عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در "درس گفتار اخلاق و جنسیت"، به سطوح استدلال اخلاقی کلبرگ(روانشناس مطرح امریکایی) اشاره کرد و گفت: به اعتقاد او اغلب افراد تنها به مرحله چهارم رشد اخلاقی رسیده و تنها در جوامع آرمانی یا پیشرفته و دموکرات است که افراد می‌توانند به سطوح پنجم و ششم رشد اخلاقی دست یابند.

به گزارش ایسنا، مهرنوش هدایتی در دومین درس گفتار "مدرسه تابستانی اخلاق" که از سوی معاونت فرهنگی اجتماعی وزارت علوم و با همکاری پژوهشکده اخلاق و تربیت در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، به تشریح رویکرد "اخلاق و مراقبت" یا "اخلاق عشق" پرداخت و تأکید کرد: اخلاق یا تفکر مراقبتی، نوعی ایمان است مبتنی بر آن که جهان می‌تواند جای بهتری برای زیستن باشد.

وی سطح اول را " اصول اخلاقی پیش عرفی" عنوان و تشریح کرد: تا چهار سالگی کودکان اخلاق خودمحور (ego centric) داشته و در واقع هر چیز درست یا غلط را مربوط به خود می‌پندارند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادامه داد: همچنین کودکان از سن چهار تا هفت سالگی از تفکر اخلاقی "اطاعت بی قید و شرط "پیروی کرده و مراجع قدرت (مادر، پدر، ‌ معلمان و غیره...) را خدایان زمینی می‌پندارند.

هدایتی افزود: در سنین مدرسه و بین هفت تا ده سالگی کودک سطح اخلاقی منفعت‌طلب یا به عبارتی درستکاری به منظور دریافت پاداش را پی می‌گیرد. این در حالی است که بسیاری از افراد بزرگسال در این سطح اخلاقی مانده‌اند.

وی سطح دوم را "اصول اخلاقی عرفی" نام برد و توضیح داد: افراد در سنین ۱۰ تا ۱۳ سالگی اخلاقیات را رعایت می‌کنند تا انسان خوبی تلقی شوند؛ این سطح تفکر، اطاعت از قانون و حفظ نظم اجتماعی را براساس تطابق میان فردی یا تایید طلبی به دنبال دارد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان اینکه سطح سوم اصول اخلاقی "پساعرفی" است، خاطرنشان کرد: در این سطح ما وارد تفکر تحلیلی، گزاره‌ای و منطقی خود شده و نسبت به مسائل پیرامونمان احساس مسئولیت داریم.

هدایتی وجود وجدان اخلاقی دگراندیشانه در این سطح را یادآور شد و اضافه کرد: به اعتقاد کلبرگ، این مراحل جهان شمول بوده و در تمام جوامع به صورت متوالی اتفاق می‌افتد.

وی در ادامه برخی نقدهای وارده به کلبرگ را محدود شمردن اخلاق به صرف قضاوت اخلاقی، ‌ وجود تفاوت میان رفتار افراد با بیان آن‌ها در موقعیت‌های واقعی، عدم توجه به مقتضیات زندگی اجتماعی و فرهنگی و عدم توجه به نقش همسالان در محیط در پرورش رشد اخلاقی برشمرد.

زنان بیشتر از مردان به رابطه خود با جهان اطراف اهمیت می‌دهند

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سپس به دیدگاه گیلیگان، دستیار پژوهشی کلبرگ، درباره اخلاق زنانه پرداخت و توضیح داد: در پژوهشی که او انجام داد، اخلاقیات زنان در یک چالش واقعی به آزمایش گذاشته شده و این نتیجه حاصل شد که زنان بیشتر از مردان به رابطه خود با جهان اطراف اهمیت می‌دهند؛ به عبارتی مدل‌های اخلاقی زن‌ها بر مراقبت از یک شخص دیگر متمرکز شده است.

هدایتی در همین زمینه به سه سطح اخلاقی "جهت‌یابی به سمت بقا" (پیش قراردادی)، "خشنودسازی تام" (قراردادی) و "مراقبت جامع و یکپارچه" (فرا قراردادی) اشاره و تشریح کرد: گذرگاه نخست اخلاقی در سطح اول حرکت از خودخواهی به سمت احساس مسئولیت نسبت به دیگران است، این در حالی است که در سطح دوم فرد گمان می‌برد به دنیا آمده تا به جهان خدمت برساند.

وی در خصوص مراقبت جامع و یکپارچه توضیح داد: در این سطح، فرد خود را یک خود بزرگ (big self) تعریف کرده و بسیاری عناصر دیگر این جهان را در دل آن قرار می‌دهد؛ برای مثال، گاه دست به فداکاری می‌زند، در عین حال که از خود نیز مراقبت می‌کند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی وضعیت فرا قراردادی را به "رویکرد اخلاق و مراقبت" یا "اخلاق عشق "نسبت داد و گفت: علت این نام‌گذاری این است که مفهوم ارتباط در این سطح از اخلاق از اهمیت بسزایی برخوردار است.

هدایتی در همین زمینه به معقوله‌هایی همچون فهم هم‌دلانه، هوشیاری ارتباطی، ‌ شمول، ‌ پاسخ، احساس مسئولیت، توجه به هنجارها و توجه به علایق و عواطف اشخاص دیگر اشاره و تاکید کرد: باید نسبت به محتوای تفکر حساس بود.

وی اضافه کرد: در این سطح مفهومی تازه از نسبت بین حوزه خصوصی و عمومی معنا پیدا می‌کند، این در حالی است که فرهنگ ما بیشتر مستعد جزئی‌نگری، سوگیری و بذل توجه و محبت در رویکردهای عاطفه‌گرایی تعدیل شده است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تفکر مراقبتی را تعهد قلبی و تفکر مشتاقانه نسبت به موضوعی که فرد به آن می‌اندیشد تعریف و اضافه کرد: این نوع تفکر برای ارزش‌ها، ارزش قائل است و به نوعی پیوند زدن میان اندیش و عاطفه به حساب می‌آید.

هدایتی با اشاره به اینکه پی گرفتن این نوع تفکر باید بنا بر نوعی زندگی اخلاقی، آزمون شده و متعهدانه باشد، تاکید کرد: مراقبت، حیطه‌های حس کلی فرد نسبت به جهان پیرامونش، ارزش‌های فرد، آنچه فرد احساس می‌کند در حمایت از ارزش‌ها و موضوعات مهم زندگی او کارساز است و نیز آنچه فرد به عنوان یک آرمان در سر دارد را شامل می شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در این سطح اخلاقی نوعی ایمان و تعهد به قدرت تفکر برای کمک به اصول اهداف اخلاقی وجود دارد، به عبارتی این مطرح می‌شود که فرد می‌تواند به اندازه سهم خود در اصلاح جهان مؤثر باشد.