پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شاهرود با انجام مطالعه ای روی ۲۸۸ زن باردار، عوامل موثر بر حاملگی خارج رحمی را مورد بررسی قرار دادند.

 حاملگی خارج رحمی؛ به لانه‌گزینی جنین در محلی غیر از حفره رحم گفته می‌شود. این اتفاق بیشتر مواقع در لوله‌های رحمی رخ می‌دهد و در صورتی که ادامه پیدا کند، ممکن است باعث پاره شدن لوله‌های رحمی و عوارضی مانند از دست دادن بارداری و مرگ مادر در سه ماهه اول بارداری شود. حاملگی خارج از رحمی، یکی از شایع‌ترین علت‌های مرگ‌ومیر مادران باردار است.

مطالعات نشان داده‌اند که شیوع حاملگی خارج از رحمی رو به افزایش است. این افزایش می‌تواند ناشی از بهبود تشخیص اولیه و افزایش عوامل خطرساز آن باشد. البته باید توجه داشت که میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن به دلیل تشخیص زودهنگام کاهش یافته ولی عوارض جسمی و روانی آن همچنان بالاست.

عوامل خطر متعدی برای بروز حاملگی خارج از رحمی از جمله سن مادر، مصرف سیگار، سابقه سقط جنین، نوع زایمان قبلی، سابقه عفونت‌های لگنی، سابقه ابتلا به حاملگی خارج از رحمی، سابقه جراحی شکم یا لگن، سابقه نازایی و روش‌های پیشگیری از بارداری، ذکر شده است.

با توجه به این موضوع، عوامل مختلفی در ایجاد حاملگی خارج از رحمی نقش دارند و اطلاع از این عوامل خطر می‌تواند در پیشگیری، تشخیص به موقع و درمان موثر باشد و شانس ابتلا به حاملگی خارج از رحمی را کاهش دهد. بر همین اساس پژوهشگران با انجام یک مطالعه عوامل خطری که باعث افزایش شانس ابتلا به حاملگی خارج رحمی می‌شوند را در شهرستان شاهرود مورد بررسی قرار دادند.

این مطالعه در سال ۱۳۹۷ بر روی ۱۴۴ زن باردار با تشخیص حاملگی خارج از رحمی و ۱۴۴ زن باردار با حاملگی رحمی انجام شد. اطلاعات بیماران شامل سن، محل سکونت، تحصیلات، شغل، مصرف دخانیات، تعداد فرزند زنده، تعداد بارداری؛ سابقه سقط جنین، نوع زایمان در بارداری قبلی، سابقه عفونت لگنی، سابقه حاملگی خارج رحمی قبلی، سابقه عمل جراحی لوله فالوپ، سابق جراحی شکمی، سابقه ناباروری، استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری و شایع‌ترین علامت بیمار، با حفظ مسائل اخلاقی و محرمانه بودن، از پرونده بیماران استخراج شد. داده‌های به‌دست آمده با استفاده از روش‌ها و نرم‌افزارهای آماری، مورد بررسی قرار گرفت.

در بررسی‌ها سن به عنوان یکی از عوامل افزایش دهنده بارداری خارج از رحمی در نظر گرفته شده است ولی در این مطالعه بین سن مادر و حاملگی خارج رحمی ارتباط معناداری مشاهده نشد.

در این مطالعه مشخص شد که مصرف دخانیات یکی از عوامل خطرساز قوی در ایجاد حاملگی خارج رحمی است و احتمال آن را ۱۲ برابر افزایش داد.

همچنین بررسی‌های این مطالعه حاکی از آن است که سطح تحصیلات زیر دیپلم با بروز حاملگی خارج رحمی ارتباط دارد و زنان با سطح تحصیلات زیر دیپلم نسبت به زنان با تحصیلات دانشگاهی، شانس بالاتری برای ابتلا به حاملگی خارج رحمی داشتند. احتمالاً عدم آگاهی از این بیماری و علایم و فاکتورهای ایجاد کننده آن در افراد با سطح تحصیلات پایین‌تر در به‌دست آمدن این نتایج موثر بوده است.

سابقه جراحی شکمی به عنوان یکی از عوامل خطر بسیار قوی گزارش شده است. در این مطالعه نیز همین نتایج به‌دست آمد و سابقه جراحی شکم شانس حاملگی خارج رحمی را سه برابر افزایش داد.

در این مطالعه نیز مانند دیگر بررسی‌ها مشخص شد سابقه قبلی حاملگی خارج رحمی یک از عوامل خطر در ابتلا به حاملگی خارج رحمی مجدد است. نتایج این بررسی نشان داد که سابقه قبلی حاملگی خارج رحمی، شانس بروز مجدد را ۱۱ برابر افزایش می‌دهد.

مطالعات نشان داده که شیوع سزارین در بین افراد مبتلا به حاملگی خارج رحمی زیاد است و در این مطالعه نیز مشاهده شد که نوع زایمان قبلی بر بروز حاملگی خارج رحمی موثر است و سزارین شانس بروز آن را تا ۲.۵ برابر افزایش می‌دهد.

در این مطالعه بین سابقه سقط جنین و احتمال حاملگی خارج رحمی نیز ارتباط مشاهده شد.

در این بررسی ارتباط معناداری بین محل سکونت، شغل، تعداد بارداری و سابقه جراحی لوله فالوپ با بروز حاملگی خارج رحمی یافت نشد. در حالی که در بسیاری از مطالعات جراحی لوله فالوپ یکی از عوامل خطر قوی گزارش شده است.

نتیجه این بررسی حاکی از این است که مصرف دخانیات، سطح تحصیلات، سابقه جراحی شکم، سابقه حاملگی خارج رحمی، نوع زایمان قبلی و داشتن سابقه سقط از جمله عوامل خطر افزایش‌دهنده شانس ابتلا به حاملگی خارج رحمی هستند. به همین دلیل بالا بردن سطح تحصیلات، استفاده نکردن از دخانیات و انتخاب روش زایمان طبیعی می‌تواند نقش موثری در پیشگیری از حاملگی خارج رحمی داشته باشد.

اگرچه در این مطالعه سابقه عفونت لگنی و نازایی شانس ابتلا به حاملگی خارج رحمی را افزایش نداد ولی این موضوع می‌تواند به دلیل نادر بودن این عوامل در جامعه مورد مطالعه باشد و نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه وجود دارد.

در انجام این تحقیق حمیدرضا برقدوست، اعظم تقوی زاهد کلایی و سارا سعیدنیا؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، با یکدیگر مشارکت داشتند.