قيمت نفت طي چهار هفته گذشته درحدود 20 درصد افزايش داشته، اما آيا عامل توجيه‌کننده چنين افزايشي در بازار وجود داشته يا اين تغييرات تحت تاثير گمانه‌زني نسبت به خطر يک التهاب جديد در خاورميانه بوده است.

نخستين پرسشي که بايد مطرح شود اين است که آيا اين تغيير چشمگير قيمت، تحت تاثير تغيير عوامل عرضه و تقاضا بوده است؟ پاسخ اين پرسش منفي است. تقاضا در يک روند رشد تدريجي ثابت قرار دارد. واردات نفت چين در اکتبر به 3/7 ميليون بشکه در روز کاهش يافت، در حالي که جديدترين آمار نشان مي‌دهد تقاضا براي بنزين در آمريکا فراتر از انتظارات قبلي بوده است و هيچ تغييري افزايش 20 درصدي قيمت را توجيه نمي‌کند.

سپس مسئله عرضه مطرح مي‌شود. سهميه توليد تعيين شده از سوي اوپک، تحت توافق کاهش توليد به خوبي رعايت شده، اما افزايش عرضه از سوي ليبي که از شرکت در اين توافق معاف شده، کارآمدي آن را همچنان تحليل مي‌برد. توليد نفت ليبي متغير مانده، اما در حال حاضر درحدود 850 هزار بشکه در روز است که بيش از نيم ميليون بشکه نسبت به سطح توليد 15 ماه قبل افزايش نشان مي‌دهد. توليد نفت آمريکا نيز به ميزان 13 درصد از اواسط سال 2016 افزايش يافته و اکنون اين کشور بيش از دو ميليون بشکه در روز نفت صادر مي‌کند.

هيچ يک از اين موارد جديد نيست و هيچ چيز طي چند هفته اخير تغيير نکرده است. هر دوي عرضه و تقاضا رشد مي‌کنند و طبق جديدترين آمار آژانس بين‌المللي انرژي، هيچ تغيير چشمگيري در سطح ذخاير جهاني به چشم نمي‌خورد.

آنچه که تغيير کرده، وضعيت در شمال عراق است. نفتي که از طريق خطوط لوله از منطقه کرکوک به ترکيه و سپس به بازار جهاني صادر مي‌شد، کاهش يافته و اکنون تحت کنترل دولت مرکزي در بغداد قرار گرفته است. تا هفته گذشته صادرات نفت در شمال عراق تا حدودي از سرگرفته شد، در حالي که صادرات از بنادر جنوبي اين کشور حداکثر 200 هزار بشکه در روز افزايش يافت.

اگرچه وضعيت کنوني شکننده بوده و روند عرضه نفت از سوي عراق ممکن است مختل شود، اما وضعيتي که در شمال اين کشور وجود دارد، تنها بخشي از رشد قيمت و نه 20 درصد افزايش قيمت به طور کامل را توجيه مي‌کند. به حد کافي نفت در سيستم عرضه وجود دارد تا هر نوع کمبود عرضه از سوي عراق که تاکنون مشاهده شده را جبران کند.توضيح واقعي براي اين افزايش قيمت به شکل روشن در تعادل فيزيکي عرضه و تقاضا وجود ندارد، بلکه در گمانه‌زني نهفته است. فراي وضعيت در عراق، موضوع مهم‌تري که بر بازار نفت تاثير گذاشته، وضعيت در عربستان سعودي است. اخراج و دستگيري مخالفان و رقيبان، از جمله دستگيري افراد خاندان سلطنتي از سوي محمد بن سلمان، وليعهد عربستان اقدام بي‌سابقه‌اي در تاريخ اين کشور است. نگران‌کننده‌ترين موضوع براي بازار نفت، تنش ميان رياض و تهران بوده است. رقابت ميان دو کشور از مدت‌ها وجود داشته، اما طي دو سال گذشته علني‌تر شده و شدت بيشتري گرفته است.