پارسینه: آمارها نشان می‌دهد گویی واردکنندگان زودتر از مسئولان دولتی به تصمیم دولت برای ممنوعیت واردات این محصول پی بردند و حجم واردات خود در چهار ماهه اول سال را به شدت افزایش دادند تا از آشفتگی بازار برنج نهایت استفاده را ببرند و سود هنگفتی به جیب بزنند. در همین حال، برنج ایرانی هم راه صعود خود از ۱۲ هزار تومان به بالا را در پیش گرفته و در این بین هنوز مشخص نیست که آیا واقعا مافیایی وجود دارد که با خوراک مردم بازی می‌کند؟

 افزایش بی رویه قیمت برنج در بازار این بار علاوه بر مسئولان و مردم نهادهای نظارتی را نیز حساس تر کرده است تا جایی که هنوز یک ماه به زمان پایان ممنوعیت واردات به کشور باقی است اما فعالان این بازار که می‌دانند حجم واردات زیر ذره بین قرار گرفته از تقسیم سهم میان هند و تایلند می‌گویند.

البته دراین میان افزایش بی رویه قیمت برنج در داخل کشور نیز بر مشکلات افزوده تا جایی که گلایه ها روز به روز افزایش می یابد و مسئولان چاره ای برای مدیریت این وضعیت نمی یابند.

آخرین راهکاری که مسئولان دولتی بکار بردند، توقف واردات برنج از مردادماه امسال به مدت چهارماه بود که البته دردی هم دوا نکرد، چراکه آمارها نشان می‌دهد گویی واردکنندگان برنج زودتر از مسئولان دولتی به تصمیم دولت برای ممنوعیت واردات این محصول پی بردند و حجم واردات خود در چهار ماهه اول سال را به شدت افزایش دادند تا از آشفتگی بازار برنج نهایت استفاده را ببرند و سود هنگفتی به جیب بزنند!

براساس آمار اقلام عمده وارد شده به کشور طی پنج ماهه نخست سال‌جاری گمرک، تاکنون بیش از ۴۷۵ میلیون دلار برنج نیمه سفید شده یا برنج کامل سفید شده حتی صیقلی یا براق وارد کشور شده است.

در این‌صورت با احتساب نرخ دلار مبادله ای(۳۱۳۲ تومان) بیش از ۱۴۹۰ میلیارد تومان برنج وارد کشور شده است.

در ۵ ماهه نخست امسال ۵۶۳ میلیون و ۱۱۴ هزار کیلوگرم برنج وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۶۳ درصد افزایش واردات را شامل می‌شود؛ گویی واردکنندگان پیش از تصویب چنین ابلاغیه‌ای و اجرای آن از قبل می‌دانستند که باید واردات را چهارماه متوقف کنند و با افزایش بی رویه واردات توقف آن طی چهارماه را از پیش جبران کرده اند.

آمارها نشان می دهد در پنج ماهه اول سال گذشته که واردات نیز متوقف نبود، واردکنندگان موفق به واردات ۳۴۴ میلیون و ۱۶۷ هزار و ۶۳۶ کیلوگرم برنج شدند که ارزش تقریبی آن ۳۵۸ میلیون و ۵۱۷ هزار و ۸۵۴ دلار اعلام شده است.

در حالی‌که در پنج ماهه نخست امسال با فرض آنکه از ابتدای مردادماه واردات برنج متوقف شده یعنی در چهارماه ۵۶۳میلیون و ۱۱۴ هزار و ۹۵ کیلوگرم برنج با ارزش تقریبی ۴۷۵میلیون و ۷۴۹هزار و ۲۱۱ دلار وارد کشور شده است. آمارها حکایت از رشد بیش از ۶۳ درصدی میزان واردات نسبت به مدت مشابه در سال گذشته و رشد ارزش تقریبی آن حدود ۳۲ درصد حکایت دارد.

دلایل گرانی برنج

یکی از دلایل اصلی گرانی برنج در سطح شهر کاهش عرضه این محصول عنوان می شود. کمبود عرضه نیز به علت وجود خلاءهایی در سیستم تولید و توزیع است که منجر به افزایش قیمت می شود. این یکی از مشکلاتی است که سال‌های سال است که کشاورزان و سیستم کشاورزی از آن ضربه می خورند.

در این میان با نگاهی به آمارها متوجه می شویم که قیمت برنج از سال ۹۴ تا امسال روند صعودی را طی کرده است. باتوجه به آمارهای بانک مرکزی که اخیرا اعلام شده، قیمت برنج در حدود یک سال ۵۰ درصد گران شده است.

در برهه‌هایی از زمان تابستان و پاییزش فرقی نمی کند گاهی به یکباره محصولی گران می شود و گاهی ارزان به صورتی که دیدیم، برخی اوقات محصولات کشاورزی به دلیل افزایش تولید زیر دست و پا له می شوند.

عدم برنامه‌ریزی در سیستم کشاورزی موجب می‌شود یکسال عرضه یک محصول کاهش یابد و در سال بعد دوبرابر باشد. عرضه و تقاضا دو کفه ترازوی اقتصاد اند که اگر عرضه از آن پیشی بگیرد به دنبال آن تقاضا افزایش می یابد و در پی آن قیمت محصولات به صورت صعودی بالا می رود.

از سویی دیگر افزایش قیمت برنج در ماه‌های گذشته به حدود ۱۲ هزار تومان، علاوه بر اینکه صدای مصرف‌کنندگان را درآورده است، با انتقاداتی از سوی فعالان بازار و تجار هم روبرو شده؛ به طوری که محسن جلال‌پور، رئیس سابق اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران در این خصوص واکنش نشان داده است.

وی در کانال تلگرام خود در مطلبی با عنوان "حکایت دستی که درد می کرد" گفته است: در خبرها خواندم که قیمت برنج ایرانی، سه برابر قیمت برنج در بازارهای جهانی است. من در زمینه برنج و بازار آن متخصص نیستم و نمی‌توانم عوامل اثرگذار بر قیمت تمام‌شده آن را تجزیه و تحلیل کنم؛ اما این را می‌دانم که برنج هم مثل بیشتر محصولات ایرانی، از یک عارضه رنج می‌برد.

این عارضه در بسیاری از تولیدات دیگر در بخش‌های مختلف اعم از کشاورزی، صنعتی، معدنی و خدماتی نیز وجود دارد. یاد بیماری افتادم که به پزشک مراجعه کرد و گفت دست به هرجای بدنم که می‌زنم، احساس درد شدید می‌کنم. پزشک با اولین معاینه، متوجه درد اصلی بیمارش شد و گفت: مشکل اصلی دست توست و چون جراحت دارد و چرکین شده، هر قسمت را که لمس می‌کنی، احساس درد داری.

حالا حکایت اقتصاد ما هم شبیه آن بیمار است اما این دست زخمی و عفونی اقتصاد ایران کجاست؟ این دست زخم‌خورده، سیاست‌گذاری نرخ ارز است.

سال‌ها است نرخ ارز را به دلایل سیاسی و با نگاه‌های پوپولیستی ثابت نگه داشته‌ایم. نتیجه این شده که محصولات ما در بازارهای جهانی، غیررقابتی جلوه کرده و سیاست توسعه صادرات، به حاشیه رانده شده و اقتصاد کشور، واردات‌محور شده است.

از سویی دیگر دبیر انجمن برنج با بیان اینکه برنج‌های وارداتی درجه یک نیستند، گفت: ما قبل از تحریم، با تایلند قراردادی مبنی بر واردات برنج داشتیم که درحال حاضر تایلندی‌ها انتظار دارند این امر عملی شود.

جمیل علیزاده شایق درباره واردات برنج از تایلند و کیفیت برنج تایلندی در مقایسه با نوع هندی این محصول، اظهارداشت: در این مساله که برنج تایلندی بهتر از نوع هندی این محصول است، هیچ شکی نیست.

وی با بیان اینکه برنج‌هایی که وارد کشور ما می‌شود، انواع درجه یک این محصول نیستند، گفت: برنج‌های هندی که در فروشگاه‌های اروپا و آمریکا عرضه می‌شوند کیفیتی بسیار متفاوت با آنچه در ایران عرضه می‌شود، دارند.

دبیر انجمن برنج کشور با اشاره به اینکه سعی می‌شود برنج‌های وارداتی به ایران، ارزان قیمت باشند، افزود: یکی از مسئولان در دولت قبل اعلام کرده بود برای اینکه ارز زیادی از کشور خارج نشود، مجبور هستیم برنج ارزان قیمت بخریم و وارد کنیم.

شایق با بیان اینکه در یک دوره نیز ما مجبور به واردات برنج هندی به کشور بودیم، ادامه داد: آن زمان هند بابت کالاهایی که از ایران خریده بود باید اجناسی را به ما می‌داد چون به دلیل شرایط تحریم قادر به پرداخت پول نبود.

وی اضافه کرد: درحال حاضر با توجه به اینکه مشکل تحریم برطرف شده است ما می‌توانیم ازپاکستان، تایلند یا هرجای دیگری برنج وارد کنیم.

دبیرانجمن برنج کشور ادامه داد: دلیل اینکه رئیس جمهور در سفر به تایلند بحث واردات برنج از آنجا را مطرح کرد، این بود که ما قبل از تحریم با تایلند قراردادی داشتیم که براساس آن قرار بود مقداری برنج از این کشور وارد ایران شود.

شایق با بیان اینکه واردات برنج از تایلند به دلیل مشکلات ناشی از تحریم انجام نشد، افزود: درحال حاضر نیز تایلندی‌ها انتظار دارند ما قرارداد مذکور را اجرا کرده و واردات برنج را انجام دهیم.

وی تصریح کرد: جز این مساله، ما دیگر محدودیتی در زمینه واردات برنج به کشور نداریم و می‌توانیم از کشورهایی مانند پاکستان، هند، ویتنام، اورگوئه و تایلند برنج وارد کنیم.

شایق درباره مباحث مطرح شده مبنی بر اینکه برنج تایلندی ارزان‌تر از نوع هندی آن است نیز اضافه کرد: این حرف منطقی نیست، ما یک نوع برنج تایلندی یا هندی نداریم و این برنج‌ها انواع مختلف با قیمت‌های متفاوت دارند بنابراین دولت باید برنجی را بخرد که هم کیفیت بالاتری نسبت به بقیه دارد و هم قیمت آن مناسب‌تر است.

در این بین به گفته برخی فعالان بازار برنج، مورد دیگری که سطح تقاضا را بالا برده است، شایعه پراکنی در خصوص آلودگی برنج های هندی بود که موجب شد تقاضا بیشتر به سمت برنج های ایرانی برود.

اما موضوعات بسیاری در وزارت جهادکشاورزی مدیریت نشده و این موارد نه تنها کشاورزان بلکه مصرف کنندگان را متضرر می‌کند. یکی از مسائل دیگر عدم برنامه ریزی دقیق و مکان یابی درست در خصوص مناطق زیر کشت محصولات کشاورزی است. همچنین استفاده نادرست از آب، یکی از مواردی به شمار می‌رود که اخیرا انتقادات بسیاری را متوجه وزارت جهادکشاورزی کرده است اما متاسفانه در این خصوص نیز مدیریت صحیحی صورت نمی گیرد.

سال‌هاست در برخی مناطقی که حوزه کشاورزی محسوب می شوندف بحران آب مطرح شده است اما وزارت جهاد کشاورزی تاکنون در خصوص استفاده بهینه از آب‌های موجود تمهیدات اساسی نیندیشیده است.

متاسفانه هر وزیر یا مسئول با ورود خود به دستگاه دولتی تنها در پی ثبت عناوین و اعداد و ارقام است. به عنوان مثال یک وزیر که مسئولیتش این است که ابتدا با علم و تحقیق بیش برود اما متاسفانه سعی دارد به سرعت یک سد و یا یک بیمارستان و ... در دوره خودش به ثبت برسد و به دنبال عواقب اجرایی آن طرح نیست، بنابراین بازدهی خاصی در عملکردها دیده نمی‌شود.

کشور ما سالهاست که در بحث آب با مشکل مواجه بوده است و آمارهای دقیقی در این باره وجود دارد . وضعیت روشن است اما باید اراده ای وجود داشته باشد که یک مشکل حل شود.

اگر از منظر اقتصاد مقاومتی به ماجرا بنگریم، می بینیم که برعکس این موضوع عمل شده است. به عنوان مثال منطقه ای را پایلوت اقتصاد مقاومتی می نامند و از صفر آغاز می کنند اما زمانی که عملکرد آنها بررسی می‌شود، می بینیم که درگیر فعالیت کشاورزی شده اند و زمانی که می پرسیم آب مورد نیاز را از کجا آورده اند می گویند از چاه های موجود استفاده کرده‌ایم، بنابراین بحث استفاده بهینه از آب و زه کشی زمین مطرح نیست.

هنوز مشخص نیست چه مساله ای باعث افزایش بی رویه قیمت برنج طی سالهای گذشته شده و بالاخره چه برنج وارداتی کیفیت دارد و چه برنج وارداتی بی کیفیت! دراین بین آنچه بازهم نادیده گرفته شده، سفره های خالی مردم است.