صدا و سیما در روزهای اخیر با پخش برنامه ای «در حوزه آسیب‌ های فضای مجازی» تمام نگاه ها را به خود دوخت و نشان داد نابجایی و بی تدبیری در یک تصمیم رسانه ای تا چه حد می تواند برانگیزاننده حساسیت های عمومی و بهره برداری های معکوس تبلیغاتی قرار گیرد.

پخش مصاحبه برخی فعالان اینستاگرامی به خصوص دختر کم سن و سالی که در گفت وگو با مجری صدا و سیما از کرده خود ابراز ندامت و پشیمانی می کردند به نحوی بود که چند روز پیش یک تنه اخبار مربوط به بازار ارز و تجمعات اعتراضی و ... را کنار زد و به یکباره واکنش های گسترده ای را در فضای مجازی، گفت وگوهای عمومی و حتی رسانه های خارجی به دنبال داشت.

پس از پخش برنامه «بیراهه» از شبکه یک سیما، حجم گسترده ای از انتقادات متوجه این برنامه و عوامل آن شد. در کنار واکنش هایی که نحوه مصاحبه بازجویی گونه، اعلام هویت و تصاویر افراد، مقطع زمانی پخش برنامه و ... را مورد انتقاد قرار می داد برخی از فعالان و رسانه های اصولگرا نیز اقدام صدا و سیما را بی تدبیری دانسته و آن را موجب تیزتر شدن «شاخ های اینستاگرام» دانستند.

پس از آن بود که «محمدحسین رنجبران» مدیرکل روابط عمومی صداوسیما در واکنش به دیدگاه های انتقادی ابراز داشت مردم و به ویژه خانواده ‌ها خواهان برنامه‌ های آگاهی ‌بخش در حوزه آسیب‌های فضای مجازی هستند و بر مبنای این درخواست ‌ها و وظیفه ذاتی رسانه، برنامه‌ ها و مستندهای فراوانی در این زمینه در آینده روی آنتن خواهد رفت.

در کشاکش اظهارنظرها در این باره مسوولان دولتی و نمایندگان مجلس نیز دیدگاه های خود در این خصوص را اعلام داشتند. وزیر ارتباطات در واکنشی قابل تامل اعلام داشت: پیش کشیدن موضوع دختر خانمی که در اینستاگرام فعال بود و فیلتر این شبکه اجتماعی، حاصل تصمیم اتاق فکرهایی بود که منافعشان از موضوع شفاف‌سازی ارزی به خطر افتاده است.

همچنین «سیدعباس صالحی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیامی مجازی با این مضمون منتشر ساخت که «پخش اعترافات در تلویزیون نیازمند مقررات تقنینی است. سلیقه یک قاضی و یا مجری پخش نباید معیار باشد. اتفاقات مکرر، نیاز به قانون را جدی‌تر می‌کند.»؛ طرح چنین دیدگاه هایی موجب شد تا گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری خبرگزاری جمهوری اسلامی با دو تن از نمایندگان مجلس در این باره گفت وگو کند.

** پخش مصاحبه با فعالان اینستاگرامی خلاف قانونی اساسی و غیراخلاقی بود

«محمدکاظمی» نایب‌رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس در گفت‌وگو با ایرنا، درباره پخش اظهارات فعالان اینستاگرامی در صدا و سیما بیان داشت: اعلام هویت و مشخصات این اشخاص به عنوان افرادی که مرتکب جرم شده اند خلاف محکومیت آنها است. در این موضوع ممکن است پرونده ای برای این خانم ها تشکیل شده باشد اما چه بسا که در رسیدگی های قضایی برائت حاصل کرده باشند. بنابر این اعلام هویت و پخش مصاحبه و اظهارات آنان بر خلاف قانون اساسی است. از طرفی دیگر نیز بر اساس قانون مجازات اسلامی اصل بر برائت است.

به گفته این نماینده مجلس از طرفی دیگر نیز پخش اعترافات یک عمل غیراخلاقی است. هر چند شخصی در اینستاگرام اقداماتی کرده که با شئونات فرهنگی و دینی جامعه متناسب نیست اما به هر حال اینستاگرام محدود است و همه اشخاص دسترسی به آن ندارند در حالی که صدا و سیما یک رسانه عمومی و ملی است. از این رو دامنه بیشتری از افراد را درگیر آن می سازد.

کاظمی افزود: شورای نظارت بر صدا و سیما باید با این قضیه فعالتر برخورد کند و از رسانه ملی بخواهد که با ابلاغ به بخش ها و شبکه های مختلف از تکرار چنین اتفاقاتی خودداری کند. به هر حال به نظر می رسد کنترل و نظارت از تکرار چنین اتفاقاتی جلوگیری می کند.

** نهایت کج سلیقگی و بی تدبیری در برنامه جنجالی صدا و سیما

«طیبه سیاوشی عنایتی» عضو کمیسیون فرهنگی مجلس درباره پخش برنامه جنجالی صدا و سیما اظهار داشت: زمانی که متوجه شدم این اعترافات از صدا و سیما پخش شده تعجب کردم. جالب آن که مدیر روابط عمومی صدا و سیما می گوید که پخش این اعترافات به درخواست مردم در جهت آگاهی سازی اجتماعی است. پرسش این است که این چه نوع آگاهی سازی است که شما آن را از ابتدا جرم تلقی کردید. بر اساس چه قانونی این مساله جرم تلقی شده است.

سیاوشی پخش اعترافات یک نوجوان زیر 18 سال از تلویزیون در شرایطی که مردم سختی های بسیاری را احساس می کنند نهایت کج سلیقگی و بی تدبیری دانست و تصریح کرد: تصاویری که پخش شد، نه تنها از آلام مردم نمی کاهد بلکه باعث ایجاد درد بین مردم می شود. برخی مذهبیون معتقدند حتی اگر رقص این خانم از مصادیق فحشا محسوب شود، پخش آن هم اشاعه فحشا است.

عضو کمیسون فرهنگی مجلس افزود: مطلع شدم یکی از نمایندگان مجلس گفته است که به این مساله ورود پیدا می کند. کمیسیون فرهنگی دو عضو ناظر در کمیسیون نظارت بر صدا و سیما دارد و ما همواره مسائل را پیگیری و مطرح می کنیم. با توجه به غیرقانونی و غیراخلاقی بودن پخش این برنامه، باید از تکرار چنین اتفاقاتی جلوگیری شود.

سیاوشی، با نقد نگاه افرادی که فکر می کنند پخش این برنامه ها موجب تنبیه یا تنزیه افراد می شود، گفت: پخش این اعترافات نه وجهی آموزشی و نه نقشی بازدارنده بلکه یک وجه تهدید آمیز برای یک نوجوان 17 ساله داشت.

سیاوشی در زمینه وضع قانون در این زمینه اظهار کرد: ما طرح اداره و نظارت بر صداو سیما را در کمیسیون فرهنگی در دستورکار داریم اما متاسفانه روند پیشرفت آن مطلوب نبوده و در مواد مقدماتی مانده ایم. در هر حال باید یک چاره اساسی برای آن تدبیر شود چرا که بررسی موردی مشکلی را حل نخواهد کرد. در واقع باید به طور اساسی تدابیری و قوانین الزام آوری ایجاد شود که دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نباشم.

** پرسش هایی نابیراه

در تحلیل و ارزیابی پخش برنامه جنجالی صدا و سیما می توان چند نکته و پرسش را ذکر کرد؛ نخست آن که آیا پخش این مصاحبه ها، خاستگاه قانونی و حقوقی دارد؟ دوم این آیا سویه ای تربیتی و فرهنگی در آن مستتر است و می تواند حالت بازدارنده داشته باشد؟ در حالی که برای اختلاس کنندگان و مفسدان اقتصادی نام ها به صورت مخفف اسم آورده می شود پخش نام و تصاویر چند فعال اینستاگرامی با چه توجیهی صورت گرفته است؟ همچنین چه کسی پاسخگوی تبعات و بازخوردهایی است که در عرصه اجتماعی و فضای بین المللی ایجاد شده؟ و در نهایت اینکه در این موقعیت زمانی چه ضرورتی موجب پخش این برنامه شده است؟