آمریکا، در چند سال گذشته، به موازات پیگیری سیاست اعمال «فشار حداکثری» علیه ایران، دولت لبنان را نیز در چارچوب این سیاست تحت فشار قرار داده است. ممانعت آمریکا از اعطای وام بین المللی صندوق پول به لبنان، تنها نمونه کوچکی از سلسله اقدامات آمریکا برای بازتنظیم فضای سیاسی لبنان بود. بعد از انفجار بیروت، آمریکا شرایط را برای تحقیق چنین هدفی مناسب می‌بیند و لذا باید منتظر روز‌های پرالتهابی در لبنان بود.

انفجار مهیبی که عصر روز سه شنبه پایتخت لبنان را لرزاند و تقریبا مهمترین تاسیسات اقتصادی آن را از بین برد، برای لبنان تبعات سیاسی و اقتصادی متعددی در کوتاه مدت و بلندمدت خواهد داشت.

 «فروپاشی بزرگ»، «بمب هسته‌ای کوچک»، «بیروتشیما» و «فاجعه بیروت»؛ این‌ها بخشی از عبارت‌هایی است که برای توصیف انفجار روز سه شنبه بیروت به کار رفتند. عصر سه شنبه، در حالی که بندر بیروت مثل همیشه درگیر فعالیت اقتصادی و تجاری بود، ناگهان صدای انفجار‌های خفیف و پی در پی به گوش رسید. ضرباهنگ انفجار‌ها به گونه‌ای بود که برخی فرضیه انفجار انبار ترقه را مطرح کردند. دود و آتش بالا رفت. بسیاری از مردم، موبایل‌های خود را درآوردند تا از انفجاری که در ابتدا عادی به نظر می‌رسید، فیلم تهیه کنند. در همین اثنا بود که ناگهان دایره‌ای شبیه قارچ بالای انفجار شکل گرفت و به شکل مهیبی بندر بیروت و مناطق مجاور آن را با خاک یکسان کرد.

در ابتدا، گفته شد که علت حادثه، انفجار در انبار ترقه است، اما از شکل و شدت انفجار واضح بود که علت فاجعه بیروت، انفجار ترقه نبود. انفجار به قدری شدید بود که در قبرس و اردن نیز احساس شد و تا ساعت‌ها بعد از انفجار، بندر بیروت همچنان در آتش می‌سوخت.

تحقیقات رسمی درباره علت انفجار آغاز شده، اما برخی روایت‌های حاکی از این است که انبار حاوی ۲۷۵۰ تن آمونیوم نیترات در اثر جرقه‌های ناشی از کار کارگران جوشکاری منفجر شده است. همچنین، برخی منابع امنیتی لبنان اعلام کردند که انفجار در انبار سلاح‌هایی رخ داد که سال‌ها قبل مصادره شده بود، ولی در بندر نگهداری می‌شد.

به هر حال، فارغ از اینکه علت انفجار بیروت چیست، این فاجعه لبنان را تکان داد و تبعات زیادی برای آینده آن از نظر اقتصادی و سیاسی خواهد داشت.

از منظر اقتصادی، انفجار بیروت ممکن است آخرین ضربه به اقتصاد شکننده لبنان باشد. اگر قبل از انفجار، اندک امیدی به امکان جلوگیری از فروپاشی اقتصاد لبنان وجود داشت، این امید بعد از نابودی شریان اقتصادی اصلی لبنان، یعنی بندر بیروت، به کلی از بین رفت.

طبق گزارش‌های رسانه‌ای در لبنان، بندر بیروت با ۳۰۰ بندر در جهان ارتباط تجاری داشت و روزانه حدود ۳۱۰۰ کشتی تجاری در آن پهلو می‌گرفت. همچنین، ۷۰ درصد کالا‌های وارداتی لبنان از طریق همین بندر وارد می‌شدند. افزون بر این، انبار‌های اصلی گندم لبنان و انبار‌های سایر کالا‌های اساسی در این بندر بود؛ که البته همه آن‌ها نابود شدند.

برخی محافل رسانه‌ای لبنان می‌گویند نابودی بندر بیروت یک فاجعه بود، چون هیچ جایگزینی برای آن وجود ندارد.

انفجار بندر بیروت از منظر اقتصادی، در بدترین زمان ممکن رخ داد. حداقل از یک سال گذشته، لبنان وارد بحران بی سابقه مالی و اقتصادی شده که هر روز بدتر می‌شود. ارزش پول ملی لبنان روز به روز کمتر می‌شود و در مقابل، قیمت انواع کالا‌های اساسی به شکل سرسام آوری بالاتر رفته است.

حتی قبل از اینکه انفجار رخ دهد اوضاع اقتصادی لبنان به سرعت در حال بدتر شدن بود، حالا با این انفجار اقتصاد لبنان دچار «سقوط آزاد» خواهد شد. سقوطی که به احتمال زیاد، بی ثباتی سیاسی و اجتماعی لبنان را تشدید خواهد کرد.

انفجار بیروت چه تبعاتی برای لبنان خواهد داشت؟

لبنان از نظر سیاسی نیز، دوران سختی را پشت سر می‌گذارد. دولت حسان دیاب، بعد از اعتراضات گسترده معیشتی و استعفای سعد حریری روی کار آمد و از حمایت طیف حریری و حامیان خارجی اش مثل عربستان و آمریکا برخوردار نیست.

در حقیقت رسانه‌های سعودی، از همان ساعات اولیه انفجار بیروت، برای بهره برداری سیاسی از آن اقدام کردند. این رسانه‌ها کارشناسانی را دعوت و کلیپ‌هایی را منتشر کردند که همگی این نکته را القا می‌کردند که انفجار بیروت، حمله موشکی بوده یا اگر حمله موشکی نبوده، نتیجه وقوع حادثه در یک انبار سلاح متعلق به حزب الله در بندر است. امری که تاکنون از سوی هیچ نهاد رسمی در لبنان تایید نشده است.

آنچه بر حساسیت انفجار افزود، شرایط ملتهب سیاسی در لبنان است. یک روز قبل از انفجار بیروت، ناصیف حتی، وزیر خارجه لبنان، در اعتراض به آنچه او عدم وجود اراده جدی در دولت برای انجام اصلاحات خواند، استعفا کرد. برخی رسانه‌ها ادعا کردند که وزیر مستعفی گفته او برای خارج شدن از «کشتی در حال غرق»، استعفا کرده است، به این معنا که او دولت حسان دیاب را در آستانه سقوط می‌داند. برخی منابع رسانه‌ای نیز مدعی شده اند که استعفای ناصیف حتی به خاطر اختلافات وی با جبران باسیل، وزیر خارجه سابق و داماد رئیس جمهور، بوده است. به هر حال، صرفنظر از اینکه وزیر خارجه به چه دلیل استعفا کرد، اقدام وی در خروج از دولت، نشان دهنده تداوم اختلافات سیاسی در دولت است.

اما سوای استعفای "حتی" و مناقشات رقبای حزب الله با دولت حسان دیاب، لبنان در آستانه یک اتفاق مهم سیاسی دیگری است که ممکن است فضای سیاسی این کشور را بار دیگر ملتهب کند. روز جمعه، دادگاه بین المللی ترور رفیق حریری، نخست وزیر اسبق لبنان، رأی خود را در این پرونده صادر خواهد کرد. رفیق حریری در سال ۲۰۰۵ ترور شد. برخی گروه‌های سیاسی، حزب الله و حتی نظام سوریه را به دست داشتن در این ترور متهم می‌کنند. هر چند که این اتهامات همواره محل بحث و جدل بوده اند.

طبق برخی گزارش‌های رسانه ای، دادگاه حریری، ممکن است علیه برخی از متهمان نزدیک به حزب الله حکم صادر کند. اگر چنین گزارش‌هایی واقعیت داشته باشند، این امر به معنای تشدید مناقشات سیاسی در لبنان خواهد بود. باید منتظر ماند و دید، دادگاه چه حکمی صادر خواهد کرد. البته ساعاتی پیش برخی منابع اعلام کردند دادگاه به تعویق افتاده است.

ه هر حال، بعد از انفجار مهیب بیروت، لبنان و شاید منطقه وارد مرحله جدیدی شده که در آن لبنان، ممکن است قربانی شود. این کشور، به کمک‌های فوری مالی نیاز دارد. دولت دیاب، از تمام کشور‌ها و سفارتخانه های‌شان در بیروت استمداد کرده است. اما با توجه به صف بندی‌های منطقه‌ای و شرایط بین المللی بسیار بعید است که کمک‌های مالی قابل توجهی به لبنان داده شود. مذاکرات این کشور با صندوق بین المللی پول برای دریافت یک وام چند میلیارد دلاری به بن بست رسیده است. تلاش آمریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش برای به حاشیه کشاندن حزب الله شدت گرفته و در سایه این تلاش، هرگونه کمک به دولت حسان دیاب، از سوی محافل آمریکایی به معنای تقویت حزب الله تلقی خواهد شد. در نتیجه، بسیاری از کشور‌هایی که قبلا به هنگام بحران‌ها از نظر مالی به دولت لبنان کمک می‌کردند، این بار ممکن است نتوانند کمکی فراتر از برخی دارو‌ها و ملزومات پزشکی کنند.

آمریکا، در چند سال گذشته، به موازات پیگیری سیاست اعمال «فشار حداکثری» علیه ایران، دولت لبنان را نیز در چارچوب این سیاست تحت فشار قرار داده است. ممانعت آمریکا از اعطای وام بین المللی صندوق پول به لبنان، تنها نمونه کوچکی از سلسله اقدامات آمریکا برای بازتنظیم فضای سیاسی لبنان بود. بعد از انفجار بیروت، آمریکا شرایط را برای تحقیق چنین هدفی مناسب می‌بیند و لذا باید منتظر روز‌های پرالتهابی در لبنان بود.