بزرگ‌ترین مزیت صنعت نساجی ایران امکان تأمین مناسب مواد اولیه آن در داخل است و می توان مواد اولیه مورد نیاز این صنعت را با کیفیت و کمّیت مناسب تأمین کرد و این در حالی است که به گفته کارشناسان، بخش عمده قیمت تمام‌شده صنعت نساجی یعنی بین ۶۵ تا ۸۵ درصد از کل قیمت را مواد اولیه آن تشکیل می‌دهد.

سابقه ایران در تولید مواد اولیه صنعت نساجی نشان می دهد که علاوه بر تأمین نیاز داخلی تولیدکنندگان نساجی و پوشاک به ویژه در پنبه که جزو مواد اولیه طبیعی محسوب می شود، امکان صادرات مازاد این مواد اولیه به سایر کشورها نیز وجود دارد؛ به طوری که ایران در گذشته موفق به تولید۲۵۰ هزارتن پنبه در سال هم شده است که صد هزار تن آن صادراتی بوده و این در حالی است که با از دست دادن این مزیت اکنون در موقعیتی هستیم که به زحمت بخش کشاورزی قادر به تولید یک سوم از نیاز صنعت نساجی ایران است که همین امر عدم برنامه ریزی مناسب در این حوزه را نشان می دهد.

از سوی دیگر برخی مواد اولیه مورد نیاز در صنعت نساجی، مواد مصنوعی یا تولید شده توسط پتروشیمی ها هستند و جالب تر آنکه، پتروشیمی های داخل نیز علاقه مندند که به جای فروش محصولات خود به تولیدکنندگان داخلی، آن را به کشورهای دیگر صادر کنند.

صادرات این مواد در حالی صورت می گیرد که به نظر می رسد، فروش محصولات با ارز برای تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی سود بیشتری دارد اما قضیه آنجایی جالب می شود که زمانی که تولیدکنندگان برای خرید این محصولات به صورت ارزی و با قیمت صادراتی هم ابراز تمایل می کنند، بازهم تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی به جای تأمین نیاز داخل، سعی در حفظ بازارهای صادراتی خود دارند.

به این ترتیب، عدم تأمین مواد اولیه مورد نیاز، هدفگذاری نامناسب بخش صنعت و تجارت، مدیریت ناکارآمد در سطوح مرتبط با این حوزه، تحریم های وضع شده علیه ایران، عدم توجه به نقدینگی و سرمایه در گردش بخش نساجی و به روزآوری آن و ... همه و همه سبب شده است تا جایگاه این صنعت در ایران به جای پیشرفت روزافزون، به افول برود و ایران نه تنها به جایگاه حقیقی خود نرسد بلکه جولانگاه پارچه و پوشاک قاچاق و فاقد هرگونه شاخص های کیفی شود.

بدل شدن بازار نساجی و پوشاک ایران به محل عرضه اجناس قاچاق و ارزان سبب شده تا تولیدکنندگان نیز بیش از پیش از پا درآیند و این صنعت نیمه جان به صنعتی فلج تبدیل شود.

بر همین اساس گزارشی از جدیدترین آمار صادرات انواع پارچه های نسجی ایرانی به کشورهای دیگر نشان می دهد که در شش ماهه نخست سال جاری برغم افزایش وزنی صادرات، ارزش دلاری آن نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش همراه بوده است.

بر پایه گزارشات مقدماتی گمرک جمهوری اسلامی ایران در نیمه نخست امسال، سه هزار و 275 تن انواع پارچه نسجی به کشورهای مقصد صادر شده است که ارزش این محموله های صادراتی به ۲۱ میلیون و ۵۷۶ هزار دلار می رسد، این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته سه هزار و 106 تن انواع پارچه از ایران صادر شده بود و ارزش آن رقمی بیش از ۲۲ میلیون و ۲۱۱ هزار دلار بوده است.

فارغ از اینکه قیمت هر کیلوگرم پارچه نسبت به سال گذشته با کاهش همراه بوده است، صادرات 21/5 میلیون دلاری پارچه در سال جاری برای صنعتی که یکی از صنایع اولویت دار ایران به شمار می رود، عددی حقیر به نظر می رسد.

در میان کشورهایی که ایران به آنها پارچه صادر می کند، کشور عراق است و مشخص نیست که این روند تا چه زمانی ادامه داشته باشد، در رتبه نخست قرار دارد به طوری که بیش از نیمی از کل صادرات پارچه ایران یعنی ۱۳ میلیون و ۳۱۳ هزار دلار از آن به این کشور صادر می شود.

اما نکته جالب،صادرات دو میلیون و ۵۶۶ هزار دلاری پارچه به ترکیه ای است که خود یکی از قطب های صنعت نساجی دنیا به شمار می رود، هرچند که در این باره پیش از این تولیدکنندگان ایرانی هم گفته بودند که ترکیه پارچه ایران را به دلیل کیفیت بالا می خرد و با تولید پوشاک مرغوب، آن را با برند خود روانه بازارهای بزرگ دنیا می کند؛ به عبارت دیگر چندان عجیب نیست اگر پارچه ای در ایران تولید شده به ترکیه برود و پس از دوخت در این کشور به عنوان پوشاک ترک بار دیگر به ایران برگردد.

صادرات پارچه به ترکیه نشان از کیفیت بالای پارچه ایرانی و توان تولیدکنندگان داخلی کشورمان دارد اما این توان در سال های اخیر تحت الشعاع تصمیمات و سیاستگذاری های نادرست تصمیم سازان بخش صنعت و تجارت ایران بوده است.

با توجه به اینکه این روزها بیش از پیش بر اهمیت بخش صنعت در ایران تأکید می شود و صنعت نساجی و پوشاک نیز در بین صنایع اولویت دار وزارت صنعت، معدن و تجارت آمده است و از سوی دیگر برخی برنامه ها برای مبارزه با قاچاق در این حوزه، شاید بتوان به مرور این صنعت از پا درآمده را به روزهای اوج خود بازگرداند؛ صنعتی که می تواند ایران را به تولیدکننده نخست در منطقه و حتی در دنیا بدل کند.