طی ماه‌های اخیر تنور بحث امکان جایگزینی نفت ایران در بازار بین‌المللی داغ است؛ موضوعی که هدف نهایی ترامپ قرار گرفته و برای رسیدن به این موضوع نیز تیمی را تدارک دیده است اما به اعتقاد تحلیلگران، روشن شدن چراغ سبز برای آمریکا آنقدرها هم ساده به نظر نمی‌رسد.

 آمریکا پس از خروج از برجام اعلام کرد که قصد دارد میزان صادرات نفت ایران را به صفر برساند و به‌طور غیررسمی از عربستان سعودی و سایر تولیدکنندگان اوپک درخواست کرد تولیدشان را افزایش دهند اما به رقم مشخصی اشاره نکرد. در این راستا، استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا همزمان با اعلام تصمیم دونالد ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای بین‌المللی با ایران و وضع مجدد تحریم‌ها علیه تهران، اظهار کرد که برخی از کشورها مایل هستند تولید نفتشان را برای جبران کاهش احتمالی عرضه به بازار جهانی افزایش دهند.

قیمت نفت در سراشیبی

در همین راستا در همان زمان رئیس جمهور آمریکا از عربستان سعودی قول گرفت نفت بیشتری برای جبران تأثیر تشدید تحریم‌های واشنگتن علیه ایران تولید کند اما در آن زمان درباره تمایل یا توانایی عربستان سعودی برای دادن چنین وعده‌ای تردید وجود داشت اما هفته گذشته نفت رسماً وارد روند نزولی شد که از نظر فنی به افت ۲۰ درصدی قیمت از اوج اخیرش اطلاق می‌شود.

آمار تاریخی بازار نشان می‌دهد روند نزولی نفت خام ۶۰ روز ادامه پیدا می‌کند و حال با توجه به در پیش بودن نشست رسمی تولیدکنندگان اوپک و غیراوپک، این سوال مطرح است که آیا سعودی‌ها به وعده خود برای پایین نگه داشتن قیمت نفت عمل می‌کنند. خواه سعودی‌ها به وعده خود عمل کنند یا خیر، ترامپ نمی‌تواند ببازد.

نفت ایران جایگزینی ندارد

از سوی دیگر، بیژن زنگنه - وزیر نفت کشور ایران - چندی پیش صراحتاً اعلام کرد که صفر کردن صادرات نفت ایران گرچه آرزوی آمریکایی‌هاست اما واهی بوده و به نتیجه نخواهد رسید. ایران در منطقه با هیچ کشوری دشمنی ندارد اما دو کشور منطقه به دنبال آن هستند که با صدور بیانیه و صحبت‌های مختلف اعلام کنند که خروج ایران از بازار نفت تأثیری بر بازار ندارد و ظرفیت‌های اعلامی آن‌ها می‌تواند جایگزین نفت ایران شود؛ اما این صحبت‌ها حقیقت ندارد و در صورت اعلام، برداشت و ذخیره‌سازی این کشورها به تأیید رسمی هیچ سازمان و ارگانی نرسیده است.

وی با بیان این‌که جمهوری اسلامی ایران هیچگاه از نفت به عنوان ابزار سیاسی استفاده نکرده و هر کسی که از نفت به عنوان ابزار سیاسی استفاده کند، باید تاوان جبران خسارت‌های آن را بپردازد، بیان کرده بود: برخی کشورها به دنبال آن هستند تا سه عضو پایه‌گذار اوپک را تضعیف کنند که این موضوع منجر به از بین رفتن اوپک خواهد شد.

وزیر نفت با تاکید به این مساله که پیکان تهدید آمریکا بر علیه مردم ایران به سمت نفت هدف‌گیری شده است، گفته بود باید با همراهی و همکاری همگان از این شرایط خطیر عبور کرد.

عربستان و امارات نمی‌توانند خلاء نفتی ایران را پر کنند

زنگنه اما به تازگی نیز اعلام کرد که نه تنها عربستان و امارت بلکه هیچ کس نمی‌تواند خلاء نفتی ایران را جبران کند و کشورها نمی‌توانند برای جبران خلاء نفتی ایران اقداماتی را انجام دهند. بازار بی‌ثبات و شکننده است و این کشورها تمام تلاش‌شان را می‌کنند تا با تبلیغات و کوچک‌نمایی اتفاقات، اجازه ندهند قیمت نفت افزایش یابد و قیمت را به زور پایین نگه می‌دارند که این اقداماتی است که در بازار توسط عده‌ای در جهت منافع آمریکا و رژیم صهیونیستی و به خواست این دو کشور در حال انجام است.

وی ادامه می‌دهد: این به ضرر مردم، کشورهای عضو اوپک و تولیدکنندگان نفت است و حتی به ضرر مصرف‌کنندگان نیز است، چراکه در بازار ایجاد بی‌ثباتی می‌کند و شکنندگی در بازار برای هیچ کشوری سودی ندارد و این نوسانات قیمتی که ظرف ۲۴ ساعت ۵-۶ دلار قیمت نفت کاهش می‌یابد، به نفع هیچ کس نیست، فکر نکنید این به نفع مصرف‌کننده است چراکه در این شرایط هیچ فردی تکلیف خود را نمی‌داند و کشوری که تولیدکننده نفت بوده نمی‌داند نفت را نگه دارد یا بفروشد، لذا نوسان کم بازار نفت به نفع همه است و نوسان زیاد به نفع هیچ کس نیست.

کارشناسان چه می‌گویند؟

در این باره سید مهدی حسینی - تحلیل‌گر حوزه نفت - به ایسنا گفت: از نظر تکنولوژی در دنیا امکان هر کاری وجود دارد؛ درباره این موضوع اما محاسبات اقتصادی مورد توجه است چراکه در پالایشگاه‌ها می‌توان از نفت هر منطقه‌ای استفاده کرد اما پالایشگاه‌ها باید هزینه زیادی را برای تغییر طرح خود پرداخت کنند که همین مساله نیز مشکلات متعددی را به وجود می‌آورد.

وی ادامه داد: این در شرایطی است که در برخی پالایشگاه‌ها مشخصات نفت جایگزین شده، شباهت بیشتری با نفت ایران دارد که در این راستا، کار پالایشگاه راحت‌تر است ولی در برخی نقاط باید تغییراتی را در ساختار پالایشگاه انجام دهند که این مساله نیز هزینه‌های زیادی را به دنبال دارد، اما به طور کلی باید گفت که جایگزین کردن نفت ایران به‌لحاظ محاسبات اقتصادی به گونه‌ای خواهد بود که بسیاری از شرکت‌ها و پالایشگاه‌ها را دچار چالش خواهد کرد.

حسینیبا اشاره به ادعای برخی کشورها برای جایگزینی نفت ایران، تاکید کرد: یکی از مسائلی که با آن مواجهیم، پشت پرده‌هایی است که اتفاق می‌افتد. برخی از کشورها هر کاری که منفعتشان را به دنبال داشته باشد، انجام می‌دهند و اگر برای آن‌ها هزینه داشته باشد، از آن فاصله می‌گیرند و اگر مسئله‌ای برای آنها منفعت داشته باشد، قطعاً به دنبال آن خواهند رفت.

این تحلیل‌گر حوزه نفت تصریح کرد: اتفاقات اخیر نوعی بازی است که عربستان و آمریکا علیه کشورهای مختلف به راه انداخته‌اند و لازم است در این شرایط تدابیر کافی در نظر گرفته شود، چراکه کمک‌های مالی عربستان به کشورهایی همچون هند و پاکستان که نیاز مالی دارند هم باید مورد توجه قرار گیرد.

وی با تاکید به این‌که دولت‌ها موضوع تحریم نیستند، گفت: یک راهکار این است که دولت‌ها خریدار نفت ایران شوند چراکه دولت‌ها و شرکت‌های دولتی که درگیری کمتری با آمریکا دارند، می‌توانند نفت ما را خریداری کنند و در این شرایط، می‌توانند مسؤولیت کار را برعهده بگیرند و با توجه به این‌که تحریم آمریکا شامل شرکت‌هایی می‌شود که در آن کشور سرمایه سهام و به طور کلی منافعی خاصی دارند، لازم است با دولت‌ها وارد مذاکره شویم که معاملات نفتی به صورت دولتی صورت گیرد.

ادعایی که عملی نیست

همچنین نرسی قربان - تحلیلگر ارشد حوزه انرژی - با اشاره به ادعای عربستان مبنی بر این‌که می‌تواند خلأ نفت ایران را در بازارهای جهانی پر کند اظهار کرد: ادعایی که عربستان یا سایر کشورها درباره پر کردن خلأ نفت ایران بعد از تشدید اعمال تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران می‌کنند، به طور دقیق قابل اجرا نیست.

وی درباره این که چرا عربستان نمی‌تواند خلأ نفت ایران را پر کند، توضیح داد: نفتی که پالایشگاه‌های مشتریان نفتی ایران مصرف می‌کند، از نظر فنی و کیفیتی بر مبنای نفت ایران ساخته شده است. در حالی که کیفیت و نوع نفت عربستان و سایر تولید کنندگان با نفت ایران متفاوت است.

این تحلیلگر ارشد حوزه انرژی ادامه داد: مگر این‌که کشورهای مصرف‌کننده چند نوع نفت را با یکدیگر مخلوط کرده و استفاده کنند که این باعث افزایش هزینه‌های آن‌ها می‌شود.

قربان همچنین درباره این‌که مشتریان نفت ایران موفق به تمدید معافیت‌ها از سوی آمریکا می‌شوند یا خیر؟ پاسخ داد: به نظر من مشتریان سعی خود را کرده‌اند و آمریکا اعلام کرده است که معافیت‌ها را تمدید نمی‌کند. البته ممکن است تعداد کشورهای معاف را از هشت کشور به چهار کشور کاهش دهد و وزارت نفت باید برای این موضوع راهکاری پیدا کند که قطعاً این راهکار رسانه‌ای نخواهد شد.