آلاینده‌های اصلی در کلان شهر‌ها به پنج آلاینده تقسیم‌بندی می‌شوند که هر کدام از آن‌ها منبع انتشار معینی دارند و اثرات سوئی بر سلامتی انسان مانند ابتلا به بیماری‌های ریوی دارند.

آلاینده‌های اصلی به ذرات معلق، دی اکسید نیتروژن و منو اکسید کربن و دی اکسید گوگرد اطلاق می‌شود. ازن نیز یک آلاینده ثانویه است.

ذرات معلق به عنوان آلاینده معیار در هوا بر اثر واکنش‌های شیمیایی به وجود می‌آید. عمده‌ترین منبع انتشار این آلاینده شامل احتراق سوخت، سوزاندن زغال سنگ و چوب، خودرو‌ها و ماشین آلات دیزلی فاقد فیلتر دوده، فرآیند‌های صنعتی، کشاورزی و انتشار از خودروهاست. مواجهه کوتاه مدت با ذرات معلق می‌تواند منجر به تشدید علائم بیماری‌های قلبی، ریوی و علائم تنفسی، افزایش نیاز به استفاده از دارو و پذیرش بیمارستانی شود. مواجهه طولانی مدت نیز با این آلاینده عامل مرگ و میر زودرس و تشدید بیماری‌های قلبی و ریوی است.

دی اکسید نیتروژن نیز از جمله دیگر آلاینده‌های هوا است که منبع انتشار آن احتراق سوخت از وسایل نقلیه، واحد‌های تولید برق، صنایع و همچنین سوزاندن چوب است. اثر بهداشتی این آلاینده نیز تشدید بیماری‌های ریوی، افزایش مراجعات و پذیرش بیمارستانی و افزایش آسیب پذیری و استعداد ابتلا به عفونت ریوی است.

منبع انتشار منوکسید کربن، دیگر آلاینده هوا نیز احتراق سوخت به‌ویژه در وسایل نقلیه موتوری فرسوده و فاقد فناوری جذب آلاینده‌ها است. این آلاینده اثراتی مانند کاهش اکسیژن رسانی به بافت‌ها و اندام‌های مختلف بدن، تشدید بیماری‌های قلبی و درد قفسه سینه و افزایش مراجعات و پذیرش بیمارستانی دارد.

دی اکسید گوگرد نیز حاصل احتراق سوخت به‌ویژه سوخت‌های با گوگرد بالا، فرآیند‌های تولید برق و صنایع، منابع طبیعی مانند آتشفشان است. تاثیر بهداشتی آن نیز تشدید آسم و افزایش علائم تنفسی و کمک به شکل گیری علائم و اثرات بیماری‌های ریوی است.

آلاینده ازن بر اساس تعریف شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، آلاینده‌ای ثانویه است و بر اثر واکنش شیمیایی ترکیبات آلی فرار و اکسید‌های نیتروژن در حضور نور خورشید تولید می‌شود، کاهش عملکرد ریه و افزایش علائم تنفسی مانند سرفه، تنگی نفس، تشدید آسم و سایر بیماری‌های ریوی می‌شود. افزایش استفاده از دارو و مراجعات و پذیرش بیمارستانی و مرگ و میر زودرس از اثرات دیگر این آلاینده هوا است.