نصف جهان: مهر ماه سال ۱۴۰۰ برج آزادی می‌بایست پنجاهمین سال بهره برداری اش را جشن بگیرد. برجی که زمانی به عنوان دروازه ورود به پایتخت ایران شناخته می‌شد و هنوز هم بعد از ۵۰ سال یکی از نمادهای ایران و تهران است. اما با تفاوت‌های بسیار.

همین چند روز پیش بود که در گزارشی عنوان شد در روز سال تحویل، نیروی انتظامی مراسم رژه برگزار کرد و هلی کوپتری را در کنار برج به زمین نشاند و چند ساعت بعد، ارتش جمهوری اسلامی ایران، مراسم آغاز سال تحویل را با شلیک ۸ توپ مشقی نظامی جشن گرفت. توپ‌هایی که ارتعاش و صدای آن موجب شده بود وقتی کارکنان مجموعه برج آزادی به محل کار خود رفته بودند، شاهد بهم خوردگی وسایل روی میز و دیوارهایشان شوند و خبرنگاران حوزه میراث فرهنگی نیز ببینند که چند ترک در آخرین طبقه برج روی دیوارهای آن به طبقه بالای برج آزادی بروند و ببینند که شکاف‌هایی روی دیوارها به وجود آمده است.

این برج تاریخی ثبت شده در فهرست میراث ملی گزندهای بسیاری را در سالهای اخیر دیده است. از زمانی که اتومبیل‌ها از کنارش عبور کردند تا گذرگاهی که آن پایین زده شد و کنسرت‌ها و شلیک توپ‌هایی که در کنارش زدند. از داخل هم فروپاشی آن کم نبود. زمانی که یکی یکی کاشی‌های آن ریخت و کسی نبود که فکری به حال نم زدگی‌های آن کند.

چند روز پیش یکی از بازدیدکنندگان به دیدن طبقات برج آزادی رفت و به خانواده‌اش با افتخار نشان می‌داد که جای اسمش روی دیوار برج قرار گرفته است! یکی از راهنمایان از او پرسید. در این طبقه از برج، جایی که شما آن را سوراخ کرده‌اید، خیلی سخت می‌شود رفت، چطور و با چه ابزاری این کار را کردید آیا عذاب وجدان ندارید که روی یک اثر تاریخی، به اصطلاح یادگاری نوشته‌اید؟

او گفته بود که برای مدتی ما قرار بود از آن محافظت کنیم فرصت داشتیم تا با میخ و چکش نام مان را روی دیوارهایش بنویسیم همین الان هم می‌توانم به آنجا بروم. می‌دانستم که دسترسی به این بخش از دیوار کار آسانی نیست و برای همیشه ماندگار می‌ماند. چه عذاب وجدانی؟ اگر این کار درست نیست چرا شما الان به افراد اجازه می‌دهید جلوی چشمتان یادگاری بنویسند؟

آن مرد درست می‌گفت. همین الان هم در جای جای این برج تاریخی در حالی که دوربین‌ها و راهنمایان زیادی حضور دارند، باز هم می‌توان رد یادگاری نویسی را روی دیوارها مشاهده کرد چه از زمان قدیم و چه به تازگی. یکی دیگر از راهنمایان این برج می‌گفت که برخی از افراد از ما کلیدی، ماژیکی چیزی می‌خواهند تا یادگاری روی در و پنجره یا دیوار بنویسند این دیگر شاهکار است!

شاهکار اما به مدیریت برج هم بر می‌گردد و به اتفاقاتی که پیرامون آن می‌افتد. بنای برج آزادی در اختیار بنیاد رودکی است اما فضای سبز اطراف برج آزادی تحت اختیار شهرداری است و به همین دلیل مدیران برج، خبری از اتفاقاتی که پیرامون آن رخ می‌دهد، ندارند. به عنوان مثال کنسرت برگزار می‌شود و توپ شلیک می‌کنند، گاهی چمن میدان را بر می‌دارند و گاهی آن چنان اطرافش را آبیاری می‌کنند که از هر گوشه برج آب می چکد.

در داخل برج هم آسیب کم نیست. غیر از آن دیوارنویسی‌ها که در همه بناهای تاریخی هم دیده می‌شود، باید به بازدیدکنندگان گفت که مراقب چکه کردن آب از سقف و چه بسا ریزش بخشی از کاشی یا سقف هم باشند چون نم زدگی در بسیاری از نقاط این برج تاریخی دیده می‌شود.

این برج زمانی محل نمایش مهمترین آثار تاریخی، از جمله سنگی از کره ماه، منشور کوروش و لوح زرین بوده است اما الان می‌توان مشاهده کرد که غرفه‌هایی برای نمایش و فروش سنگ‌های زینتی در آن ایجاد شده است. قرار بود برج آزادی دروازه‌ای برای ورود به ایران باشد اما الان دروازه‌ای برای تهران هم نیست. چون مدیریت شهری می‌خواهد برج میلاد را جایگزین این برج تاریخی به عنوان نماد پایتخت کند./ فاطیما کریمی