نصف جهان: نام فرانسه تقريباً پس از انگليس و آمريکا و روسيه، آشناترين نام براي ايرانيان امروزي است. هرچند تا پيش از تشکيل کشوري به نام آمريکا و ورودش به معادلات مربوط به ايران، فرانسه جايگاه پررنگ‌تري در کشور ما داشت تا جايي که در زمان ناصرالدين شاه، اميرکبير قصد داشت فرانسه را به عنوان نيروي سوم در ايران دخالت دهد تا از قدرت انگليس و روسيه در ايران کاسته شود. اما رابطه ايران و فرانسه بسيار قديمي‌تر است و به دوره ايلخانيان، يعني حدود 800 سال پيش برمي‌گردد.

اين دوره ادامه دارد تا زماني‌که در زمان صفويه اين روابط بسيار گسترده‌تر مي‌شود و روابط تجاري و سياسي و فرهنگي بيشتري انجام مي‌گيرد و در دوره قاجار است که ايرانيان غالباً از طريق فرانسه با مدرنيته آشنا مي‌شوند.

حالا کتابي توسط يک استاد دانشگاه اصفهان در اين زمينه چاپ شده که به گفته خودش ظرف چند ماه شهرتي جهاني يافته است. کتاب «تاريخ ارتباطات ايران و فرانسه از قرون وسطي تا امروز» به قلم دکتر صفورا ترک لاداني، ژوييه سال جاري ميلادي توسط انتشارات «هارماتان»، يکي از معتبرترين انتشارات اروپايي در فرانسه به چاپ رسيده و مورد تقدير بسياري از اساتيد تاريخ و تحليلگران فرانسوي قرار گرفته است. اين کتاب تاريخ روابط ايران و فرانسه را از زمان ايلخانيان تا امروز در هفت بخش بررسي کرده است.

نويسنده کتاب در مراسم رونمايي از اين کتاب که در دانشکده زبان‌هاي خارجي دانشگاه اصفهان برگزار شد، گفت: من از وقتي به روابط ايران و فرانسه علاقه‌مند شدم، سعي داشتم از همان ابتدايي‌ترين روابط بين دو کشور تا به امروز کار کنم. بنابراين سعي کردم تا اين بازه 800 ساله را مورد بررسي قرار بدهم. به همين منظور از منابع فارسي و لاتين زيادي بهره بردم. منابعي که چه در کتابخانه‌هاي دانشگاه‌هاي اروپا و چه در کتابخانه‌هاي داخلي همچون وزارت خارجه بوده است. ترک لاداني افزود: اين کتاب در 348 صفحه و در هفت بخش تنظيم شده که جنبه‌هاي مختلف سياسي، اقتصادي و فرهنگي روابط بين ايران و فرانسه را بررسي کرده است. وي با بيان اينکه من سعي کردم رويکردم در اين کتاب بيشتر فرهنگي باشد، گفت: اين کتاب الان در دانشگاه تهران در مقاطع ارشد و دکترا تدريس مي‌شود. وي ادامه داد: به طور خاص کسي روابط اين دو کشور را از همان ابتدايي‌ترين مسائل تا آخر بررسي نکرده بود و من توانستم اين امر خطير را انجام دهم.

ترک لاداني همچنين با بيان اينکه وقتي کسي روابط کشورها را در بازه چندين سده بررسي مي‌کند، لاجرم به دنبال نتيجه‌گيري است، گفت: من با بررسي چند سده از روابط بين ايران و فرانسه، فهميدم که بحث ديپلماسي فرهنگي بسيار مهم است. هرچند هميشه لشکرکشي‌ها در طول تاريخ وجود داشته اما اين ديپلماسي فرهنگي و تمدني بوده که قوي‌تر عمل کرده و اگر ملتي به فرهنگشان اعتماد لازم را داشته باشند، قطعاً موفق هستند.

عضو هيئت علمي گروه فرانسه دانشگاه اصفهان با اشاره به اينکه ملت فرانسه و ايران نقاط مشترک زيادي دارند و بده بستان‌هاي فرهنگي و ادبي هم بين اين دو کشور زياده بوده است، تصريح کرد: اما گاهي در ميان سياستمدارانشان يکسري سياست‌هاي مبهم و دو پهلو ديده مي‌شود و متأسفانه اين اواخر آنها سياست توجه به امپرياليسم آمريکا و کشورهاي حوزه خليج فارس را در پيش گرفته‌اند و الان عملاً عربستان سياست‌هاي فرانسه را رهبري مي‌کند. ما از سياستمداران فرانسوي انتظار داريم که خودشان باشند. يعني به واسطه اين سبقه طولاني در روابط، اجازه دهند تا دو ملت بيش از پيش به هم نزديک شوند و همينطور که ما سالياني ارتباط دانشگاهي داشتيم، اين امر ادامه پيدا کند.

خودمان تاريخمان را روايت کنيم، نه غربي‌ها

در اين مراسم همچنين رئيس مرکز اسناد و تاريخ ارتباطات خارجي وزارت امور خارجه نيز حضور داشت که نکته اساسي را گفت و اينکه ما بايد به اسناد خودمان متکي باشيم و نبايد بگذاريم غربي‌ها تاريخمان را روايت کنند. محسن چيت ساز تأکيد کرد در دنياي بي رحمي هستيم و ايران هراسي هم بيداد مي‌کند. بنابراين لازم است تا اينگونه کتاب‌ها به زبان انگليسي که زباني مرجع است هم چاپ شود.

وي ادامه داد: هم اکنون در دانشگاه‌هاي شهرهاي کشور مراکزي داريم که به مطالعه يک دوره خاص زماني در ايران مي‌پردازند و وزارت خارجه آنها را حمايت مي‌کند. مثل مرکز مطالعات ايلخاني که امسال در دانشگاه قزوين و مطالعات حوزه خليج فارس که در بندرعباس افتتاح شدند. در اصفهان هم مي‌توانيم با توجه به ويژگي‌هايش مثلاً مرکزي را براي مطالعه دوران صفويه داير کنيم.

چيت‌ساز با بيان اينکه در وزارت خارجه حدود 50 ميليون سند داريم که هنوز بسياري از آنها مورد بررسي قرار نگرفته است، گفت: خيلي خوب است که دانشگاه‌ها بتوانند از اين اسناد استفاده کنند تا ما متکي به روايت‌هاي ديگران نباشيم.

ايرانيان و فرانسويان خلقيات شبيه به هم دارند

اما کسي که هم تاريخ خوانده و هم سالياني در فرانسه زندگي کرده است، احتمالاً حرف‌هاي زيادي در رابطه با چنين کتابي دارد. او اسماعيل سنگاري، استاديار گروه تاريخ دانشگاه اصفهان بود که در اين مراسم گفت: اين کتاب تلاشي درخور عنوان خود است. نويسنده در اين کتاب کوشيده تا به تاريخ روابط ميان دو تمدن ايران و فرانسه به عنوان يک کليت نگاه کند. در واقع نگاهي جهاني به تاريخ روابط دو سرزمين.

وي افزود: در چارچوب 500 سال گذشته از روابط بين ايران و فرانسه که بخش اعظم اين اثر را در برگرفته، کل چهره زمين به دليل پيشرفت حيرت‌انگيز تکنولوژي درهم تنيده شده و انسان فرانسوي و ايراني با وجود تشابهات فرهنگي و حسيات و خلقيات همانند، هنوز فاصله‌اي بسياري را در شيوه‌هاي نگرش به زندگي تجربه مي‌کنند و به عبارتي ديگر همچنان بيگانگي در زمان و مکانش سايه افکنده است. سنگاري با بيان اينکه براي نزديکي بيشتر در مناسبات فرهنگي، سياسي و اجتماعي بايد بيشتر با فرانسويان آشنا شويم و اين به معني شناخت تاريخ همديگر است، گفت: انسان در زمان بلافصل زندگي نمي‌کند. ما در يک سير زماني-ذهني زندگي مي‌کنيم. گذشته را به خاطر مي‌آوريم و به آينده‌اي که در پيش داريم مي‌نگريم. در زمان حاضر اين دليل مفيد و متقاعدکننده ضرورت بررسي جامع تاريخ روابط بينا سرزميني را آشکار مي‌کند.

کتابي جامع و چندبُعدنگر

عضو هيئت علمي گروه علوم سياسي دانشگاه اصفهان نيز در نامه‌اي که به اين مراسم ارسال کرده بود، کتاب «تاريخ ارتباطات ايران و فرانسه از قرون وسطي تا امروز» را غني و مناسب تعريف کرد و گفت: اين کتاب داراي نکات مثبت و قوت علمي-پژوهشي فراواني است. کتابي است که از چند بُعد تاريخي، سياسي و فرهنگي و اجتماعي به روابط دو کشور پرداخته که نگاهي جامع و چند بعدنگر است.

محمدعلي بصيري افزود: حجم نسبتاً مناسب کتاب براي يک دوره نسبتاً طولاني روابط بين دو کشور قابل ستايش است. فصل بندي و بخش بندي منطقي و کارشناسانه کتاب نقطه مثبت ديگر است. متن سليس و روان و قابل فهم فرانسه آن نقطه قوت ديگر کتاب است.

بصيري در اين نامه تأکيد کرد: از همه مهمتر قلم و تحليل نويسنده که سراسر کتاب مشهود است، بر قوت آن افزوده است.