روز دوشنبه دکتر محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان در میان خبرنگاران از افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده خبر داد و ضمن این خبر موسوی سخنگوی دستگاه سیاست خارجی به اروپا هشدار داد که ۱۶ تیر گام دوم را برمی داریم.

اکنون سرنوشت برجام به شماره افتاده است، روزهای زیادی تا شانزدهم تیرماه سال جاری باقی نمانده است و این روزی است که ایران تصمیم نهایی را خواهد گرفت. این در حالی است که جمهوری اسلامی نقل محافل رهبران جهان شده است و اینکه سرنوشت توافق اتمی و خاورمیانه چه خواهد شد؟ عرب های منطقه به هر بهانه ای از تریبون ها اعلام می کنند که خواستار جنگ نیستند. کشورهایی نظیر چین، روسیه و ترکیه خواستار خویشتن داری دو طرف هستند. گاها هم مانند روس ها موضعی قابل توجه می گیرند و اعلام می کنند ایران حق دارد از برجام خارج شود یا اینکه اورانیوم غنی شده را افزایش دهد!

ار روز دوشنبه تا کنون سران ایران و آمریکا در توئیتر برای هم خط نشان کشیده اند. کاخ سفید در بیانیه ای عنوان کرد: حکومت ایران امروز ذخائر اورانیوم خودش را افزایش داد. دادن اجازه غنی‌سازی به ایران در هر سطحی ذیل توافق هسته‌ای اشتباه بود. 

وزیر خارجه کشورمان در پاسخ به این ادعا در توئیت خود تنها به یک کلمه تمسخر آمیز بسنده کرد و نوشت: جدی؟

پس از آن ترامپ در توئیت خود نوشت با آتش بازی نکنید!

روز گذشته حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در جلسه هیئت وزیران در پاسخ تهدید ترامپ گفت: به برجام برنگردید، راس ۶۰ روز اقدام می‌کنیم.

ترامپ در پاسخ به رئیس جمهور روحانی نوشت: «ایران تهدید تازه‌ای کرده است. روحانی می‌گوید اگر توافق هسته‌ای تازه‌ای نباشد، آن‌ها اورانیوم را تا "هر میزانی که بخواهیم" غنی می‌کنند. ایران، مراقب تهدیداتت باش! ممکن است برگردند و تو را طوری بگزند که تا الان کسی اینطور گزیده نشده است.»

این جنگ لفظی میان مقامات ایران و آمریکا بازتاب گسترده ای در رسانه های خبری جهان داشته است. روزنامه الاخبار لبنان در سرمقاله خود نوشت:  اقدام تازه ایران، باعث عصبانیت تل اویو و واشنگتن شد، چراکه تحریم های آمریکا علیه ایران به ویژه تحریم صادرات اورانیوم علت اصلی تحول هسته ای اخیر بوده است!

ترامپ همچنین روز چهارشنبه در یک توئیت دیگر نوشت: ایران سقف ذخایر (اورانیوم غنی شده) را نقض کرده است. خوب نیست!

همچنین در بیانیه اتحادیه اروپا از ایران خواسته شده‌ است تا از هر اقدامی که موجب نقض توافق هسته‌ای می‌شود خودداری کند. در بخش دیگری از این بیانیه آمده است که تعهد کشورهای اروپایی به برجام به «پایبندی کامل ایران به تعهداتش» بستگی دارد.

روز دوشنبه ۱۰ تیرماه وزیر امور خارجه بیان کرد: در نامه رئیس جمهوری صراحتاً بیان شده که در صورتی که اروپایی‌ها اقدامات لازم را برای اجرای تعهداتشان انجام بدهند اقدامات ما قابل بازگشت است. ولی اگر اقدامات لازم را انجام ندهند ما بر اساس بند ۳۶ برجام این حق را از سال گذشته داشته‌ایم که اقدامات خودمان را انجام دهیم.

ظریف اضافه کرد: ماده ۳۶ کاملاً واضح است، حق ایران نیز در این ماده کاملاً مشخص شده است.(اینجا)

در همین باره فارین پالیسی نوشت: ایران همین فردا برای ساخت بمب تلاش نمی کند. این کشور خواستار برداشته شدن تحریم ها است.

تصمیم ایران برای نقض محدودیت غنی سازی اورانیوم اقدام تحریک آمیز خطرناکی به شمار نمی رود. این اثری حساب شده برای واداشتن رهبران اروپایی به تقویت توافق هسته ای و توقف حرکت به سوی جنگ است.

واشنگتن پست نیز گزارش داد:اختلاف دیپلماتیک کنونی میان واشنگتن و تهران به جزئیات فنی به نسبت کمی بستگی دارد: «غنی سازی اورانیوم از سوی ایران»

روزنامه تاگس سایتونگ آلمان خطاب به مقامات کشورش با عنوان جلوگیری از وقوع بدترین حالت نوشت: دوران پس از توافق مانند دوران پیش از توافق است: از آنجا که ایران توافق هسته ای را نقض کرده، اکنون زمان آن رسیده که آلمان دیپلماسی خود را به کار انداخته و از وقوع بدترین حالت ممکن، یعنی آغاز یک مسابقه تسلیحاتی در خاورمیانه و وقوع جنگ جلوگیری کند.

این روزنامه در مطلبی دیگر عنوان کرد: نگرانی جهان را متحد می کند.

آمریکا به تهران هشدار می دهد که "با آتش بازی می کند." اروپا، روسیه و چین نیر به نوبه خود خواستار پایبندی کامل به توافق هسته ای شده و گفته اند اگر ایران به واقع پس از پایان مهلت اولتیماتوم سطح غنی سازی را افزایش دهد، مجبور به اتخاذ تصمیماتی در این رابطه خواهند شد. در منطقه خاورمیانه، تنش ها روز به روز تشدید می شوند.

روزنامه گازتا روسیه در مطلبی نوشت: با عنوان جنگ یا دیپلماسی: چه کسی نخست ایران را متوقف خواهد کرد؟ به گفتگوی مکرون با ترامپ اشاره کرده و نوشت: گفتگوی این دو رهبر از آن حکایت دارد که اروپایی ها واهمه های واشنگتن را درک می کنند، اما در این میان، تلاش می کنند، توافق هسته ای را در شرایطی که سیاست ترامپ از ماهیت انفجارآمیزی برخوردار شده، نجات دهند.

الشرق الاوسط  نیز با تکرار سناریوی دلایل ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم با استدلالی معتقد است که ممکن است این اتفاق برای تهران نیز بیفتاد این روزنامه سعودی نوشت:  ایالات متحده آمریکا از حمله ارتش ژاپن به پایگاه دریایی «پرل هاربر» به عنوان بهانه ای برای ورود به جنگ جهانی دوم در حمایت از متفقین استفاده کرد و اکنون منتظر بهانه ای از سوی ایران است که توجیه کننده ضربه نظامی راهبردی به این کشور باشد. چنین ضربه ای تهران را ملزم خواهد کرد به شروط واشنگتن پیش از نشستن پشت میز مذاکره عمل کند کند. سی دقیقه قبل از حمله به بندر پرل هاربر‏، ژاپن توقف مذاکرات صلح با آمریکا را به واشنگتن اطلاع داد و آمریکا نیز پیش از تصمیم به خروج از توافق هسته ای‏، سختگیرانه بودن تحریم هایی را به اطلاع تهران رساند که نجات از آنها جز از طریق جنگی شدید و مصالحه ای دشوار، امکان پذیر نخواهد بود.

همچنین القدس العربی نیز در مطلبی عنوان کرد: ترامپ و سلمان و پسرش ایران را به سوی تسلیحات هسته ای سوق می دهند.

روزنامه ها و خبرگزاری های جهان در حالی به این مساله پرداخته اند که رهبران در آخرین دیدارهای خود (نشست جی ۲۰) همچنان بر حل و فصل تنش میان ایران و آمریکا تاکید کرده اند. در ماه گذشته آبه شینزو نخست وزیر ژاپن برای میانجیگری به ایران آمد و پاسخ خود را از سوی رهبر معظم انقلاب به طور واضح دریافت کرد. اما جریان میانجیگری همچنان یکی از ابزار مهم برای کم کردن تنش میان رهبران جهان در دست بررسی است چرا که رئیس جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان امروز اعلام کرد که ژاپن از این کشور خواسته است که ترکیه در حل اختلافات ایران و آمریکا کمک کند.

رسانه های خبری چین امروز گزارش دادند : رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه که به چین سفر کرده است اعلام کرد در جریان سفر هفته جاری به ژاپن، مقامات این کشور از وی خواسته اند برای حل اختلاف و کاهش تنش ها میان ایران و آمریکا با توکیو همکاری کند.

اردوغان چهارشنبه شب در جمع خبرنگاران ترکیه ای افزود: ژاپن و ترکیه با تحریم‌های آمریکا علیه ایران مخالف هستند در همین راستا می کوشند با کاهش تنش میان ایران و آمریکا زمینه را برای لغو تحریم های ایران فراهم کنند.

وی با بیان اینکه ترکیه و ژاپن برای میانجیگری میان واشنگتن و تهران آمادگی دارند تصریح کرد: هیچکس خواهان بحران نیست لذا نیاز است تلاش ها برای حل اختلافات و کاهش تنش ها ادامه داشته باشد.

در همین باره  تارنمای "بیزنس اینسایدر" به نقل از دو تحلیلگر آمریکایی گزارش داد: دولت «دونالد ترامپ» فقط تنش ها با تهران را تشدید کرده و کانال های احتمالی برای تنش زدایی در روابط با ایران را قطع کرده، بدون اینکه به اهداف مورد نظر خود دست یابد.

 «ریچارد سوکولوسکی» کارشناس ارشد برنامه اوراسیا و روسیه اندیشکده «کارنگی» و «آرون دیوید میلر» تحلیلگر اندیشکده «ویلسون» آمریکا در گزارش خود که روز پنجشنبه در این رسانه آمریکایی منتشر شد، افزودند: همه دولت هایی که ما (نویسندگان این مقاله) با آنها همکاری کرده ایم، توهمات و نقاط کوری در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی داشته اند، اما به نظر می رسد دولت ترامپ به ویژه با توجه به دیدگاه های عجیب و غریب وی درباره بحران کنونی در روابط ایران و آمریکا، به طرز خاصی از واقعیت ها فاصله گرفته است.

در این تحلیل تحت عنوان «ترامپ این واقعیت های جدی را درباره ایران نمی پذیرد» که در بیزنس اینسایدر چاپ و در پایگاه اینترنتی کارنگی بازنشر شده، آمده است: رو در رو شدن با برخی از واقعیت های جدی در واقع می تواند به جلوگیری از یک فاجعه منجر شود و از منافع آمریکا حفاظت کند، حتی اگر کمتر اطمینانی به دولت کنونی واشنگتن وجود داشته باشد که بتواند یا حتی بخواهد از محدودیتی که برای خود ایجاد کرده، خارج شود.

نخست، بحران کنونی ناشی از اقدامات غیرمحتاطانه و تصمیم گیری های غیرضروری رئیس جمهوری ترامپ در خصوص توافق هسته ای، بدون وجود «پلان B» (طرح جایگزین) واقعی است. البته اشتباه نکنید، ایران و آمریکا قبل از خروج ترامپ از توافق سال ۲۰۱۵ نیز با هم اختلافاتی داشتند.

اما گناه اصلی بر گردن خروج یکجانبه از توافقی بود که محدودیت هایی را علیه برنامه هسته ای ایران اعمال می کرد و تهران به آن متعهد بود. در کنار این خروج، توجیه خطرناک و اشتباه دولت ترامپ قرار دارد که فکر می کند کمپین فشار خود برای اعمال تحریم ها می تواند ایران را وادار به تسلیم شدن کند. برعکس، این تحریم ها و فشار حداکثری آمریکا را در میان متحدانش منزوی کرده و ایران را به ویژه با توجه به سطح تنش ها و بی اعتمادی بین دو کشور و فقدان هر گونه کانال ارتباطی مداوم و مستقیم در آستانه رویارویی نظامی قرار داده است و می تواند اوضاع را از کنترل خارج کند.

این دو تحلیلگر افزودند: ایران اکنون تهدید می کند که دیگر به تعهدات خود به مفاد کلیدی توافق هسته ای از جمله غنی سازی اورانیوم در سطوح بالاتر و انبار مقادیر بیشتری از مواد هسته ای که مجوز آن تحت توافق صادر شده، پایبند نخواهد بود.

در یک خط مشی آزاردهنده که موضوعی عجیب در رابطه با این دولت نیست، ترامپ در خروج از توافق هسته ای به راه حلی برای مشکلی که خود در ایجاد آن نقش داشته، دست یافته و روند کنونی را پیچیده تر کرده است: این دولت به جای پیروی از دستور راهنمای متعارف دولت های آمریکا برای تعیین موفقیت هایی که به رئیس جمهوری اجازه می دهد اعلام پیروزی کند، در تشدید دو یا حتی سه برابری راهبردی نقش داشته که چشم اندازی برای موفقیت ندارد.

دوم راهبرد دولت ترامپ درباره فشار حداکثری ارتباطی با هر گونه اهداف منسجم و واقع گرایانه ندارد. ترامپ می تواند تهران را تحت فشار اقتصادی قرار دهد تا به میز مذاکره برگردد و درباره توافق بهتری نسبت به رئیس جمهوری سلف خود مذاکره کند، اما سیاست های و لفاظی های رئیس جمهوری آمریکا نقشی در تشویق رهبران ایرانی در باور این مساله نداشته که می توانند به نتیجه بهتری در مذاکرات جدید در جهت منافع خود دست یابند.

گذشته از این نیز مشاوران تندروی ترامپ از جمله «مایک پمپئو» وزیر خارجه و «جان بولتون» مشاور امنیت ملی امیدوارند فشار حداکثری، ایران را تحریک به برخی اقدامات کند و بهانه ای به دست آمریکا دهد تا حملات نظامی را آغاز یا حکومت این کشور را سرنگون کند.

اما فشار حداکثری موثر نیست و برعکس تحریم ها و لفاظی های خصمانه ایران را تحریک می کند تا اقداماتی را بکار بندد که ممکن است آزادی تردد کشتی ها در خلیج فارس را به خطر بیندازد.

به طور خلاصه، راهبرد دولت آمریکا بدترین راهبرد در هر دو گزینه زیر است:

این راهبرد فقط تنش ها را افزایش داده و کانال های احتمالی برای تنش زدایی را مسدود کرده است بدون اینکه به اهداف خود دست یافته باشد. این راهبرد همچنین باعث نخواهد شد که ایران به درخواست مذاکره آمریکا پاسخ دهد.

سوم، این احساس وجود دارد که بسیاری از سیاست های دولت ترامپ در قبال ایران از سیاست های او در داخل نشات گرفته و بیش از اینکه به منافع ملی توجه داشته باشد، ناشی از حس خودبینی رئیس جمهوری است.

حمله به ایران امری متعارف در بین انجیلی ها، جامعه یهودیان افراطی و برخی از سران منطقه از جمله اسرائیل و عربستان است که ایران را تهدید می دانند و در عین حال منافع آنها اقتضا می کند که این خطر را تشدید کرده و سازمان های داخلی و کاخ سفید را در کمپین ضد ایرانی خود بسیج کنند. اما بیشتر این محدودیت ها را خود آنها ایجاد کرده اند، چرا که اگر ترامپ با «کیم جونگ اون» رهبرکره شمالی وارد مذاکره شود، می تواند با ایران نیز مذاکره کند.

تهران و واشنگتن از مدتها قبل در زمینه اعمال نفوذ و قدرت رقابت کرده اند، این اولین بحران و آخرین بحران بین دو کشور نخواهد بود. با توجه به منافع متناقض دو کشور بهترین گزینه برای آمریکا این است که از بروز درگیری جلوگیری کند.

در انتهای این مقاله آمده است: حتی اگر مذاکرات جدی از سر گرفته شود، نتیجه احتمالی اصلاح توافق هسته ای کنونی خواهد بود، اما فقط زمانی این هدف محقق می شود که دو طرف تا می توانند حسن نیت نشان دهند. اکنون این احتمال دور از ذهن به نظر می رسد.

اما ممکن است از بروز یک رویارویی بزرگ اجتناب شود. در حال حاضر، البته، خطر واقعی این است که ایران و آمریکا وارد بازی شوند که هیچیک نمی خواهد دیگری برنده شود و هیچ طرفی به دنبال کنترل اوضاع نیست. کمربندها را محکم ببندید: جاده پیش رو می تواند دست اندازهای زیادی داشته باشد.