زمان: ۲۰:۲۰ مکان: کالیفرنیا، ۱۸-۲۰ کیلومتری شهر ریجکرست با ۳۰هزار نفر جمعیت.  پس از یک پیش لرزه نسبت قوی، زلزله‌ای به بزرگی ۷.۱ به لرزه درآمد و اما ۲۱ آبان ۹۶ ایران، ساعت ۲۱:۴۸، پس از یک پیش لرزه ۴.۸ ریشتری، زلزله‌ای به بزرگی ۷.۳ ریشتر استان کرمانشاه را لرزاند، مرکز این زلزله با شهر سرپل ذهاب با ۴۵هزار نفر جمعیت ۱۷ کیلومتر فاصله داشت.

این‌ دو حادثه زمین‌شناسی در زمان‌های مختلف با ویژگی‌های تقریبا یکسانی هستند که یک تفاوت اساسی میان آنها وجود دارد؛ ۶۶۰ کشته.

به گفته کارشناسان، زلزله صبح امروز کالیفرنیا شباهت زیادی با زلزله ۲ سال پیش سرپل ذهاب دارد. مهدی زارع، استاد تمام پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، در این‌بار به خبرآنلاین گفت: «زلزله ازگله و زلزله ریچکرست از نظر بزرگی، زمان، فاصله از شهر شباهت‌های زیادی به یکدیگر دارند. حتی هر دوی این زلزله‌ها یک پیش‌لرزه نسبتا قوی هم داشته‌اند، اما برخی تفاوت‌ها باعث شد تا زلزله در کالیفرنیا هیچ قربانی نداشته باشد.»

ایالت کالیفرنیا آمریکا یکی از لرزه‌خیزترین مناطق جهان است که در ‌ده‌ها سال گذشته با زلزله‌های مرگباری مواجه شده است، برای مثال در زلزله‌ای در زلزله ١٨ آوریل ١٩٠٦ سانفرانسیسکو با بزرگای ٨، حدود ٣ هزار نفر جان خود را از دست دادند.

حالا این وضعیت در کالیفرنیا کاملا تغییر کرده است. اگرچه هنوز هم این ایالت با زلزله‌های قوی روبرو می‌شود اما دیگر تلفات اینگونه حوادث به شدت کاهش پیدا کرده است. بعد از زلزلهعد از لوماپریتا  با بزرگای٦.٩ در شمال کالیفرنیا در ١٧اکتبر١٩٨٩ که منجر به مرگ ۶۴ نفر شد تاکنون هیچ زلزله‌ای در این ایالت بالای ۶۴ کشته نداشته است. همچنین در  در زلزله نورث ریج با بزرگای ٦.٧ در کالیفرنیا در ١٧ ژانویه ١٩٩٤ به این ایالت ۱۵ تا ۴۴ میلیارد دلار خسارت وارد شد.

یکی از دلایل اینکه در سرپل ذهاب ۶۲۰ کشته داشتیم و در ریجکرست هیچ قربانی نداشتیم کیفیت ساختمان‌هاست. ما در سرپل ذهاب مسکن مهرها و غیر مسکن‌مهرهای زیادی داشتیم. در کشور ما ساختمان‌هایی با آن کیفیت وجود ندارد و ما فقط به توسعه نامتوازن ادامه می‌دهیم.

از زلزله نورث ریج ١٩٩٤ به بعد برنامه های بیشتری برای بهسازی و مقاوم‌سازی لرزه و همچنین توسعه شبکه‌های لرزه‌نگاری و ایجاد سامانه براورد سریع و .. در کالیفرنیا اجرا شد. زارع در این رابطه توضیح داد: «اولین کنفرانس جهانی مهندسی زلزله در ١٩٥٤ در برکلی کالیفرنیا برگزار شد. از نظر تاب آوری هم این ایالات وضعیت مشابهی با کشور ژاپن دارد.»

تفاوت اول ریجکرست و سرپل ذهاب؛ تاب‌آوری ساختمان‌ها

یکی از تفاوت‌های بین ریجکرست و سرپل ذهاب موضوع تاب‌آوری ساختمان‌ها است. پس از زلزله ۱۹۸۹ کالیفرنیا، برنامه «ای‌بی‌ای‌جی» در ۱۰۱ منطقه سانفرانسیسکو اجرایی شد تا تاب‌آوری ساختمان‌ها در مقابل حوادث افزایش پیدا کند.

این برنامه به طور کلی ۴ هدف را دنبال می‌کند؛ انجام اقداماتی که خسارات حوادث طبیعی را کاهش می‌دهد، ایجاد یک پلاتفورم برای مسئولین شهری تا با همکاری هم این مسائل را حل کنند، انجام مطالعات علمی و بیان آن به زبانی ساده برای تصمیم گیران و ارائه ابزارهایی برای دولت‌های محلی برای توسعه و اجرای برنامه‌ها پس از وقوع بحران.

حالا همین اقدامات باعث شده تاب‌آوری در کالیفرنیا به نوعی افزایش پیدا کند که در یک زلزله ۷.۱ ریشتری هیچ کسی کشته نشود.

زارع در این باره گفت: «یکی از دلایل اینکه در سرپل ذهاب ۶۲۰ کشته داشتیم و در ریجکرست هیچ قربانی نداشتیم کیفیت ساختمان‌هاست. ما در سرپل ذهاب بناهای با کیفیت پایین و ساخته شده در مناطق نامناسب زیادی داشتیم. هنوز هم در کشور ما برنامه‌های توسعه شهری با کیفیت کشورهای پیشرفته وجود ندارد و ما همچنان  به توسعه نامتوازن و ناپایدار ادامه می‌دهیم.»

از سویی مسئولان ایالت کالیفرنیا هنوز هم مشغول به انجام اقداماتی هستند تا ساختمان‌های خود را در مقابل زلزله امن کنند، سیستم جداسازی ساختمان یکی از این اقدامات است. در این سیستم ساختمان‌ها با یک فاصله‌ای و به شکل غیرمستقیم به زمین وصل می‌شوند تا در مقابل زلزله خسارات تا جای امکان کاهش پیدا کند.

زارع افزود: «از نظر رعایت استانداردهای ساخت‌وساز هم تفاوت‌هایی وجود دارد. ما هم در ایران آیین‌نامه‌های مختلفی داریم اما برای مثال در سرپل ذهاب این آیین‌نامه‌ها اجرا نشدند. در واقع آنها ما دقت بالایی آیین‌نامه‌هایشان را اجرا می‌کنند و ما اینکار را انجام نمی‌دهیم.»

تفاوت دوم: سیستم هشدار پیش‌هنگام زلزله

به گفته این زمین‌شناس یک تفاوت دیگر زلزله ازگله و ریجکرست استفاده از سیستم هشدار پیش‌هنگام زلزله در کالیفرنیا است.

پروژه هشدار زودتر زلزله، برنامه‌ای از طرف انجمن زمین‌شناسی آمریکاست که در سال ۲۰۰۶ شروع شد. این پروژه دنبال ساخت سنسورهایی بود که یک زلزله را قبل از وقوع آن هشدار دهند. در سال ۲۰۱۲ آنها توانستند برخی سنسورها را آزمایش کنند و اکنون از این سیستم در مکان‌هایی مثل مدارس، بیمارستان‌ها و قطارها استفاده می‌شود.

به گفته رابرت دگروت عضو مرکز زمین شناسی آمریکا این سیستم در هنگام این زلزله با موفقیت کار کرده و حتی پس لرزه بعدی این زلزله را ۲۶ ثانیه قبل از اینکه آثار آن به زمین برسد پیشبینی کرده است.

چرا ما هنوز شروع به کار نکردیم؟

اینها برخی از اقداماتی است که در مناطق مختلف ایالت کالیفرنیا رخ داد و در نتیجه آن در یک زلزله ۷.۱ ریشتری کسی جان خود را از دست نداد.

اما ر ایران برخلاف حوادث طبیعی مرگباری که منجر به مرگ‌ ده‌ها هزار نفر شد از زلزله بم تا زلزله ازگله و پیشبینی‌های وحشتناکی که درباره زلزله احتمالی تهران می‌شود هنوز اقدامات قابل توجهی برای کاهش خسارت زلزله شنیده نشده است.

استاد پژوهشگاه زلزله شناسی در رابطه با علت این اتفاق گفت: «: «بررسی بی‌طرفانه وضعیت ما نشان می‌دهد که در کشور ما هم هم به این مسایل توجه شده اما هم با سرعت گستره توسعه بسیار ناپایدار هم انجام شده و هم اینکه  این میزان توجه ما کافی نیست.»