نصف جهان: سفر رامبد جوان و نگار جواهريان؛ زوج مشهور سينماي ايران به خارج کشور براي تولد فرزندشان با واکنش‌هاي انتقادي بسياري در فضاي مجازي روبه رو شده‌ است. آنها تازه‌ترين مورد از سلبريتي‌هايي هستند که تصميم گرفته اند فرزندشان را خارج از کشور به دنيا بياورند و مقصد هم کاناداست. حالا مردم و بسياري از مخاطبان رامبد که به دليل حضور طولاني‌ مدتش در مديوم تلويزيون، جمع کثيري هم هستند به اين تصميم او و همسرش واکنش نشان مي‌دهند.

خلاصه مطلب اين است که چرا او با همه آن شعارها و تظاهرات در عشق به ميهن و مردم کشورش بايد چنين تصميمي بگيرد. واکنش هايي که به شکلي تند در رسانه ها هم ديده مي‌شود. احساسات مردم قابل درک است به‌ خصوص کساني که معتقدند اين رفتار دوگانه به معني رياکاري است. اگر او اين‌ همه با نام ايران و اين مردم غش و ضعف مي‌کند و «چقدر خوبيم ما» مي‌گويد، دليلي ندارد بچه‌اش را کنار «ما» به دنيا نياورد و همسرش را براي زايمان ببرد پيش «آنها»!

مي‌گويند سلبريتي‌ها که از همه امتيازات و امکانات اين کشور استفاده مي‌کنند و همه‌ جوره به کشور و مردمش مديون هستند، چرا بايد دنبال پاسپورت و مليت کانادايي براي فرزندشان باشند. اين اظهارات و احساسات قابل فهم است.

اما پايگاه اطلاع رساني «چمدان» به بررسي وضعيت پاسپورت ايران و کانادا پرداخته و جايگاه گذرنامه اين دو کشور را در ميان کشورهاي جهان مورد بررسي قرار داده است. مقايسه اين جايگاه دليل سلبريتي‌ها و ثروتمندان براي تلاش براي تولد فرزندشان در کشورهاي برتر دنيا را به خوبي نشان مي‌دهد.

در رتبه‌بندي جديد شاخص گذرنامه «هنلي»، ژاپن با دسترسي به 190 کشور (از نوع بدون رواديد، رواديد فرودگاهي و رواديد الکترونيکي) در سکوي نخست ايستاد و توانست عنوان قدرتمندترين گذرنامه جهان را در سال 2019 به دست آورد. سال 2018 ايران با دسترسي به 43 کشور در رتبه 98 قرار داشت که امسال با حذف صربستان از کشورهاي با دسترسي بدون ويزا براي ايران، قدرت گذرنامه کشورمان در رده بندي سال 2019 با دسترسي 42 کشور شامل 11 کشور بدون ويزا و 31 کشور با ويزاي فرودگاهي همراه با اتيوپي و کره شمالي در رتبه 96 اين جدول قرار گرفته است. اين درحالي‌ است که در رده بندي سال 2017، شهروندان ايراني به 38 کشور دسترسي داشتند و در اين دوره ايران در رتبه 95 قرار گرفت.

يک‌ دهه قبل، در سال 2008 ايران با دسترسي به 25 کشور در رتبه 87 ايستاده بود. اين مقايسه نشان مي‌دهد که هرچند رتبه ايران به دليل قدرتمند‌تر شدن گذرنامه ساير کشورهاي جهان در طول يک دهه از رتبه 87 به 96 تنزل کرده است اما دسترسي بدون رواديد يا رواديد فرودگاهي براي شهروندان ايراني با 17 پله بهبود به کشورهاي بيشتري امکانپذير شده است.

اما شهروندان کانادا با پاسپورتي که در اختيار دارند مي‌توانند همانند شهروندان کشورهاي بلژيک، يونان و ايرلند به 184 کشور، دسترسي بدون ويزا يا ويزاي فرودگاهي داشته باشند. پاسپورت کانادا جايگاه هفتم را در ميان پاسپورت هاي دنيا به خود اختصاص داده است. همين جايگاه است که سلبريتي‌ها و ثروتمندان ايراني را ترغيب مي‌کند فرزندشان را در کشوري جز کشور خودمان به دنيا بياورند.

چرا در اروپا نه؟

اما در حال حاضر تولد در حدود 30 کشور جهان به حق شهروندي مي‌انجامد که شناخته‌ شده‌ترين کشورها در اين مورد آمريکا و کاناداست. بسياري از کشورهايي که هنوز حق «خاک» نوزاد براي ارائه شهروندي در آنها کافي است، کشورهايي هستند که جزو اقتصادهاي برتر جهان نيستند. اين کشورها عبارت اند از آمريکا، کانادا، آرژانتين، برزيل، کاستاريکا، اروگوئه، ونزوئلا، سنت لوسيا، پرو، پاناما، مکزيک، پاراگوئه، کوبا، دومنيکا (با جمهوري دومنيکن اشتباه نشود)، اکوادور، فيجي، السالوادور، گرانادا، گواتمالا، گويان، جامائيکا، هندوراس، لسوتو، نيکاراگوئه، پاکستان، پاناما، سنت کيتس و نويس، تانزانيا، ترينيدادو توباگو، توالو و آنيگوا و باربودا.

کانادا در اعطاي شهروندي به کساني که در اين کشور به دنيا مي‌آيند قوانيني مشابه آمريکا دارد، کساني که در اين کشور متولد مي‌شوند شهروند کانادا محسوب مي‌شوند حتي اگر والدين نوزاد اقامت اين کشور را نداشته نباشند.

اين قانون که از سال 1947 ميلادي اجرايي شده، باعث شده عده‌اي نام «توريسم تولد» بر اين نوع شهروندي بگذارند و به زناني اشاره دارد که در دوران حاملگي به اين کشور سفر مي‌کنند تا فرزند خود را در کانادا به دنيا بياورند. فرزندان ديپلمات هاي خارجي شاغل در کانادا مشمول اين قانون نمي‌شوند و والدين فرزنداني هم که به اين طريق شهروند کانادا مي‌شوند از اين قانون مستثني هستند.

در ميان حدود 30 کشوري که تولد در آنجا به حق شهروندي منجر مي‌شود؛ کشورهايي ديده مي‌شوند که با کسب شهروندي آنها مي‌توان آزادانه و بدون ويزا به کشورهاي حوزه شينگن سفر کرد. عمده کشورهايي که از اين طريق نيازي به گرفتن ويزا ندارند، مي‌توانند مدت 90 روز (طي شش ماه) در کشورهاي حوزه شينگن بمانند؛ البته مدت اقامت بسته به کشور متفاوت است. کشورهايي نظير آرژانتين، برزيل، کاستاريکا، اروگوئه، ونزوئلا، مکزيک، پاراگوئه، پاناما و سنت لوسيا نمونه‌هايي از اين کشورها هستند.

اما اينکه چرا سلبرتي ها براي به دنيا آوردن فرزندانشان به اروپا نمي روند به اين دليل است که در بيشتر کشورهاي اروپايي تولد به خودي خود به شهروندي منتهي نمي‌شود. اين کشورها عمدتاً وضعيت اقامتي والدين را در زمان تولد مد نظر قرار مي‌دهند و دستکم يکي از آنها بايد داراي اقامت دائم يا شهروندي کشور ميزبان باشد تا حق شهروندي شامل فرزندش شود.