در سال چقدر سینما یا تئاتر می‌روید؛ زیاد؟ کم؟ متوسط؟ خب ظاهرا سوال سختی طرح کردیم، اما با این حال بعضی‌ها توی مملکت هستند که آمار خیلی چیزها را درمی‌آورند. البته ذهن‌تان به جاهای خطرناک نرود. منظورمان مرکز ملی آمار ایران است. جایی که صبح تا شب سرشان توی حساب و کتاب و عدد و رقم و آمار است؛ از نهاده‌های کشاورزی و دامپروری گرفته تا افزایش قیمت اجناس و کالاهای ضروری در شهر و روستا و تورم. هرچند آمارهای فرهنگی و هنری بدنه نحیفی لابه لای کارها و اقدامات مرکز آمار دارد، ولی خب همان‌هایی هم که هست، جالب است و مرورشان خالی از لطف نیست.

مرکز آماری‌ها برای این که تصویری دقیق‌تر از وضعیت فعالیت‌های فرهنگی کشور داشته باشند یک طرح سراسری اجرا کرده‌اند به نام آمارگیری از فعالیت‌های فرهنگی خانوار. البته زمان اجرای این طرح برای سال 1393 است، یعنی سه سال و اندی قبل، ولی خب از آنجا که فعالیت‌ها و اقدامات فرهنگی تغییرات خیلی سریعی ندارند می‌توان هنوز که هنوز است نتایج این طرح را مرور کرد و به بعضی نتایج جالب توجه رسید و بعضا سری هم تکان داد به علامت این که آمار خوبی نیست. کارشناسان مرکز ملی کار سختی برای جمع‌آوری این آمار داشته‌اند. این که به تمام نقاط کشور سر بزنی و نمونه بزرگی پیدا کنی که جمعیت هدف را به اندازه کافی بتواند نمایندگی کند، کار سختی است.

خب که چه؟

اطلاعات مربوط به آن از طریق مصاحبه رو در رو با سرپرست یا عضو مطلع خانوار بوده و اطلاعات مربوط به هر یک از افراد 15 ساله و بیشتر خانوار از طریق خوداظهاری فرد گردآوری شده است. خب حالا برویم سر اصل مطلب. هدف اصلی این طرح بررسی الگوی فعالیت‌‌های فرهنگی افراد 15 ساله و بیشتر عضو خانواده‌های ایرانی در نقاط شهری و روستایی سراسر ایران است. این طرح قرار بوده بگوید هر فرد بزرگ‌تر از 15 سال ایرانی در یک بازه زمانی مشخص چقدر کتاب می‌خواند و چقدر سینما می‌رود و چقدر موسیقی گوش می‌کند و مصارف رسانه‌ای، مطبوعاتی، رادیویی و تلویزیونی‌اش چقدر است. حالا آن چیزی که در ادامه این گزارش و زیر این نمودارها می‌بینید، آمارهای سینمابازی و تئاتربازی ایرانی‌هاست.

چند بار در سال سینما می‌روید؟

خب اگر سینما را یکی از مهم‌ترین تریبون‌هایی بدانیم که در صفحات رسانه‌ها همیشه جای خود را دارد شاید برایتان جالب باشد بدانید حدود 14 درصد از ایرانی‌ها حداقل برای یک بار در سال به سینما رفته‌اند. به عبارت دیگر 86 درصد مردم پایشان هم به سینما باز نشده است.

حالا برویم سراغ آنها که سینما می‌روند تا بفهمیم این 14 درصد، خودشان چند مرتبه در سال سینما می‌روند. طبق اطلاعاتی که کارشناسانِ‌کاردرست مرکز ملی آمار جمع‌آوری کرده‌اند از بین جمعیت بالای 15سال ایرانی، 37 درصدشان یک بار در سال، 28/9 درصد دو بار در سال، 16/2 درصد سه بار در سال، 7/2 درصد چهار بار در سال، 1/2 درصد پنج بار و 9/5 درصد هم شش بار و بیشتر در سال قبل به سینما رفته‌اند. این اطلاعات به اندازه کافی، گویا و روشن است. حالا اگر بخواهیم کسانی که در سال چهار مرتبه و بیشتر سینما می‌روند را مد نظر قرار دهیم و این افراد را تا حدی مصرف‌کننده سینما بدانیم، آمار این شکلی می‌شود که 17/9 درصد آمارتماشاگران سینما را می‌توان با اغماض سینمارو دانست. کسانی که البته باز هم با اغماض، سینما در سبد یا زنبیل مصرف فرهنگی آنها جایی دارد و ترجیح می‌دهند فیلم را نه در موبایل یا شبکه نمایش خانگی و جلوی تلویزیون خودشان، بلکه در سالن تاریک سینما و روی پرده ببیند.

ترجمه دیگر سطرهایی که بالا نوشتیم این است که مصرف سینمایی و رفتن به سینما میان خانوارهای ایرانی مهجور است. یعنی فقط 18 درصد مردم سینمارو هستند و حدود 72 درصد هم خیلی کم در سال پایشان به سینما باز می‌شود. نکته جالب آن که 66 درصد همان‌هایی هم که در سال کمتر از چهار مرتبه به سینما می‌روند، کسانی هستند که یک یا نهایت دو بار در سال راهی سینما می‌شوند. البته این را هم بگوییم که با همه این احوالات، این آمار به معنای کم‌اهمیت بودن سینما در سبد مصرف فرهنگی خانوار ایرانی نیست. حتما بهتر از ما می‌دانید خیلی از این آثار در جای دیگر به نام شبکه نمایش خانگی به مصرف می‌رسند.

تئاتری‌ها دست‌شان بالا

بجز سینما، این که ایرانی‌ها چقدر در سال تئاتر می‌روند هم برای مرکز ملی آمار مهم بوده. برای همین در کنار سوال‌های دیگر این را هم پرسیده‌اند در سال چند بار تئاتر می‌روید. اختلاف عددهای این بخش کمی تا قسمتی زیاد است. بر حسب اعلام مرکز آمار در این گزارش،‌ فقط 4 درصد افراد 15 ساله و بیشتر پایشان به سالن‌های تئاتر باز شده است. 96 درصد بقیه خب التفاتی به این موضوع نداشته‌‎اند. البته این موضوع چندان هم عجیب و غریب نیست. در خیلی از شهرها نه فقط سالن اجرای تئاتر بلکه حتی گروه نمایشی و تئاتری هم نیست. بماند که اصولا قیمت بلیت‌های تئاتر هم نسبت به بلیت سینما تفاوت‌های معناداری دارد و دوباره همین عامل هم می‌شود یک محدودکننده دیگر. شاید تئاتر را هنری دانست که محدود به شهرهای بزرگ و کلانشهرهاست. حتی در شهرهای بزرگ هم شاید خیلی‌ها که اکثریت جامعه هم باشند پایشان به سالن تئاتر باز نشده باشد تا شاهد اجرای یک نمایش باشند.

تعداد دفعات رفتن به تئاتر

همان قلیل هموطن‌های ما که تئاتر می‌روند، سالی چند مرتبه راهی سالن‌های نمایش می‌‍شوند. حالا که اینها را گفتیم این را هم اضافه کنیم هرچند مصرف تئاتر بین خانوارهای ایرانی جای چندانی ندارد، اما یادمان نرود این به معنای عدم تاثیرگذاری این فضا نیست. چرا؟ تئاتر، مادر سینماست.

یعنی عمده تیم‌ها و جریان‌های تولیدی که بعدا پایشان به سینما یا تلویزیون باز می‌شود از تئاتر شکل می‌گیرند. جریان‌هایی که ممکن است سال‌ها بعد وارد حیطه فرهنگ عمومی شوند.

اصغر آقای فرهادی مصداق اعلای این گزاره است. فردی که اواسط دهه70 آرام آرام در حوزه تئاتر مشغول تمرین و مشق کردن بود و حالا بعد از قریب به دو دهه به یکی از چهره‌های سینمای ایران تبدیل شده است. او کارگردانی است که پایش به جشنواره‌های مهم سینمایی جهان مانند اسکار و کن باز شده است. فردی که دو دهه قبل شاید کسی چنین آینده‌ای برای وی متصور نبود.