دليل کمبود بودجه متوقف شده است، ريزگردهايي که از سمت تالاب گاوخوني مي آيند باعث بروز مشکلاتي براي سلامتي مي شوند و از طرفي کشاورزي شهرستان هاي استان از غرب تا شرق رو به نابودي است. حتي در بعضي نقاط اصفهان تا 120 متر چاه ها آب ندارند يا آب شور است و براي کشاورزي نامناسب است که بايد در سطح ملي به آن پرداخته شود. با وجود اين، هنوز شاهد يک برنامه مشخص براي نجات زاينده رود نيستيم.

مجلس شوراي اسلامي در شرايط حاد اخير تا به حال چه واکنشي داشته است؟

نامه هاي متعدد به رئيس جمهور نوشته ايم و پنج دستور نيز از او دريافت کرده ايم تا ستاد احياي زاينده رود تشکيل شود اما تا به حال حرکت جدي اي از سوي وزارتخانه هاي مرتبط نديده ايم.

شايد بهتر باشد بپرسيم به طور کلي رويکرد مجلس شوراي اسلامي در قبال اين وضعيت چه بوده است؟

متأسفانه عزم ملي در خصوص حل مشکل زاينده رود وجود ندارد. کلاً مسئولين و نمايندگان از شرايط پيش آمده در اين استان با خبر نيستند و آن را باور نمي کنند چون فکر مي کنند خشکسالي در همه کشور وجود دارد. اين در حالي است که اگر شما به منطقه سامان در چهارمحال و بختياري برويد مي بينيد آب آنقدر وجود دارد که قايقراني در آنجا فعال است اما وقتي به زرين شهر اصفهان مي‌رسيد، با خشکسالي روبه رو مي شويد با وجود اينکه هر دو هم در حوضه آبريز زاينده رود هستند.

با توجه به توضيحات شما، اينطور به نظر مي رسد که منشأ بحران آب در اصفهان ناشي از عملکرد قابل تأمل مسئولان چهارمحال و بختياري است، اين گزاره را چطور ارزيابي مي کنيد؟

متأسفانه مسئولين استان همجوار اصفهان هرساله اقدام به توسعه طرح هاي کشاورزي خود کرده اند و از سال 92 که هر نوع بارگذاري جديد ممنوع شد، اجراي 42 طرح ممنوعه را به صورت غيرقانوني در دستور کار قرار دادند به طوري که سال پيش نظر به کشت وسيع هلو در ارتفاعات مشرف به زاينده رود، خروارها از اين ميوه به علت قيمت پايين با تصميم کشاورزان چهارمحالي مدفون شد. البته ما به دنبال دامن زدن به حاشيه ها نيستيم اما براي احقاق حقابه مردم اصفهان پافشاري مي کنيم. حفاظت از حقابه ها بر عهده وزارت نيرو است در صورتي که نزديک به 700 تا 800 لوله در مسير رودخانه به شکل قانوني و غيرقانوني بارگذاري شده است که تا سال 96 هيچ کدام کنتور نداشتند. البته با پيگيري هاي به عمل آمده، در قسمت عمده آنان کنتور نصب شد ولي در حاشيه زاينده رود هم تراکتورهايي را مي بينيم که آزادانه لوله هايي را بارگذاري کردند و آب برمي دارند که بايد به تمامي اين موارد رسيدگي شود.

همراهي هاي دو استان يزد و چهارمحال و بختياري در اجراي طرح مهم بهشت آباد تا به حال چگونه بوده است؟

به منظور اجراي هرچه بهتر طرح بهشت آباد تعامل نمايندگان مردم سه استان يعني اصفهان، چهارمحال و بختياري و يزد الزامي است. بنابراين اگر اين تعاملات محقق شود، اجراي اين طرح نيز به خوبي انجام خواهد شد. تعاملاتي که به منظور اجراي اين طرح لازم به نظر مي آيد از آن سو داراي اهميت است که نيازمندي هاي آبي هر سه استان را در طرح بهشت آباد مشخص مي کند چراکه بايد در فرايند اجرا شدن اين طرح نياز سه استان را در نظر گرفت. با اجرا شدن اين طرح، آب مناطقي مثل بروجن تأمين خواهد شد و پس از آن ديگر نياز به سختگيري هايي که امروزه در محافظت از آب زاينده رود انجام مي شود، نيست چراکه طرح بهشت آباد آب را به منطقه باغبادران سرازير مي کند. از ديگر سو با اجراي اين طرح مي توانيم نياز زيست محيطي رودخانه را تأمين کنيم و در صورت الزام و ضرورت، مقدار آبي را که از اين طرح به منظور تأمين نياز زيست محيطي رودخانه استفاده برديم، با آب شيرين کن جايگزين کنيم.

و اما استان خودمان؛ رويکرد استاندار اصفهان براي حل بحران آب را چطور ارزيابي مي کنيد؟

استاندار فعلي اصفهان اقدامات خوبي در خصوص بحران آب انجام داده اند و اگر سه سال ديگر در همين سمت باشند اين بحران حل خواهد شد.

حالا گذشته از عملکرد استانداري و استاندار، عملکرد آبفا استان اصفهان تا به حال چقدر مثمر ثمر بوده است؟

اداره کل آب و فاضلاب نمي تواند جداي از وزارت نيرو کار کند. به همين دليل همان اندازه که به مديريت آب در استان چهارمحال انتقاد داريم، به همان اندازه به مديريت آب در استان اصفهان هم انتقاد داريم.

آخرين اقدامات انجام شده براي حل مشکلات کشاورزان و احياي زاينده رود از سوي مسئولان اصفهان چه بوده است؟

با توجه به طرحي که بنده و خانم تاج الدين به رياست جمهوري ارائه داديم، به زودي 24 هزار پنل خورشيدي در شرق اصفهان براي کمک به کشاورزان آنجا نصب خواهد شد و علاوه بر آن، با کوشش استاندار، طرح گلخانه هاي جهاد کشاورزي عملي خواهد شد. طرحي که در حال حاضر از سوي استاندار محترم عنوان شده، طرحي است که مطابق آن مجموعه پساب هاي فاضلاب شمال، شرق و جنوب اصفهان با آب زاينده رود در پل شهرستان مخلوط و مقدار معيني را به سوي منطقه شرق و تالاب گاوخوني روانه مي سازد، اين مقدار معين که متوسط آن در طول سال ثابت است با برنامه ريزي بين کشاورزان منطقه شرق توزيع شده و مقداري را هم به گاوخوني سرازير مي کند. جاري شدن آب از پل ناژوان تا پل شهرستان در بستر زاينده رود خلاقيتي است که منجر به بهره برداري هاي سياحتي خواهد شد، لازم به توضيح است که مقدار آب لازم بدين منظور از سد نکوآباد توسط لوله تا مبدأ اين بخش از طرح منتقل خواهد شد؛ انتظار داريم با اجراي اين بخش از طرح ابتکاري استانداري حداقل انتظارات مردم هم تأمين شود.

برغم تلاش تعدادي از مسئولان استاني و برخي از مقامات در سطح کشور، سهم اصفهان از رودخانه زاينده رود چقدر است؟

شوراي هماهنگي توزيع عادلانه آب زاينده رود امسال سهميه استان اصفهان را 5/2 و استان چهارمحال و بختياري را 4 ميليون مترمکعب از منابع آبي زاينده رود در نظر گرفته است که اين مقدار صرفاً تأمين کننده نياز باغداران بوده و نمي تواند نياز کشاورزان را تأمين کند. همچنين حداقل حدود 70 ميليون مترمکعب آب در سد زاينده رود براي کشت پاييزه شرق اصفهان ذخيره شده تا در آبان ماه تحويل شود و بقيه حقابه در صورت بارش اختصاص پيدا کند.

با توجه به پيش بيني هاي انجام شده چرا باز هم اصفهان دچار بحران آبي شد؟

متأسفانه آنچه اتفاق افتاده، نتيجه سوء مديريت است چراکه سه وزارتخانه نيرو، جهاد کشاورزي و کشور در اين موضوع کارآمدي لازم را نداشته اند و به همين دليل مصيبت هاي جديدي را هر ساله شاهد هستيم که حقابه تالاب گاوخوني و کشاورزان شرق اصفهان با تمام نامه نگاري هاي انجام شده به همه مراجع قانوني و همچنين مصوبات شوراها، داده نمي شود و از طرف ديگر هر بار طرح جديدي مثل بن- بروجن را به سرعت بر روي رودخانه زاينده رود بارگذاري مي کنند. گرچه تا پايان طرح هاي سد تونل سوم و بهشت آباد هر بارگذاري جديد ممنوع است. در حال حاضر که حقابه کشاورزان اصفهاني به آنها داده نمي شود و آب مورد نياز آنها به ديگر مصرف کنندگان ارائه شده بايد بهاي اين حقابه از مصرف کنندگان ستانده و به کشاورزان پرداخت شود، کشاورزان اصفهاني نيز به دنبال گرفتن صدقه نيستند بلکه انتظار دارند تمامي حقوق آنها به شکلي عادلانه پرداخت شود.

آيا باز هم مي توان به بهبود شرايط آبي در اصفهان اميدوار بود؟

در ابتدا بايد انضباط آبي در مسير زاينده رود با تربيت نيروهاي زبده از سوي وزارت نيرو شکل بگيرد و پس از آن تمامي لوله هايي که در اين مسير هستند کنتورگذاري شوند؛ طرحي که آن را ساماندهي زاينده رود از تونل اول کوهرنگ تا تالاب گاوخوني نامگذاري کرده ايم. منابع آبي مصوب شوراي عالي آب نيز بايد هرچه زودتر تأمين شود. به همين دليل با مسئولان فولاد مبارکه براي تأمين نقدينگي تونل سوم کوهرنگ مذاکراتي داشتيم که به تفاهمنامه اي با وزارت نيرو در همين رابطه منجر شد که مشابه اين کار براي تونل بهشت آباد نيز قابليت اجرايي دارد. البته از گذشته بروز مسائل مختلف باعث اختلافاتي بين مسئولان يزدي و اصفهاني و چهارمحال و بختياري شده است که بايد آنها را رفع کرد تا با تفاهم، مسائل مشترک را دنبال کنيم.