سران 29 کشور در نشست سوم دسامبر ناتو در لندن گرد هم خواهند آمد و آینده همکاری نظامی اعضای این پیمان را در دستور کار قرار خواهند داد. در آستانه هفتادمین سالگرد تاسیس ناتو، آینده این پیمان نظامی، بیش از هر زمان در شک و تردید قرار گرفته است.

مجله تایم درباره نشست ناتو که روز گذشته در لندن برگزار شد و امروز به کار خود پایان می دهد، مقاله ای با عنوان«درباره اجلاس 2019 ناتو چه باید بدانیم؟» به قلم بیلی پریگو نوشته است:

ناتو پس از پایان جنگ جهانی دوم، توسط ایالات متحده و قدرتهای اروپایی، به منظور مقابله نظامی با شوروی تاسیس شد. بنیانگذاران  ناتو متعهد شدند که حمله نظامی به یکی از اعضای این پیمان، حکم حمله به کل اعضای ناتو را دارد و هر یک از کشورهای عضو، موظف به دفاع از سایرین در مقابل نیروی مهاجم هستند.

البته جهان در سال 2019 با روزگاری که ناتو در سال 1949 تاسیس شد بسیار متفاوت است. ناتو در تطبیق دادن خود با دنیای در حال تغییر، به کندی عمل کرده است، و سران کشورهای عضو که امروز در لندن گرد هم آمده اند به این موضوع به خوبی واقف هستند. پیمان ناتو در ابتدا برای مقابله با نیروی نظامی روسیه شکل گرفت، اما صعود چین به اریکه قدرت، موازنه قدرت نظامی در جهان را تغییر داده است. نشست های ناتو با هدف هماهنگی و همکاری نظامی برگزار می شوند اما اقدامات یک جانبه پرزیدنت ترامپ و همچنین تصمیم ماه اکتبر وی برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، بر خلاف اساسنامه این پیمان است. «امانوئل مکرون» رییس جمهور فرانسه در مصاحبه با اکونومیست در اوایل ماه نوامبر گفت: «ناتو دچار مرگ مغزی شده است. باید بپذیریم که دچار مشکل سیاسی و راهبردی هستیم».

بنابراین سران کشورهای عضو ناتو، به غیر از برگزاری جشن تولد هفتاد سالگی این پیمان، باید بر سر راهکار لازم برای دوام آوردن این پیمان برای ده سال دیگر، به بحث و گفتگو بپردازند.

زمان برگزاری نشست ناتو

نشست ناتو در تاریخ سوم و چهارم دسامبر در «هتل گروو» واقع در «واتفورد» در حومه لندن برگزار شد.

مقامات شرکت کننده در نشست

سران 29 کشور عضو ناتو در نشست کنونی شرکت کردند. دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا، امانوئل مکرون رییس جمهور فرانسه، آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان، جاستین ترودو نخست وزیر کانادا، و رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه از جمله شرکت کنندگان این نشست هستند. کشورهای شرکت کننده در این نشست عبارتند از؛ آلبانی، بلژیک، بلغارستان، کرواسی، جمهوری چک، دانمارک، استونی، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایسلند، ایتالیا، لاتویا، لیتوانی، لوگزامبورگ، مونته نگرو، هلند، نروژ، لهستان، پرتغال، رومانی، اسلواکی، اسپانیا، ترکیه، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا.

«ملکه الیزابت دوم»برای جشن تولد هفتاد سالگی ناتو، رهبران و مقامات کشورهای عضور را، در روز سوم دسامبر به مهمانی به صرف شام دعوت کرده است.

موضوعات مهم در دستور کار نشست

مهمترین موضوعی که در دستور کار نشست قرار خواهدگرفت، همان است که پرزیدنت مکرون از آن با تعبیر «مرگ مغزی» یاد کرد. تعبیری که مکرون در رابطه با وضعیت کنونی ناتو استفاده کرد، در حقیقت انتقاد در لفافه از پرزیدنت ترامپ،فرمانده کل نیروهای مسلح آمریکا بود. قدرت ناتو از زمان تاسیس اش در سال 1949 عمدتا بر توان نظامی آمریکا استوار بوده است. ترامپ گفته است که آمریکا بیش از اندازه برای ناتو هزینه می کند و در صورتی که سایر اعضای ناتو، 2 درصد تولید ناخالص داخلی خود را صرف بودجه دفاعی نکنند، ممکن است از این پیمان خارج شود.

ترامپ در ماه اکتبر با خارج کردن نیروهای آمریکایی از سوریه، راه را برای حمله ترکیه به کردهای سوری مستقر در منطقه، که به مدت طولانی هم پیمان آمریکا بودند و البته از نظر ترکیه هم دشمن محسوب می شدند، هموار کرد.

اقدام ترامپ در سوریه موجب خشم مکرون شد، چرا که آمریکا پیش از این، اعضای ناتو را در جریان تصمیم اش در رابطه با سوریه قرار نداده بود.

رییس جمهور فرانسه ناراحتی اش از یک جانبه گرایی ترامپ را ابراز کرده، و در صدد است تا رییس جمهور آمریکا را متقاعد کند تا به جای آنکه به سیاست خارجی از دریچه «اول آمریکا» نگاه کند، منافع غرب را مد نظر داشته باشد.

مکرون پیش از برگزاری نشست ناتو، در مصاحبه با «اکونومیست» گفت «ملاحظه می کنید که در تصمیم راهبردی ایالات متحده، هیچ هماهنگی ای با سایر اعضای ناتو صورت نمی گیرد. از سویی دیگر، می بینید که دیگر عضو ناتو یعنی ترکیه، به اقدام تهاجمی ناهماهنگ در منطقه ای که منافع ما در خطر است، دست می زند».

البته مکرون احتمالا می داند که تغییر نظر ترامپ دشوار خواهد بود. مکرون در مصاحبه ماه سپتامبر خود با «تایم» گفت: «ببینید. پرزیدنت ترامپ خودش را متعهد به قولی که در جریان مبارزات انتخاباتی به رای دهندگانش داده، می داند و بر اساس قول اش هم عمل می کند. هر بار که خواستم ذهن او را درباره قول هایی که در جریان مبارزات انتخاباتی داده، تغییر دهم شکست خوردم».

چه انتظاری از نشست ناتو می رود؟

پس از اینکه مکرون برای توصیف وضعیت کنونی ناتو از تعبیر «مرگ مغزی» استفاده کرد، انتظار می رود که نخست وزیران و رییس جمهورهای حاضر در نشست ناتو در لندن، درباره راهکارهای نجات این پیمان نظامی به بحث و تبادل نظر بپردازند.

مکرون در مصاحبه اش با «اکونومیست» گفت «واقعیت این است که ناتو بر پایه تعهدات آمریکا تعریف شده و این واقعیت را باید مورد ارزیابی مجدد قرار دهیم.».

سایر مقامات از جمله «جنس استولتنبرگ» دبیر کل ناتو و «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان، در واکنش به انتقادها، از گفتگوهای راهگشا و خلاقانه برای نجات ناتو در سالهای آتی حمایت کردند.

البته پیشرفت در گفتگوها ممکن است به کندی صورت گیرد. پیشنهاد شده که «یک گروه از کارشناسان» برای بررسی و پاسخ به انتقادات مکرون تشکیل شود. البته اگر چنین گروهی نیز تشکیل شود، گزارش اش تا بعد از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا منتشر نخواهد شد.

هزینه های دفاعی

در آخرین نشست ناتو در ژوییه 2018، اختلاف بر سر هزینه های دفاعی ناتو بر کل نشست سایه افکنده بود. پرزیدنت ترامپ از آلمان به خاطر هزینه نکردن به قدر کافی انتقاد کرد. حتی گزارش ها حکایت از این داشتند که ترامپ تهدید کرده که در صورتی که کشورهای عضو، 2 درصد تولید ناخالص داخلی خود را به بودجه دفاعی اختصاص ندهند، از ناتو خارج خواهد شد.

تهدید ترامپ مبنی بر خروج از ناتو، مقامات سایر کشورهای عضو را شگفت زده کرد.البته تهدید ترامپ یک نتیجه هم داشت و آن این بود که 18 ماه بعد، 9 کشور اروپایی عضو ناتو از جمله فرانسه و بریتانیا، درصد تخصیصی بودجه دفاعی خود را افزایش دادند، هر چند که بر اساس تخمین ها به غیر از آمریکا، تنها شش کشور عضو ناتو، حداقل 2 درصد تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه های دفاعی اختصاص داده اند.

ترامپ در نشست ناتو در لندن، بار دیگر بر نظر خود پافشاری خواهد کرد.

انتخابات بریتانیا در هفته آینده

مردم بریتانیا در 12دسامبریعنی یک هفته پس از نشست ناتو در لندن، به پای صندوق های رای خواهند رفت تا نظر خود را درباره نخست وزیری بوریس جانسون اعلام کنند.

پرزیدنت ترامپ با جانسون روابط نزدیکی دارد و حزب مخالف جانسون یعنی حزب کار به دنبال بهره برداری از این روابط در مبارزات انتخاباتی است. حزب کار اینطور مطرح کرده که جانسون به درخواست ترامپ، به دنبال این است که خدمات درمانی در انگلیس را به شرکت های آمریکایی واگذار کند.

حضور ترامپ در لندن، آن هم در زمان نزدیک به انتخابات انگلیس ممکن است نتایج غیر منتظره ای به دنبال داشته باشد. ترامپ اظهارات زیادی را در کارنامه خود دارد که سر و صدای زیادی را در محافل سیاسی انگلیس درست کرده اند. ترامپ در آخرین سفرش به انگلیس در ژوئن گذشته گفت: «پس از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، موضوع خدمات درمانی در انگلیس، از جمله مواردی است که بر سر آن با انگلیسی ها مذاکره خواهیم کرد».لازم به ذکر است که خدمات درمانی در انگلیس از طریق درآمدهای مالیاتی تامین مالی می شود و در مقابل، بسیاری از هزینه های پزشکی مردم انگلیس را به شکل رایگان پوشش می دهد، و یکی از محبوب ترین خدمات دولت در انگلیس است.

«ترزا می» نخست وزیر وقت انگلیس ادعاهای حزب کار در رابطه با مذاکره با آمریکا بر سر خدمات درمانی را انکار کرد، اما حزب کار به مدارکی دست یافت که جزییات مذاکرات بین مقامات تجاری انگلیس و آمریکا در رابطه با خدمات درمانی در انگلیس را نشان می داد.

صعود چین

به رغم لحن تند مکرون پیش از آغاز نشست ناتو در لندن، مقامات ناتو درباره نتیجه بخش بودن مذاکره بر سر یکی از چالش های کلیدی پیش روی ناتو خوشبین هستند. این چالش هم چیزی نیست جز صعود چین به عنوان قدرت اقتصادی دنیا که مشغول سرمایه گذاری سنگین در حوزه فناوری نظامی نیز است. «ادوارد فرگوسن» مقام نظامی ارشد سفارت انگلیس در واشنگتن، پیش از برگزاری نشست ناتو گفت « بسیار امیدواریم و اطمینان داریم که مقامات ناتو نقشه راهی را برای پرداختن به فناوری های جدید و حفظ برتری مان در فناوری ارایه خواهند کرد».

وی در ادامه افزود «نیازمند پرداختن به چالش هایی که از ناحیه چین  و همچنین روسیه متوجه ناتو شده هستیم. همانطور که لازم است که ناتو درباره تهدیداتی که از ناحیه سلاح های جدید و عجیب و غریب روسیه متوجه ماست بداند و پاسخ درخوری برای آن داشته باشد....ما نیز باید خود را با فناوری هایی چون هوش مصنوعی، اتوماسیون، یادگیری ماشین (machine learning) و رایانش کوانتومی (quantum computing) که چین با اتکا به آنها در پی تبدیل شدن به یک قدرت جهانی است، وفق دهیم».

یکی از حوزه های فناوری که چین در پی آن است، نسل پنجم شبکه های مخابراتی و اینترنت است که عمدتا  در اختیار شرکت های چینی از جمله هوآوی است. انتظار می رود که مقامات ناتو بر سر ضرورت به روز رسانی و نوسازی فناوری مخابراتی به توافق برسند، چرا که برخی کارشناسان امنیتی در این رابطه گفته اند که اگر هوآوی در این حوزه به موفقیت برسد، چین این توان را خواهد داشت که در حوزه فناوری نظامی غرب اختلال ایجاد کند.

ناتو و فضا

یکی دیگر از حوزه های جدیدی که ناتو باید به آن بپردازد، حوزه فضا است. ترامپ در ماه اوت سال جاری گفت که ایالات متحده «ستاد فرماندهی فضایی» را برای مقابله با تهدیدات چین و روسیه راه اندازی خواهد کرد.

«استولتنبرگ» دبیرکل ناتو پیش از برگزاری نشست ناتو گفت: « ناتو با قبول اینکه فضا، پنجمین حوزه عملیات نظامی محسوب می شود، به همان ترتیبی که آمریکا عمل کرده، اقدام خواهد کرد و اعضای ناتو این توان را خواهند داشت که بدین ترتیب اقدامات دفاعی خود را هماهنگ کنند».

وی در ادامه افزود «ناتو قصدی برای استفاده از تسلیحات در حوزه فضا ندارد چرا که ناتو یک پیمان دفاعی محسوب می شود».

مقامات ناتو این فرصت را در نشست لندن خواهند داشت تا تشکیل «ستاد فرماندهی فضایی» ناتو را به طور رسمی اعلام کنند.