نصف جهان: روز گذشته، نشستی با عنوان «داوری طرح‌های آقا نورالله نجفی» به میزبانی سازمان نوسازی بهسازی شهرداری اصفهان برگزار و در آن چندین بار از بلوغ مدیریت شهری اصفهان تمجید شد اما روایت دبیر پویش مردمی نه به گذر آقانجفی از این ماجرا، مشخص می‌کند که هنوز تا رسیدن به این بلوغ فاصله هست. او در قالب یادداشتی از مدیریت شهری اصفهان درخواست کرده از موازی‌کاری بپرهیزد و بر شفافیت و صداقت تمرکز کند.

محمدمهدی کلانتری، دبیر پویش مردمی #نه_به_گذرآقانجفی، مدرس دانشگاه در رشته مرمت و پژوهشگر دکتری مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی در دانشگاه علم و صنعت ایران، با توجه به جلسات اخیر در وزارت راه و شهرسازی و سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان پیرامون تعیین تکلیف تخریب‌های بافت شرقی میدان نقش‌جهان به خاطر ایجاد خیابان نورالله نجفی، گزارش و توضیحاتی را در این مرحله از کار ضروری دانسته است. به همین دلیل یادداشتی را نوشته و برای نشر در اختیار خبرگزاری ایسنا قرار داده که در ادامه می‌خوانید:

«پیشینه احداث گذر آقا نجفی به دهه ۸۰ برمی‌گردد؛ شروع تخریب‌ها از سال ۱۳۸۸ بوده که تا سال ۱۳۹۲ از چشم رسانه‌ها مخفی نگه‌داشته می‌شود. در سال ۱۳۹۲ با اطلاع به معاون میراث فرهنگی کشور پیگیری‌های توقف آن صورت می‌گیرد و در سال ۱۳۹۳، شهرداری و استانداری اصفهان در مذاکرات شفاهی و غیر مکتوب با معاون میراث فرهنگی کشور، از توقف پروژه سخن می‌گویند اما در سال ۱۳۹۴ با برگزاری کمیسیون ماده ۵ در اداره راه و شهرسازی استان، مصوبه احداث گذر را صادر می‌کنند.

هر چند معاون میراث استان در محل امضای خود صراحتاً نوشته «با توجه به حریم مجموعه جهانی میدان امام و با نظر معاونت میراث فرهنگی کشور در شورای عالی شهرسازی و معماری مطرح گردد» اما بدون ارجاع به شورای عالی این مصوبه از طرف استانداری به شهرداری ابلاغ می‌شود و تا سال ۱۳۹۷ و آغاز پویش مردمی #نه_به_گذرآقانجفی این مصوبه نه به اطلاع عموم مردم که حتی به اطلاع وزارت راه و شهرسازی و سازمان میراث فرهنگی کشور نمی‌رسد و مسئولان استانی پشت درهای بسته مصوبه‌ای را تصویب می‌کنند که به مدت ۳ سال از چشم مسئولان کشوری و عموم مردم مخفی نگه‌داشته می‌شود.

البته مصاحبه‌ها و اظهارنظرهایی تا پیش از شروع پویش انجام می‌شود ولی توجه چندانی به آن‌ها نمی‌شود و شهرداری در سکوت و بی‌خبری به تخریب و آزادسازی خود در دو جبهه شمالی گذر (حدفاصل خیابان حافظ تا پشت مسجد شیخ لطف‌الله) و جبهه جنوبی گذر (کوچه بیت الحسین حدفاصل خیابان نشاط تا بازارچه چهارسو مقصود) ادامه می‌دهد.

در آذرماه ۱۳۹۷ با موضع‌گیری علنی شهردار منطقه ۳ اصفهان برای آزادسازی و احداث گذر تا پایان سال ۹۷، وظیفه خود دیدم که به‌عنوان یک شهروند اصفهانی تولد یافته در بافت تاریخی پیرامون نقش‌جهان و یک متخصص در رشته مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی، جلوی این تخریب گسترده تاریخی و فرهنگی را با تمام توان بگیرم. ازاین‌رو دی‌ماه ۱۳۹۷ به ابتکار خودم پویش #نه_به_گذرآقانجفی را در شبکه‌های اجتماعی تلگرام، اینستاگرام و واتس‌اپ راه‌اندازی کرده و نامه‌هایی را جهت ارسال به وزارت راه و شهرسازی و سازمان میراث فرهنگی کشور نوشته و در فضای مجازی جهت جمع‌آوری امضا، منتشر کردم. این نامه‌ها چهار روز قبل با بیش از ۳۰۰ امضا از طرف اساتید دانشگاهی و فعالین فرهنگی و متخصص آماده ارسال شد.

در اولین اقدام سازنده که اولین پیروزی پویش بود، دکتر محمدسعید ایزدی معاون وقت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی دستور توقف کامل اقدامات اجرایی به دلیل مغایرت اساسی را صادر نمود. هرچند این دستور توقف با مقاومت و موضع‌گیری اعضای شورای شهر و مدیران شهری مواجه شد اما چاره‌ای جز اطاعت از دستور نداشتند. پس از برکناری دکتر ایزدی از سمت معاونت توسط وزیر جدید راه و شهرسازی و انتصاب خانم دکتر فرزانه صادق مالواجرد به‌عنوان معاون جدید، خوشبختانه همان موضع قبلی مجدداً از طرف ایشان ادامه پیدا کرد.

شهرداری اصفهان از انتهای سال ۱۳۹۷ تا اواسط سال ۱۳۹۸ از ارائه طرح جدید به شورای عالی شهرسازی و معماری کشور امتناع ورزید اما پویش و دیگر فعالان میراث فرهنگی با پیگیری خواسته‌های به‌جای خود این روند را به‌طورکلی تغییر دادند.

۱۲ مرداد ۹۸ با برگزاری نشست «اصفهانِ فریاد» پیرامون طرح توسعه شهری گذر آقا نجفی در خانه صفوی اصفهان با همکاری و حمایت دکتر محمدرضا قانعی، امکان مناظره بین دبیر پویش و آقای احسان رعنایی از فعالان میراث فرهنگی در یک سو و طراحان گذر مهندسین مشاور باوند طرف قرارداد با شهرداری و معاون میراث استان اصفهان در سوی دیگر فراهم شد.

پس‌ازاین نشست به ابتکار آقای رعنایی از طرف سازمان مردم‌نهاد «بنیاد تاریخ، فرهنگ و تمدن آریا» در تاریخ ۲۲ مرداد ۹۸ فراخوانی برای جمع‌آوری طرح‌های پیشنهادی داوطلبانه داده شد که ۷ گروه شامل افراد دانشگاهی یا حرفه‌ای، ۷ طرح پیشنهادی خود را ارسال نمودند.

در این مرحله بنده با وجود تخصص و داشتن ایده از ارائه طرح خودداری کردم، چون هم مصوبه‌ای مشخص نبود که محدوده قابل طراحی چه خواهد بود و هم به صلاح نمی‌دیدم که به‌عنوان دبیر پویش، طرح پیشنهادی شخصی داشته باشم.

۹ مهر ۱۳۹۸ در کمیته فنی شماره سه وزارت راه و شهرسازی، که با دعوت خانم دکتر صادق مالواجرد تشکیل‌شده بود، اعضای کمیته فنی، مدیران شهری اصفهان، مدیران میراث در سطح استانی و کشوری، و همچنین بنده و آقای رعنایی به‌عنوان نمایندگان پویش مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد حضور داشتیم. در این جلسه طرح پیشنهادی سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان مطرح  و با مخالفت قاطع اعضای کمیته فنی مواجه شد.

در این طرح، محدوده تخریبی شمالی و جنوبی با عرض ۱۶ متر و محدوده میانی با عرض ۳ متر پیشنهاد شده بود.

مهندس محمد بهشتی با مقایسه یک بافت تاریخی با یک فرش ارزشمند و اینکه اگر بخشی از این فرش آسیب ببیند نیاز به رفو دارد، کلیدواژه رفوی شهری را به کار بردند و تأکید کردند هر طرحی که رفوی شهری یعنی بازسازی تار و پود محدوده تخریبی در آن دیده نشود مناسب نخواهد بود.

در این جلسه طرح پیشنهادی اداره میراث فرهنگی استان هم به‌صورت فشرده مطرح شد که هرچند دید مرمت شهری و رفوی شهری در آن وجود داشت، اما مورد توجه قرار نگرفت. این بی‌توجهی نه به خاطر خود طرح بلکه به خاطر تناقض در رفتار این ارگان بود زیرا زمان تصویب مصوبه و اعلام موضع معتقد بودند بنای ارزشمندی تخریب نشده اما طرح پیشنهادی‌شان بر پایه مستندات نشان می‌داد بناهای شاخص ارزشمندی در مسیر تخریب‌شده که اداره میراث از آن بناها تصاویر با کیفیت و حتی پلان نیز دارد و اینجا مغایرت و تناقض آشکاری مشهود بود.

۷ طرح اخذشده از داوطلبان نیز توسط آقای رعنایی مطرح شد که فرصت ارائه پیدا نکرد و ارائه این طرح‌ها به‌شرط درخواست شهرداری اصفهان و ایجاد فضایی بر پایه گفت‌وگو در شهر اصفهان محول شد.

با اینکه با طرح سازمان نوسازی به‌طور واضح مخالفت شد، اما ۱۰ ماه بدون هیچ‌گونه تغییری در رویکرد، وقت‌کشی شد تا اینکه در ۱۶ تیر ۱۳۹۹ شورای عالی شهرسازی و معماری با حضور مدیران استانی تشکیل شد و طرح سازمان نوسازی با ادعای اینکه طرح حاضر (اتصال ۳تا۶ متری دو محور تخریب‌شده) هیچ‌گونه تخریب جدیدی در پی نخواهد داشت، به‌صورت شفاهی رأی آورد اما دبیر شورای عالی و اعضا در این ادعای مدیران استانی تردید داشتند و با مسافرت و بازدید میدانی متوجه شدند که همین طرح هم با تخریب‌های گسترده‌ای همراه خواهد بود.

بنده نیز گزارش کاملی به وزارت راه ارسال  و تخریب‌های طرح جدید را بر روی نقشه کاملاً مشخص کردم. به همین خاطر در ۱۰ شهریور ۱۳۹۹ شورای عالی مجدداً تشکیل و این بار بدون حضور مدیران شهری، مصوبه نهایی تدوین شد.

 ۱۵ شهریور ۱۳۹۹، در جلسه‌ای در سازمان بازرسی ، آقای رعنایی از ۷ طرح پیشنهادی وصول‌شده و توجه و درخواست نکردن سیستم مدیریت شهری برای دیدن و شنیدن این طرح‌ها سخن گفت.

در تاریخ ۱۶ مهر ۱۳۹۹ مصوبه شورای عالی به همراه نقشه پیوست به استانداری اصفهان ابلاغ شد.

مدیران استانی که خیال می‌کردند در تغییر نظر اعضای کمیته فنی و اعضای شورای عالی موفق بوده‌اند و توانسته‌اند مصوبه احداث و ادامه گذر را بگیرند، به یک‌باره با دیدن مصوبه ابلاغی پریشان شده و شروع به موضع‌گیری بر علیه شورای عالی و مصوبه آن کردند که این موضع‌گیری‌ها تا همین چند روز اخیر هم ادامه داشته است.

پس از مصوبه شورای عالی،  دکتر ترانه یلدا ، معمار و شهرساز و از فعالین حوزه میراث از بنده درخواست کرد که گروهی از متخصصان حوزه مرمت شهری، معماری و شهرسازی را تشکیل دهیم و به ارائه طرح و ایده برای محدوده تخریبی بپردازیم. در این وهله چون احساس خطر کردم که طرح‌های پیشنهادی دیگر، منطبق با بافت تاریخی شرق میدان نقش‌جهان نیست، قبول کردم در این گروه مشارکت کنم. در ملاقات حضوری خانم یلدا با خانم صادق مالواجرد در وزارت راه در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۹۹ ، نیز درخواست جلسه‌ای مطرح شد که همه طرح‌های پیشنهادی در آن ارائه و مطرح شود.

۵ آذر ۱۳۹۹، اداره راه و شهرسازی اصفهان بدون اطلاع از مقدمات جلسه‌ای مشابه در وزارتخانه متبوع، جلسه‌ای در کمیته کارشناسی تشکیل داد و از جناب رعنایی و گروه ما با عنوان «دوباره نصف جهان» دعوت شد که طرح‌های پیشنهادی خود را در آن جلسه ارائه کنیم. که البته طرحی ارائه نشد و صرفاً به‌صورت شفاهی راجع به طرح‌ها و رویکردها صحبت شد.

در تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۹۹، سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در جلسه‌ای، امکان ارائه طرح‌ها را فراهم کرد. ۷ گروه قبلی که برای جناب رعنایی طرح ارسال کرده بودند در  ۴ گروه ادغام‌شده بودند و زیر نظر ایشان در «کمیته حقوق شهروندی» با ۴ طرح پیشنهادی حضور داشتند. از این ۴ طرح ، طرح آرش اخوت با رویکرد مرمت شهری و رفو و ۳ طرح دیگر با رویکرد شهرسازی و بازآفرینی با مداخلات نوسازانه و مدرن بود.

گروه «دوباره نصف جهان» متشکل از مهندس منتظر، دکتر اسفنجاری، دکتر یلدا، دکتر قاسمی، دکتر قانعی، مهندس اخوان و من نیز با یک طرح با رویکرد مرمت شهری و رفو حاضر بودیم. طرح اداره میراث فرهنگی استان نیز زیر نظر مهندس خواجویی با رویکرد مرمت شهری بود و طرح سازمان نوسازی با رویکرد تخریب بدنه حافظ و ایجاد دسترسی سواره در قطعه شمالی گذر. پس در مجموع ۳ طرح با رویکرد رفو و مرمت شهری، ۳ طرح با رویکرد ایجاد فضاهای عمومی با رویکرد تقریباً مدرن و نوساز و یک طرح با رویکرد تخریب و ایجاد بخشی از گذر ارائه شد.

در این جلسه مقرر شد که یک بار دیگر جلسه در حضور داوران پیشنهادی همه گروه‌ها مجدداً مطرح شود و به رأی گذاشته شود.

در تاریخ ۲ دی ۱۳۹۹، جلسه وزارت راه و شهرسازی تشکیل و هر هفت طرح مجدداً مطرح شد. در این جلسه خانم دکتر صادق مالواجرد با رویکرد سازمان نوسازی در بازگشایی بدنه حافظ صراحتاً مخالفت کرد و در مورد دو رویکرد دیگر، برگزاری یک جلسه داوری در کمیته فنی ۳ وزارتخانه را تعیین نمود که اعضای کمیته به یک «رویکرد» و نه به یک «گروه» رأی بدهند که تعیین شود برای این محدوده تخریبی رویکرد مرمت شهری بهتر است یا رویکرد شهرسازی و بازآفرینی شهری.

مدیران استانی گفتند در اصفهان قرار است جلسه داوری انجام شود و ما نتیجه آن را به وزارتخانه ارسال می‌کنیم اما طبق پیشنهاد جناب مهندس بنائیان معاون معماری و شهرسازی اداره راه استان به خانم صادق مالواجرد، مقرر شد جلسه داوری در خود کمیته فنی ۳ برگزار و تکلیف کار در تهران مشخص شود. چون طبق سابقه و تجربه، مدیران استانی رویکردشان مشخص است و تعیین تکلیف با مشکل مواجه می‌شود.

۲۳ دی ۱۳۹۹ ، کمیته فنی ۳ این بار به‌صورت مجازی برگزار و مجدداً هفت طرح ارائه شد که اکثریت اعضای کمیته به رویکرد مرمت شهری و به‌طور ویژه به طرح گروه دوباره نصف جهان رأی مثبت دادند.

و در پایان، در ۳۰ دی ۱۳۹۹، با دعوتی کمتر از ۲۴ ساعت قبل از جلسه و هماهنگ نشده، جلسه داوری سازمان نوسازی و بهسازی تشکیل شد و تغییر رویکرد داوری در این جلسه کاملاً مشهود بود. میزبانی سازمان نوسازی که خود دارای طرح بوده و چینش داوران در این جلسه نشان داد که حرف آقای بنائیان در پیشنهاد داوری نشدن در اصفهان بسیار به‌جا و سنجیده بوده است. البته دو داور مورد اعتماد وزارت راه (دکتر ایزدی و دکتر عمرانی پور) به خاطر سکونت نداشتن در اصفهان و اطلاع‌رسانی دیر هنگام نتوانستند نه به‌صورت حضوری و نه به‌صورت مجازی در جلسه حضور داشته باشند و همین نکته هم از دلایل رضایت نداشتن از این جلسه داوری است.

وقتی هنوز نتیجه جلسه داوری هفته قبل در وزارت راه منتشرنشده، چه لزومی بر داوری مجدد با رویکردی کاملاً متناقض در سازمان نوسازی هست؟

ضمن اینکه موازی کاری سازمان نوسازی بهسازی شهرداری اصفهان با وزارت راه در برگزاری جلسه داوری و توجه نکردن به سند بالادستی مصوبه شورای عالی در مورد گذر و بازگشایی نکردن بدنه حافظ و تخریب جدید، هم از سوی برگزارکنندگان و هم از سوی داوران حاضر در جلسه، نشان‌دهنده پافشاری بدنه مدیریت شهری بر اشتباهات گذشته خود است. صحبت‌های رئیس شورای شهر اصفهان در همین جلسه نیز همچنان در تقابل با مصوبه شورای عالی است.

در هر صورت امیدواریم نتیجه جلسه کمیته فنی ۳ وزارت راه هر چه سریع‌تر منتشر شود تا این بار هم مدیریت شهری نتواند با ظاهرسازی و تظاهر به شفافیت در برگزاری لایو جلسه در اینستاگرام، خود را مدافع بافت تاریخی نشان دهد اما در گفتار و عمل همچنان تقابل خود را با بافت‌های ارزشمند بر همگان عیان سازد. بنده از مدیریت شهری اصفهان درخواست میکنم که از موازی‌کاری بپرهیزد و بر شفافیت و صداقت تمرکز کند.»