نصف جهان: پديده نامبارک خشکي زاينده‌رود در دهه ها و به ويژه در سال هاي اخير منجر به فرونشست زمين در نقاط مختلف استان شده است تا جايي که امروز شاهد ترک هايي بر پيکره برخي از ساختمان ها در نقاط مختلف شهر هستيم که به گفته کارشناسان، ناشي از خشک شدن سفره هاي آب زيرزميني، تهي شدن آبخوان ها و در نهايت فرونشست زمين است.

بنابر گزارش هاي رسمي و غيررسمي، درحال حاضر بخش هايي از مناطق شمالي، شمال‌شرقي و شمال غربي اصفهان و حتي برخي نقاط مرکزي و حواشي زاينده رود به دليل خشکي نشانه هايي از فرونشست نمايان شده است. آنچه در ادامه مي خوانيد گفتگوي ايسنا با محمد سياري، کارشناس مطالعات آب هاي زيرزميني شرکت سهامي آب منطقه اي اصفهان است.

در حال حاضر پديده فرونشست زمين در اصفهان شکل گرفته اما سابقه اين پديده در ايران و به ويژه در استان به چه زماني بازمي‌گردد؟

چنانچه گفته مي شود پديده فرونشست زمين با توسعه کشاورزي ايجاد شد. اين پديده نخستين بار در ايران در سال 76 و در دشت رفسنجان آغاز شد و در اصفهان نيز در همان سال در منطقه مهيار شمالي مشاهده شد و در ادامه به اردستان، کاشان، گلپايگان و دامنه رسيد. اين معضل در شهر دامنه فاجعه بار بود.

مطابق بررسي هاي موجود، وضعيت افت و فرونشست زمين در استان چگونه است؟

در حال حاضر بيشترين افت در اصفهان مربوط به منطقه مهيار شمالي است که طي 36 سال اندازه گيري شده و متوسط افت سالانه آن يک متر و 25 سانتيمتر تعيين شده است. يعني افت اين منطقه 45 متر و 17 سانتيمتر بوده و بيشترين فرونشست را در مقايسه با ساير مناطق داشته است. در شهر دامنه نيز طي 34 سال، اين ميزان به 37 متر و 97 سانتيمتر رسيده است. بعد از آن شهر گلپايگان طي 24 سال به ميزان 25 متر و 10 سانتيمتر افت داشته است.

با بررسي هاي انجام شده، علت اصلي فرونشست زمين در استان اصفهان چيست؟

عامل اصلي اين پديده در سال هاي اخير برداشت بي رويه آب هاي زيرزميني بوده و عامل مؤثر در آن، بافت و جنس رسوبات زيرسطحي است. اگر رسوبات ضخامت زيادي داشته باشد با کاهش سطح آب، قطعاً فرونشست زمين اتفاق مي افتد.

اين ميزان در نقاط مختلف شهر بر چه اساسي تعيين مي شود؟

از سوي سازمان نقشه برداري يک متولي براي رصد ميزان فرونشست ها در کل کشور تعيين شده است که مطابق آخرين گزارش ها، مناطق شمال شرق و شمال غرب اصفهان به دليل برخورداري از ضخامت رسوبات بيشتر نسبت به قسمت هاي مرکزي که رودخانه از آنجا عبور مي کند، با فرونشست شديدتري روبه رو شده است. در مناطق دورتر از رودخانه نيز جنس لايه ها ريزتر و منابع بيشتري براي برداشت وجود دارد اما به دليل اينکه منبع تغذيه وجود ندارد و بارش ها نيز به وضوح کاهش يافته، فرونشست بيشتري رخ مي دهد. در واقع قسمت هاي مرکزي شهر به دليل نزديکي به رودخانه از رسوباتي با دانه هاي درشت و شني برخوردار است و به اين دليل، در مقايسه با مناطق ديگر از فرونشست کمتري برخوردار است.

آيا ضرورتي براي جلوگيري از توسعه ساخت و ساز در مناطق در معرض فرونشست بيشتر احساس مي شود؟

بله. شرکت آب منطقه اي با اندازه گيري مستمر افت ها و دشت هايي که در معرض خطر افت بوده اند، توسعه و بهره برداري در اين مناطق را ممنوعه اعلام کرده.

گزارشات بسياري از افزايش فرونشست زمين در اصفهان و شکاف و ترک هاي جدي در بدنه ساختمان هاي مسکوني ارائه شده که خبر از وقوع حادثه در آينده اي نزديک مي دهد. با اين شرايط آينده اصفهان را چطور پيش بيني مي کنيد؟

با شرايطي که اکنون در مسير آن قرار داريم، نمي توانيم از آينده فرار کنيم. چنانچه گفته شد در سمت شمالي اصفهان اوضاع بسيار بحراني است و اين به معناي رفع يا کاهش خطر از مناطق ديگر شهر نيست. اگر رودخانه به صورت مستمر خشک باشد طي چند سال آينده شاهد اثرات بسيار مخرب و غيرقابل پيش بيني بر کل شهر خواهيم بود. پل هاي تاريخي اگرچه روي رودخانه قرار دارند اما از اين آسيب بي نصيب نيستند. اگر فرونشست زيادي در شمال شهر رخ دهد، تأثير خود را بر مناطق مرکزي نيز خواهد گذاشت، بنابراين شکي نيست که فرونشست زمين، خرابي هاي زيادي به بار مي آورد که البته هنوز کمّ و کيف آن مشخص نيست.

پس احتمال فرونشست پل هاي خواجو، سي و سه پل و يا مساجد تاريخي اصفهان وجود دارد؟

بله و بايد از امروز به فکر اين مسئله باشيم تا از وقوع اين فجايع جلوگيري کنيم.