موضوع فضای مجازی در اوضاع امروز کشور جزو مسائل مهم و اساسی است؛ تربیت فرزندان در خانواده‌ها به فضای مجازی گره خورده است، کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که فرزند خود را کاملا به دور از این فضا و متعلقاتش نگه داشته باشد که آن هم در این شرایط که عصر پیشرفت و تکنولوژی است، با وجود مزایایی که دارد می‌تواند پیامد‌های منفی هم داشته باشد به ویژه با وجود آموزش مجازی.

این فضا به صورت غیر مستقیم بر روی خط فکری آینده سازان کشور تاثیر می‌گذارد. کسب و کار‌ها روز به روز بیشتر با فضای مجازی عجین شده و سبک زندگی جدیدی با اتکا به این فضا در حال شکل گیری است. از طرف دیگر در عصر ارتباطات که دنیا دارد به این سمت پیش می‌رود، محروم کردن کامل مردم از حضور در این عرصه غیرممکن بوده و می‌تواند موجب عقب ماندگی شود. در این برهه حساس دشمنان نیز از طریق این فضا به دنبال تاثیر گذاشتن منفی بر روی بعد‌های اصلی و مهم کشور هستند و برای دست یافتن به هدف خود جنبه‌های فرهنگی زندگی مردم را سیبل تیراندازی مجازی قرار داده اند.

همه این موارد باعث شده است که اهمیت موضوع فضای مجازی برای همه افرادی که حداقل یک بار حضور در آن را تجربه کرده و محتوای موجود در این فضا را دیده اند محرض باشد. حالا در آخرین روز‌های باقی مانده به انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ و در زمانی که چهار سال پیش روی کشور به این انتخابات وابسته است، نامزد‌های ریاست جمهوری آینده به بیان برنامه‌های خود می‌پردازند که جایگاه فضای مجازی در برنامه آن‌ها قابل تامل است.

رهبر انقلاب نیز بار‌ها در سخنان خود به این موضوع اشاره کرده و مدیریت فضای مجازی را یکی از مهم‌ترین موضوعات کشور برشمرده اند. ایشان چندی پیش در توصیف وضعیت فضای مجازی ایران، آن را «ولنگار» معرفی کرده و از مسئولان امر چاره اندیشی برای این محیط را خواستار شدند.

مناظره دوم

در مناظره انتخاباتی دوم چقدر به فضای مجازی پرداخته شد؟

سه شنبه شب دومین برنامه مناظره انتخاباتی میان نامزد‌های ریاست جمهوری در سازمان صدا و سیما برگزار و این برنامه از آنتن رسانه ملی پخش شد. این مناظره حاشیه‌هایی را هم به دنبال داشت که برخی از آن‌ها در اثنای مناظره در فضای مجازی انعکاس یافته و حتی به گوش نامزد‌ها رسید و یک بار دیگر اهمیت این فضا را بر روی آنتن زنده به همه گوشزد کرد چرا که محسن رضایی در بخشی از سخنان خود هنگام بیان عبارت "یاشاسین آذربایجان" با یک اشتباه لفظی آن را "یاساشین آذربایجان" تلفظ کرد. چند ثانیه بعد از این اتفاق، حساب رسمی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی توئیتی را در واکنش به این خطای لفظی منتشر کرد و پس از آن هشتگی هم در این باره در توئیتر داغ شد. محسن رضایی در زمان استراحت مابین دونیمه مناظره متوجه این جنجال توئیتری شد و در ابتدای نیمه دوم از علیرضا زاکانی نامزد انتخابات ۱۴۰۰ و رئیس مرکز مذکور بابت انتشار این توئیت انتقاد کرد، البته رضایی شوخی‌های مردمی را تایید کرده و به آن‌ها خرده‌ای نگرفت. البته توئیت مرکز پژوهش‌های مجلس به دلیل خطای سهوی مدیر این حساب انجام شده بود. پس از این ماجرا زاکانی نیز بابت این اشتباه سهوی معذرت خواهی کرد.

محسن مهرعلیزاده یکی از نامزد‌های ریاست جمهوری سخنان ابتدایی خود را با انتقاد آغاز کرد و ادعا کرد در سال‌های اخیر مسئله فیلترینگ به صورت پیاپی در جامعه جا افتاده است.

حجت الاسلام والمسلمین سید ابراهیم رئیسی نامزد بعدی بود که در ادامه این مناظره به مسئله فضای مجازی گریزی کوتاه زد و در زمانی که برای اظهار نظر درباره بیانات نامزد‌های دیگر به او اختصاص یافته بود در کنار اشاره به اهمیت ایجاد اشتغال و مسکن برای جوانان و توجه به فرصت‌های شغلی موجود در کشور، به بخش اقتصاد در فضای مجازی در کنار اقتصاد دریا پرداخت.

عبدالناصر همتی نامزد انتخابات ریاست جمهوری نیز پس از رئیسی به اظهار نظر در این زمینه پرداخت و ضمن اشاره به محدودیت‌هایی که برای جوانان به ویژه برای زنان که ۵۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند در کشور وجود دارد پیامک‌هایی که بعضی برای رعایت نکردن حجاب در خودرو به بانوان ارسال می‌شود را مورد انتقاد قرار داد.

با پایان نیمه اول مناظره دوم هیچ یک از کاندیدا‌ها برنامه جامع و منسجمی برای مدیریت فضای مجازی ارائه نداد. در بخش دوم مناظره نیز مجری برنامه به قید قرعه سوالی را درباره شبکه ملی اطلاعات از مهرعلیزاده پرسید و از او خواست درباره برنامه‌اش برای سامان دادن به این شبکه ملی توضیح دهد. مهرعلیزاده در پاسخ گفت: " امروز اقتصاد، مسائل اجتماعی و مسائل فرهنگی راه حل‌های معمولی ندارد و همه چیز هوشمند شده است. بایستی فضا را باز کنیم تاجوانان در این زمینه وارد شوند و کار کنند. در بحث اینترنت هم وزیر جوان عملکرد خوبی داشته و در زیرساخت‌ها فعالیت کرده، اما فیلترینگ زیاد است. یک میلیون نفر در کشور کارشان در فضا‌ی مجازی است و وقتی اینترنت قطع می‌شود آن‌ها ضرر می‌کنند. بخش قابل توجهی از تجار در زمان فیلتر شدن فضای مجازی دچار ضرر و زیان شدند. "

آخرین کسی که سخنانش را می‌توان از یک جنبه به فضای مجازی مرتبط دانست زاکانی بود که در زمان اختصاص یافته برای جمع بندی اظهاراتش اعلام کرد که برنامه دارد در دولتش به نقض حریم خصوصی بپردازد، اما برای این ادعای خود برنامه مدونی در زمان مناظره ارائه نکرد. البته این حریم خصوصی نیز جنبه‌های دیگری دارد که فقط بخشی از آن در فضای مجازی است. وی در پاسخ به بیانات همتی درباره پیامک‌هایی که به بانوان ارسال می‌شود اذعان کرد که پیامک‌های عدم پرداخت اقساط بانکی که افراد بی پول و نیازمند دریافت می‌کنند باعث ناراحتی مردم است. زاکانی در پاسخ به بیانات مهرعلیزاده درباره فیلترینگ نیز اعلام کرد که با فیلتر مخالف بوده و در دولت احتمالی‌اش به دنبال ارائه اینترنت رایگان و ارزان به مردم است.

مشاهده مناظره دوم در گلستان شهدا

به جای فیلترینگ، شبکه ملی اطلاعات را سفت بچسبید!

مباحث ذکر شده در حوزه فضای مجازی در مناظره دوم درست است که هر کدام به نسبت خود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اما اظهارات نامزد‌ها نیز بی عیب و نقص نیست و می‌توان خرده‌هایی را به آن‌ها گرفت. بحث شبکه ملی اطلاعات آنقدر برای کشور اساسی و ضروری است که می‌تواند ابعاد مختلفی از مسائل فرهنگی، اجتماعی و امنیتی ایران را تحت الشعاع قرار دهد و برای تکمیل هرچه سریعتر آن باید برنامه منسجم، هدفمند و مهندسی شده ارائه شود تا سرنوشت آن در دولت بعد هم مانند کلافی سردرگم به این سو و آن سو پرتاب نشود. تکمیل این پروژه می‌تواند در ارائه اینترنت مصون، دیتاسنتر‌های بومی سازی شده و ایمن، تقویت کسب و کار‌های مجازی و ارائه خدمات شایسته در پیامرسان‌های بومی به مردم موثر باشد حال آن که تا کنون در کشور تکمیل شبکه ملی اطلاعات مغفول مانده و یا مورد کم توجهی قرار گرفته است.

موضوع فیلترینگ علی‌رغم اینکه مزایا و در عین حال معایبی را برای کاربران به دنبال داشته، در مقاطعی سود رسانده و در دیگر موقعیت‌ها به ضرر افراد تمام شده است و توجه به آن یکی از ضروریات است؛ اما در عین حال نادیده گرفتن آن به صورت کامل و یا اعمالش در سرتاسر فضای مجازی غیرممکن و مستلزم هدف گذاری و اصلاح کارشناسانه است. برخی جهت گیری‌های بی پایه و اساس در زمینه فیلترینگ نه تنها مخرب است بلکه دردی را هم از مشکلات مردم دوا نخواهد کرد. حتی می‌توان گفت با عملکرد مثبت در زمینه شبکه ملی اطلاعات نیازی به شبکه‌های اجتماعی خارجی وجود ندارد که بحث فیلترینگ مطرح باشد و چه بسا بتوان موضوع اینترنت ارزان قیمت مطرح شده از سوی یکی از نامزدها را نیز در زمره این طرح قرار داد.

مناظره انتخاباتی دوم

کاندیدای محترم! برنامه خود برای فضای مجازی را ارائه دهید

همانطور که پیش از این عنوان شد، بخش اعظمی از کسب و کار‌های حضوری به فضای مجازی منتقل شده و بسیاری از مشاغل تماما مجازی نیز در این فضا شکل گرفته است که مدیریت و ساماندهی هرچه بهتر آن‌ها از دستورکار‌های مهم دولت آینده بوده و توجه به این حوزه می‌تواند بر ابعادی مانند ایجاد اشتغال، کاهش نرخ بیکاری، کاهش فقر و دیگر مشکلات تاثیر مثبت داشته باشد.

به علاوه در ماه‌های اخیر استخراج رمزارز‌ها و به ویژه بیت کوین مشکلاتی را برای کشور به وجود آورده که نبود برنامه مناسب برای کنترل و ساماندهی این موضوع بحران‌های اقتصادی را به بار آورده و تامین نیاز‌های ابتدایی زندگی مردم ایران را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. همانطور که بار‌ها توسط مسئولان و کارشناسان این حوزه درباره ضرورت کنترل رمزارز، استفاده صحیح و جلوگیری از سوءاستفاده از آن هشدار‌های جدی داده شده است.

مشاهده مناظره نامزدهای ریاست جمهوری

با همه این تفاسیر ضرورت توجه کاندیدا‌های ریاست جمهوری به موضوع فضای مجازی و از سویی دقت مردم به مشکلات این فضا در هنگام انتخاب رئیس جمهور اصلح به خوبی مبرهن می‌شود.