نصف جهان: سه شنبه چهارم تير ماه که مديرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان به ميان خبرنگاران آمد تا در هفته موسوم به صرفه جويي آب، به رسم هر سال مردم را تشويق به مصرف بهينه اين مايه حيات بخش کند، انگار کسي به او گفته بود نشست خبري امسال نبايد فقط به طرح اين خواسته محدود شود بلکه بايد پرده از واقعيتي برداشت که کار توزيع آب در اصفهان را به اينجا رسانده است.

تا روز برگزاري اين نشست خبري (و حتي تا امروز) باور عمومي اين بوده (و هست) که بارندگي هاي سنگين بهار امسال ذخاير آبي کشور را از وضعيت بحراني خارج کرده و شرايط مناسبي براي ساکنين استان هاي درگير با خشکسالي مانند اصفهان رقم زده است. اين گمانه زني البته بدبينانه هم نيست اما پس چرا تأکيد مديران ارشد شرکت آب و فاضلاب «آبفا» همچنان توصيه به صرفه جويي هرچه بيشتر در مصرف آب است؟ اگر بارش هاي بهاري مشکل کم آبي را لااقل در کوتاه مدت بر طرف کرده، پس چرا از هشدارهاي شرکت آب و فاضلاب درباره وضعيت آب اصفهان کاسته نشده و اين شهر و شهرهاي ديگر استان به خصوص در ساعات خاصي از تابستان امسال همچنان درگير افت فشار آب بودند؟

پاسخ اين سئوالات را مي توان از لابه لاي اظهارات هاشم اميني، مديرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان در همان جلسه خبري سه شنبه چهارم تير ماه بيرون کشيد؛ جايي که ده ها خبرنگار رسانه هاي گروهي اصفهان به دعوت روابط عمومي آبفا خود را به سالن اجتماعات اين شرکت رساندند تا از زبان مديرعامل آن چيزي را بشنوند که او تا آن روز به اين صراحت درباره اش صحبت نکرده بود.

 پير و خسته اما همچنان در حال فعاليت

در کيلومتر 45 جاده اصفهان-شهرکرد و در جوار شهر زاينده رود، تصفيه خانه اي قرار دارد که 30 سال است وظيفه تأمين آب شرب سالم ده ها شهر و صدها روستاي استان اصفهان را بر عهده دارد.  بابا شيخعلي در رده يکي از بزرگ ترين تصفيه خانه هاي آب ايران است اما براي اصفهاني ها، نه فقط «بزرگ ترين» که «مهمترين» هم است.

اين تصفيه خانه که در سال 1368 به بهره برداري رسيد قرار بود آب شرب 5/2 تا سه ميليون نفر از مردم استان اصفهان را تأمين کند و اين کار را هم کرد اما امروز که سه دهه از آغاز به کار آن مي گذرد، جمعيت اصفهان به پنج ميليون نفر رسيده در حالي که تعداد تصفيه خانه هاي استان تغيير نکرده و بعد از سه دهه همچنان همان يکي مشغول کار است. اين در حالي است که تقريباً همه ساکنان استان اصفهان آگاه هستند که حيات ميليون ها نفر در اين استان منوط به چرخيدن چرخ هاي تصفيه خانه بابا شيخعلي است.

هنوز خيلي ها فراموش نکرده اند که در مرداد ماه 1393  نشت گازوئيل به اين تصفيه خانه و قطعي آب در مناطق گسترده اي از استان اصفهان کار را به جايي رساند که تانکرهاي آب با حرکت در محلات شهر به تقسيم آب ميان مردم مبادرت کردند و يا يکسال بعد، گل آلود شدن زاينده رود و نفوذ گل و لاي به تصفيه خانه، بار ديگر باعث خارج شدن آن از مدار و به وجود آمدن مشکل جدي در توزيع آب شرب صدها هزار نفر شد.

تبعات ناشي از اين اتفاقات، نقش حساس تنها منبع تأمين آب شرب بهداشتي ميليون ها اصفهاني را، هم براي اين مردم و هم براي مسئولان استاني کاملاً به ثبوت رسانده است. از همين رو است که بالاترين مقام هاي اجرايي استان اصفهان و همچنين نمايندگان اين استان در مجلس شوراي اسلامي، بارها رايزني هايي را با مسئولان رده بالاي کشور انجام داده و از آنها خواسته اند نسبت به تکميل سامانه دوم آبرساني اصفهان شامل يک تونل انتقال آب، تصفيه خانه، خطوط لوله و مخازن ذخيره که در واقع مکمل تصفيه خانه باباشيخعلي است همکاري لازم را به عمل آورند. اما اين درخواست همچنان بدون پاسخ مانده در حالي که در خود اصفهان مدت هاست بحث هاي جدي پيرامون چگونگي به ثمر نشاندن اين استراتژيک ترين پروژه استاني مطرح است.

 2 شرکت، 2 وظيفه، يک حوزه

دو دستگاه متولي تهيه و توزيع آب در استان اصفهان عبارتند از شرکت آب و فاضلاب و شرکت سهامي آب منطقه اي. اين هر دو شرکت زير نظر وزارت نيرو فعاليت مي کنند و آنطور که در شرح وظايف اولي آمده، شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان مأموريت ايجاد و بهره‌برداري از تأسيسات مربوط به تأمين، انتقال و توزيع پايدار نيازهاي پايه آب شرب و بهداشتي و همچنين جمع آوري، انتقال، تصفيه فاضلاب و ايجاد امکان استفاده مجدد و يا دفع بهداشتي پساب مطابق با استانداردهاي ملي را بر عهده دارد. به زبان ساده يعني وظيفه شرکت آب و فاضلاب توزيع آب شرب به صورت لوله کشي و جمع آوري و دفع فاضلاب است در حالي که شرکت آب منطقه اي وظيفه تأمين آب و انتقال آن به وسيله سد و تونل، تحويل آب شرب در تصفيه خانه به آب و فاضلاب، توزيع آب به صنايع بزرگ و کشاورزان و حفاظت از منابع آب سطحي و زيرزميني را عهده دار است.

به اين ترتيب مشخص است دستگاهي که بايد کار سامانه دوم آبرساني به استان اصفهان را به سرانجام برساند، شرکت سهامي آب منطقه اي است و البته آنها هم نمي گويند اين کار را انجام نخواهند داد؛ پس دليل تأکيد مديرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان در نشست خبري روز چهارم تير ماه بر لزوم احداث هر چه سريع تر اين سامانه و سپس تکرار پي در پي همين موضوع در روزهاي بعد از جانب ساير مقامات اين شرکت و نيز خود اميني چه مي تواند باشد؟ آيا معنايش انتقاد تلويحي يکي از شرکت هاي آبي اصفهان (آب و فاضلاب) از ديگر شرکت آبي (آب منطقه اي) به دليل تأخير در احداث اين ابَرپروژه نيست؟

 ماجرا از نگاه آبفا

شرکت آب و فاضلاب مي گويد سامانه دوم آبرساني به اصفهان بايد 12 سال قبل تکميل مي‌شد اما اين امر تاکنون محقق نشده است.همين اخيراً هم هاشم اميني،  مديرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان توضيحات مفصلي درباره اهميت سامانه دوم و از جمله به لحاظ پدافند غيرعامل داده و شايد براي نخستين بار و با ذکر نام، مجري سامانه  دوم آبرساني اصفهان را شرکت آب منطقه اي معرفي کرده است. خطاب اظهارات مديرعامل شرکت آب و فاضلاب، مستقيماً شرکت آب منطقه اي و به بيان ديگر انتقاد تلويحي از آن شرکت است که به اعتقاد آبفا نتوانسته به تعهداتش در راستاي تکميل به موقع سامانه دوم عمل کند و باعث شده شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان به تنهايي پاسخگوي تبعات استفاده از تنها يک سامانه آبرساني در قبال مردم استان اصفهان باشد. در واقع شرکت آب و فاضلاب مي خواهد بگويد همه نگاه ها در اين باره روي اين شرکت متمرکز شده در حالي که آبفا اساساً مسئوليتي در قبال تکميل پروژه سامانه دوم آبرساني به اصفهان ندارد.

از نگاه شرکت آب و فاضلاب، تا سال قبل که سايه سنگين خشکسالي بر سر استان اصفهان سنگيني مي کرد، مي شد اين عامل طبيعي را دليل اصلي کمبود آب در اصفهان اعلام کرد (که دليل درستي هم بود) و صراحتاً نامي از سامانه دوم نبرد اما امسال که بارش ها غيرقابل تصور از آب درآمد، ديگر نمي شد افت فشار آب را فقط گردن طبيعت انداخت، بلکه مي بايست جزييات اصلي ترين مشکل آبرساني به اصفهان را که مدت ها مکتوم مانده بوده به اطلاع عموم رساند و همين شد که پرده ها فرو ريخت و زخم اصلي نمايان شد.

 نقش مهم متولي اصلي

از ديرباز سياست مسئولان شرکت آب منطقه اي استان اصفهان، حضور کمتر در رسانه هاي محلي بوده است. بيشترين فعاليت رسانه اي مديران ارشد اين شرکت فقط محدود به اطلاع رساني درباره ميزان آب پشت سد يا زمان باز و بسته کردن دريچه هاي آن مي شده اما در چند هفته اخير آنها هم به شکل پررنگ تري وارد ماجراي سامانه دوم آبرساني به اصفهان شده اند و از مشکلات تکميل آن مي گويند. شانزدهم مرداد ماه امسال، حسن ساساني، معاون حفاظت و ‌بهره برداري شرکت آب منطقه اي اصفهان گفت که براي تکميل اين سامانه نياز به 2600 ميليارد تومان اعتبار است اما دولت براي اين کار رديف بودجه اي اختصاص نداده و بنابراين بايد به سمت جذب سرمايه گذار بخش خصوصي حرکت کرد. اين در حالي است که مديران آبي استان به خوبي مي دانند در شرايط فعلي کشور، صحبت از جذب سرمايه گذار خصوصي به آساني شدني نيست و از طرفي چنانکه معاون شرکت آب منطقه اي هم به درستي مي گويد، به اختصاص بودجه دولتي نيز نبايد اميدي بست، پس تکليف اين طرح بزرگ بايد در همين اصفهان خودمان و احتمالاً بدون سرمايه هاي بخش خصوصي مشخص شود.

اينجاست که نقش استاندار مهم جلوه مي کند.

 پشت در اتاق آقاي استاندار

رسول زرگرپور، اولين استاندار اصفهان در دولت حسن روحاني، تکميل دومين سامانه آبرساني به اصفهان را از نان شب هم واجب تر مي دانست. او يکي از مقامات ارشد کشور در حوزه آب بود اما در به سرانجام رساندن اين پروژه ره به جايي نبرد. محسن مهرعليزاده، استاندار بعد از رسول زرگرپور هم از مسئولان رده بالاي کشور بود که به سرنوشت اين پروژه علاقه مند شد و حتي از تأمين بخش عمده اعتبار مالي توسط بخش خصوصي و اجراي آن نيز خبر داد اما امروز شواهد نشان مي دهد پيشرفت پروژه به شدت کند است و از اعتبار بخش خصوصي هم خبري نيست. به اين ترتيب برنامه هاي مهرعليزاده هم نتوانست گره کور سامانه دوم را باز کند.

سومين استاندار اصفهان در دولت تدبير و اميد، عباس رضايي، والي فعلي اصفهان است که او هم نشان داده حداقل در حرف زدن درباره مشکل آب اصفهان از آن دو سلف خودش عقب نمي افتد؛ چنانکه تيرماه امسال که قطعي مکرر آب شرب و افت فشار در برخي مناطق شهر اصفهان امان ها را بريده بود، از مردم اصفهان عذرخواهي کرد و البته اين سئوال را هم مطرح کرد که «چه کاري بايد انجام مي داديم و نداديم؟!»

مديرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان صراحتاً گفته افت فشار آب در سال جاري به دليل تکميل نشدن سامانه دوم آبرساني است و مديران ارشد آب منطقه اي هم ذره اي در اهميت احداث اين سامانه ترديد ندارند و آن را بارها اعلام کرده اند. اما واقعيت اين است که هر دو اين شرکت ها در وظيفه تأمين و آبرساني به مردم با مشکل رو به رو هستند، پس شايد يکي از کارهايي که استانداري بايد انجام مي داده است اما يا انجام نداده و يا اگر هم انجام داده، رسانه اي نشده است، برگزاري جلسه اي با حضور مديران عامل دو شرکت آب و فاضلاب و آب منطقه اي در يک اتاق و با حضور معاونان و مديران ارشد استانداري و معاونان اين شرکت ها بوده است؛ جلسه اي که دستور کارش هم از قبل معلوم است: پيدا کردن راه حلي براي تکميل پروژه سامانه دوم آبرساني به اصفهان و تأمين اعتبار براي اين کار. تشکيل چنين جلسه اي حياتي است اما مهمتر از آن، مديريت جلسه است که بايد به نتيجه ملموسي ختم شود. چنين جلسه اي در صورت تشکيل، چه با تنش به پايان برسد و چه با آرامش، به نفع احداث پروژه سامانه دوم است چون به هر حال بحث هايي مطرح خواهد شد و راه حل هايي هم پيشنهاد مي شود؛ مضاف بر اينکه حضور معاونان ارشد استاندار در اين مراسم مي تواند به تسهيل تحقق تصميمات اتخاذ شده احتمالي سرعت بيشتري ببخشد.

هم استاندار و هم مديران عامل دو شرکت آبي اصفهان بر اهميت مشکل آب در اين استان و لزوم تکميل سامانه دوم اذعان دارند و هر سه طرف هم پذيرفته اند که براي حل اين مشکل به دست ياري دولت و وزارت نيرو نمي توان دل بست. بنابراين خروجي آن جلسه عالي آبي بايد به يک راه اصفهاني-اصفهاني براي حل مشکل ختم شود، يعني طرف هاي درگير خودشان راهي براي تکميل سامانه و تأمين و اختصاص بخش عمده اي از بودجه مورد نياز به آن را پيدا کنند.

استاندار و معاونانش به اضافه مديرعامل آب منطقه اي و مدير عامل آبفا و معاونين اين دو آنقدر مطلع هستند که بدانند هر روزي که از عمر تصفيه خانه باباشيخعلي مي گذرد، فرسودگي آن بيشتر مي شود و احتمال خطر از مدار خارج شدنش نيز به همان نسبت چند سال پيش که دو بار اين اتفاق افتاد، بالاتر مي رود. پس اين بايد زنگ هشداري براي همه طرف ها باشد.

پيدا کردن يک راه حل اصفهاني–اصفهاني براي به سرانجام رساندن سامانه دوم نبايد براي مديران ارشد استان اصفهان و در رأس همه، استاندار اصفهان کار خيلي سختي باشد به شرط آنکه گام اول يعني نشستن بر سر يک ميز و طرح مسئله و به حرف هاي طرف مقابل گوش کردن با استواري برداشته شود. بعد از آن است که گام دوم يعني ارائه ديدگاه هاي تخصصي معاونان مي بايست مياندار شود تا گام سوم که کمک گرفتن از دولت، وزارت نيرو و حتي مجلس است، معنا پيدا کند. در اين صورت پايتخت نشين ها هم که مي بينند پروژه با همت مديران محلي در مسير درست حرکت مي کند، براي مشارکت در آن راغب مي شوند حتي اگر در ابتدا سکوت کرده باشند. واضح است که فتح پله چهارم نردبان بدون بالا رفتن از سه پله پايين تر عملاً غير ممکن است. پس بايد هر چه سريع تر از پله اول شروع کرد.

بحران در وضعيت آبرساني به چند ميليون اصفهاني، آتش زير خاکستر است که بايد پيش از شعله ور شدنش فکري اساسي براي آن شود.

اين بحران چيزي نيست که همه تقصيرِ به وجود آمدنش متوجه آسمان باشد؛ بخشي از مشکل همينجا روي زمين است، جايي پشت ميزهاي مديريتي. اگر اين مشکل حل شود، هر سامانه اي به سرعت بسامان مي شود؛ حتي سامانه دوم آبرساني به استان اصفهان با تمام گير و گرفتاري هايش.