از میان پنج کشور حاضر در حاشیه دریای خزر، ایران هنوز تولیدی از نفت و گاز موجود در دریای خزر ندارد.

به گزارش خبرآنلاین، بررسی‌ها نشان می دهد نزدیک به 25.7 میلیارد بشکه نفت و 106 تریلیون فوت مکعب گاز در دریای خزر وجود دارد. بر این اساس از میان 5 کشورحاشیه خزر تنها ایران است که هیچ تولیدی از ذخایر نفتی و گازی خزر ندارد. مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی تاکید کرده است ضرورت دارد تا کشور ایران با رفع برخی اختلافات بر سر مالكيت ذخایر نفت و گاز و همكاری با شرکت‌های دارای تكنولوژی حفاری در آبهای عميق از ذخایر نفت و گاز دریای خزر استفاده کند.

نفت خزر اهمیت دارد؟

حجم ذخایر نفت و گاز خزر در قیاس با ذخایر جنوبی ایران چندان بالا نیست اما به این حال به دليل وجود بی ثباتی در منطقه خاورميانه به دلیل حضور داعش در عراق و سوریه، جنگ یمن، تنش‌های ایران و عربستان سعودی به عنوان منبع اصلی نفت و گاز و تمایل کشورهای واردکننده انرژی به متنوع سازی مبادی انرژی، ذخایر نفت و گاز منطقه دریای خزر مورد توجه بازیگران بازار نفت و گاز ازجمله چين و اتحادیه اروپا قرار گرفته است. نمونه ای بارز توجه این بازیگران به استفاده از انرژی منطقه دریای خزر را می‌توان در طرح‌هایی همچون طرح کریدور گازی جنوبی SGC و احداث خط لوله آسيای مرکزی به چين (CACGP) را مشاهده کرد.

بهره برداری از خزر چه زمانی آغاز شد؟

شوروی همسایه شمالی ایران رد سال 1991 به 15 کشور تجزیه شد . این چنین بود که همسایگان ایران در خزر از یک کشور به 5 کشور تبدیل شد. اولین کشوری که در حاشیه خزر نسبت به بهره برداری از خزر اقدام کرد، آذربایجان بود. تولید نفت و گاز این کشور از سال 1997 آغاز شد . سال 2016 نیز تولید از میدان شاه دنیز نیز اجرایی شد. ترکمنستان در سال 2007، روسیه در سال 2010 و قزاقستان در سال 2016 بهره برداری از تولید نفت و گاز را کلید زدند اما ایران تنها کشوری است که هنوز تولید پهنه آبی شمالی اش را آغاز نکرده است.

کدام توافق؟ کدام اختلاف؟

پنج کشور حاشیه دریای خزر چارچوب کنوانسيون حفاظت از محيط زیست دریایی این منطقه را در نوامبر 2003 در تهران امضا کردند. در بخش شمالی این دریا، کشورهای روسيه و قزاقستان در جولای 1998 توافقنامه تعيين حدود در بستر شمالی دریای خزر را برای بهره برداری از ذخایر این دریا امضا کرده و این توافق در بيانيه رؤسای جمهور (پوتين و نظربایف) راجع به همكاری درخصوص خزر که در 9 اکتبر 2000 در آستانه امضا شد. پوتين همچنين بيانيه مشترکی راجع به اصول همكاری در دریای خزر در سفر رسمی خود به باکو در تاریخ 9 ژانویه 2001 امضا نمود و در خلال بازدید رسمی حيدر علی‌اف به مسكو در ژانویه 2002،موافقتنامه تحدید حدود بستر مناطق مرکزی دریای خزر امضا شد. درست قبل از آن (نوامبر 2001 ،)رؤسای جمهور قزاقستان و آذربایجان یعنی حيدر علی‌اف و نظربایف موافقت‌نامه‌ای درخصوص تقسيم بستر دریا بين آذربایجان و قزاقستان امضا کردند که در فوریه 2003 پروتكل تعيين حدود بستر این دریا نيز بين کشور امضا شد. متعاقب این توافقات دو جانبه، سه کشور روسیه، قزاقستان و جمهوری آذربایجان در می 2003 میلادی در تعیین جدود بخش های مجاور دریای خزر نیز به توافق رسیدند.

شایان ذکر است که موضع ایران نسبت به این توافقات دوجانبه و سه جانبه منفی بوده و انتقادها و مخالفت‌هایی با این توافقات داشته است. چون با این رویكرد سهم یران از دریای خزر حدوداً 13 درصد است. در صورتی که رویكرد ایران، برای تقسيم برابر دریای خزر بين کشورهای حاشيه این دریاست که با این روند سهم ایران از دریای خزر 20 درصد خواهد بود.

علیرغم توافقات دوجانبه و سه‌جانبه دربخش شمالی دریای خزر،در بخش جنوبی توافقی بين کشورهای ایران، آذربایجان و ترکمنستان شكل نگرفته است. یكی از مهمترین اختلافاتی که بين این کشورها وجود دارد، مربوط به مالكيت بلوک‌های نفتی است.

کشورهای آذربایجان و ترکمنستان‌بر مالكيت ميادین چراغ، آذری،کپز،که در ترکمنستان به ترتیب عثمان، عمر و سردار نامیده می شوند و کشورهای ایران و آذربایجان بر مالکیت میدان البرز که در آذربایجان آلوو نامیده می شود اختلاف دارند.

البته در اوایل فروردین ماه 1397 ،ایران طی مذاکراتی که با کشور آذربایجان در رابطه با توسعه ميدان البرز داشته، به تفاهمنامه های رسيده است که دو کشور با همكاری یكدیگر بدون در نظر گرفتن رژیم حقوقی دریای خزر، این ميدان را توسعه دهند.اگرچه اجرای این توافق در مراحل اوليه خود قرار دارد ولی می‌توان گفت که گام نخست برای حضور ایران در بهره‌برداری نفت و گاز دریای خزر است.