بعد از خروج آمریکا از برجام، دولت به امید اینکه بتواند از مزایای توافق هسته ای بهره مند شود وارد فاز مذاکره با اروپایی ها شد. اما اینک بعد از گذشت هشت ماه مشخص شده چنین تحلیلی بر اساس واقعیت نبوده است.

حسن روحانی، رئیس جمهور در همان ساعات ابتدایی خروج آمریکا، ضمن ابراز رضایت از مذاکره با اروپایی ها خبر داد. روحانی در سخنرانی خود اعلام کرد« خوشحالم که یک موجود مزاحم از برجام خارج شده است» و از 18 اردیبهشت 97 قرار بود بنا به گفته های رئیس جمهور، برجام بین ایران و پنج کشور دیگر باشد.

همزمان با آغاز مذاکرات جدید، رهبر انقلاب 2 خرداد ماه در دیدار با کارگزاران نظام با بیان عدم خوش بینی به اروپایی ها از شروطی گفت که می باید در هر توافق جدید به عنوان مبنا پذیرفته شود تا منافع ملی ایران تامین شود. از جمله این شروط می توان به عدم بحث درباره مسائل موشکی و منطقه، مقابله صریح اروپایی‌ها با هرگونه تحریم آمریکا، تضمین فروش نفت ایران، ضمانت درباره دریافت و پرداخت وجوه تجارت با ایران و ... اشاره کرد.

رهبری در بیاناتش به صراحت فرمود اروپایی ها در «حساس‌ترین مواقع، با آمریکا همراهی می‌کنند» بنابراین «اقتصاد کشور را از راه برجام اروپایی نمی توان درست کرد».

با بررسی دوباره سخنان آن روز رهبری می توان گفت ایشان با وجود خروج آمریکا از برجام، الگو و نقشه راهی برای آینده حرکت دولت و نظام جمهوری اسلامی ترسیم کردند که بدون شک پیروی از آن می توانست موضع ایران را تقویت نماید. درباره نکات مهم سخنان رهبری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

*آمریکا پایبند به تعهدات خود نیست و با دولتی که معاهدات بین المللی را به‌راحتی و همانند آب خوردن، نقض می‌کند، نمی‌توان تعامل کرد.

* مخالفت و دشمنی عمیق آمریکا با اصل نظام اسلامی و ملت ایران است و موضوعاتی مانند هسته‌ای و موشکی بهانه ای بیش نیست.

* راه جلوگیری از دشمنی آمریکا، انعطاف و کوتاه آمدن نیست. ایستادگی در مقابل غربی‌ها، امکان بسیار زیاد عقب نشاندن آنها را به‌وجود می‌آورد.

* حل مشکلات اقتصادی در درجه اول در گروی اعتقاد قلبی مسئولان به این مسئله است که مشکلات اقتصادی با تکیه بر ظرفیت‌های فراوان داخل کشور قابل حل است.

* اقتصاد مقاومتی علاج همه مشکلات کشور است و امروز با توجه به اقدامات دشمن، باید بخشهایی از اقتصاد مقاومتی در اولویت قرار گیرد.

* قرائن فراوان از جمله انصراف و تردید شرکت‌های بزرگ اروپایی و نیز سخنان مسئولان سه کشور اروپایی نشان می‌دهد اقتصاد کشور را از راه برجام اروپایی نمی‌توان به جلو برد.

ثمره هشت ماه مذاکره با اروپایی ها

در حال حاضر با وجود گذشت هشت ماه از خروج ترامپ از توافق هسته ای مشخص شده اروپایی ها عزمی برای حفظ منافع ایران در قبال انجام تعهدات هسته ای ندارند. این در حالی است که آژانس بین المللی انرژی اتمی در تمامی گزارشات خود بعد از توافق هسته ای، پایبندی ایران به برجام را تائید کرده است.

در واقع ثمره ماه ها رایزنی ایران با مقامات اروپایی این است که آنها حداکثر هزینه ای که تمایل دارند بپردازند اعلام مواضع و انتشار بیانیه در حمایت از برجام است و قرار نیست وعده هایی که درباره اجرایی شدن قانون مسدود کردن تحریم ها، برقراری مبادلات تجاری، راه اندازی اس پی وی و ... داده بودند عملیاتی نمایند. حتی فراتر از این موضوع اخیراً کشورهای اروپایی با بازی در زمین آمریکا و رژیم صهیونیستی در پی اعمال تحریم های جدید علیه ایران می باشند. همچنین در تمام هشت ماه گذشته، اروپایی ها هم پای آمریکایی ها و شاید بیشتر در پی مهار و محدود کردن نقش و قدرت منطقه ای ایران بوده اند.

وضعیت به گونه ای شده که در روزها و هفته های گذشته مقامات دولت و وزارت خارجه نیز از تعلل و ناتوانی اروپایی ها در تامین منافع ایران در برجام سخن گفته اند. واقعیتی که هشت ماه قبل توسط رهبر انقلاب بیان شده بود.

اما در حال حاضر به جای تاکید بر توانمندی های داخلی و استفاده از ظرفیت دیگر کشورها مانند کشورهای منطقه و شرق آسیا، دوباره زمزمه هایی مبنی بر ضرورت مذاکره با آمریکا در حال پدیدار شدن است و عده ای ساز مذاکره با آمریکا را کوک کرده اند.

مثلاً علی خرم، نماینده پیشین ایران در دفتر اروپایی سازمان ملل روز 18 دی ماه به روزنامه اصلاح طلب همدلی می‌گوید: « بدون شک، ایران باید دنبال راهی برای پایان دادن به این تنش باشد». این تحلیل‌گر مسائل بین المللی تصریح می کند: «بدون شک در این شرایط اقتصادی و سیاسی به نفع ایران است تا از طریق یک کانال دیپلماتیک با آمریکا، مذاکره کند. بنده معتقدم مذاکره با آمریکا در راستای منافع ملی و مصلحت عمومی صورت گیرد».

در واقع به نظر می رسد با توجه به بی تحرکی اروپایی ها، از این پس باید شاهد تلاش برای القای به بن بست رسیدن کشور بود تا زمینه برای تجویز مذاکره با دونالد ترامپ البته بدون درس آموزی و عبرت از برجام فراهم شود. از دیدگاه این افراد، ایران دوباره باید با اعطای امتیازاتی نقد در زمینه دفاعی و منطقه زمینه اخذ امتیازاتی جدید و نسیه را فراهم نماید تا از دشمنی آمریکا مصون بماند.

البته در ماه های گذشته خود مقامات دولتی بارها به غیرقابل اعتماد بودن آمریکا اشاره کرده بودند. چنان چه حسن روحانی، رئیس جمهور در آبان 96 و در جلسه دفاع از وزرای پیشنهادی نیرو و علوم در مجلس گفته بود: «داستان مضحکی اتفاق افتاده؛ می‌گویند تعهدی که قبلا بستیم، فعلا قرص و محکم نباشد، درباره موضوع دیگری حرف بزنیم! آمریکا با زبان و عمل می‌گوید که اهل مذاکره و تعهد نیست اما به برخی کشورهای شرق آسیا (کره شمالی) می‌گوید بیا با ما مذاکره کن؛ مگر دیوانه‌اند که با شما مذاکره کنند؟ شما به مذاکره‌ای که به تایید سازمان ملل رسیده، پایبند نیستید».

بنابراین ضرورت دارد دولت و مسئولین دیپلماسی مراقبت کنند به این آدرس های غلط توجهی نکنند و دوباره در دام چنین تحلیل هایی که خودباختگی و عقب نشینی را در بطن خود دارد گرفتار نشوند.

راه صحیح مدیریت اقتصادی کشور از تاکید بر توانمندی های داخلی، مبارزه با فساد، بکارگیری اقتصاد مقاومتی و تلاش برای بهره گیری از ظرفیت های دیپلماسی در ارتباط با گسترش تعاملات با کشورهای منطقه و شرق آسیا می گذرد. البته این امر به معنای تعطیل شدن مذاکره و رایزنی با اروپایی ها نیست بلکه تاکید بر عدم منتظر ماندن است؛ چرا که گذشت هشت ماه محک خوبی برای ارزیابی صداقت اروپای بحران زده و پیرو آمریکا است.