اصفهان به یکی از کلانشهرهای نیمه صنعتی ایران با آب و هوایی غالبا آلوده تبدیل شده، اما امسال احتمال این وجود دارد که خشکی زاینده‌رود، نمکی بر زخمِ باز این شهر شده و ریزگردهای طبیعی هم بلای جان اصفهان و ۳ استان دیگر شود.

از آغاز سال ۱۴۰۰ تا آخر تابستان، هوای اصفهان حتی یک روز خوش نداشته و به نظر می‌رسد، کاری هم از دست مسئولان کنترل کننده این بحران بر نمی‌آید.

امسال افزون بر دود کارخانه و وسایط حمل و نقل که تا پیش از این هم هوای اصفهان را با حضور خود آلوده کرده‌اند، خطر ریزگردهای برخاسته از تالابِ رو به خشکی گاوخونی هم مدیران استان را دلواپس کرده، تا آنجا که منصور شیشه فروش-مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان به خبرنگار ایسنا، گفت: اصفهان تا امروز بیش از ۴۵ روز ناسالم همراه با گرد و غبار را تجربه کرده و نجات استان از ریزگرد، فرونشست و سایر حواشی خشکسالی، در گرو توجه وزارت نیرو به اهمیت احیای تالاب است.

وی با هشدار کاهش حجم ذخایر آبی در شرق اصفهان، خطر جدی‌ای را متوجه اصفهان و سه استان هم جوار تالاب گاوخونی دانست و افزود: میانگین بارش‌های استان از مهر ماه سال گذشته، تنها ۱۰۹ میلی‌متر بوده و این یعنی با کاهش بیش از ۴۰ درصد بارش در مناطق مرکزی و شرق اصفهان، روبرو شدیم و افزون بر کم بارشی، افزایش ۲تا ۳ درجه‌ای دمای هوا هم مزید بر علت خشکسالی شده است.

شیشه فروش ادامه داد: در حال حاضر بیش از ۲۵۰ کیلومتر از نوار زاینده‌رود در اصفهان و همچنین قنوات و چشمه‌های مورد بهره‌برداری در کشاورزی خشک شده‌اند و به زودی در اثر خشکی‌ رودخانه و کم‌آبی تالاب، کانون‌های گرد و غبار افزایش خواهد داشت و «خطر ملی ریزگرد» دامن‌گیر چهار استان خواهد شد.

به گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، در حال حاضر ۱۶ کانون گرد و غبار در ۸ شهرستان شناسایی شده که مجموعا مساحتی در حد یک میلیون و ۹۰ هزار هکتار دارند، همچنین به دلیل کم بارشی و خشکسالی، امسال بخش زیادی از زمین‌های کشاورزی استان زیر کشت نرفتند و این زمین‌ها هم به کانون‌های گرد و غبار داخلی تبدیل شده‌اند و مجموع این کانون‌ها باعث تجربه ۴۵ روز ناسالم به علت گرد و غبار از اتدای سال جاری بوده است.

وی مدعی است؛ چهار مطالعه در زمینه آلودگی هوای اصفهان صورت گرفته؛ برنامه جامع کاهش آلودگی هوا توسط دانشگاه اصفهان به روز رسانی شده، دانشگاه صنعتی اصفهان مطالعات منشأیابی و سهم‌بندی کانون‌های تولید گرد و غبار را انجام داده، دانشگاه اصفهان سیاهه انتشار آلودگی هوا را تهیه کرده‌اند و سازمان حفاظت محیط زیست کشور هم سناریوی عملیاتی کاهش آلودگی هوا را برای هشت کلانشهر تهیه کرده.

به گفته شیشه‌فروش، این چهار مطالعه در اختیار اداره کل محیط زیست استان قرار گرفته و قرار شده سناریوهای عملیاتی برای کاهش آلودگی هوا قبل از فرا رسیدن فصل سرد تهیه و اعلام شود.

استمرار خشکی تالاب گاوخونی احتمال ریزگرد را به همراه دارد

بابک صادقیان- رئیس اداره امور آزمایشگاه اداره کل حفاظت محیط زیست استان گفت: باتوجه به مطالعات انجام شده در سال‌های اخیر، تالاب گاوخونی به عنوان یکی از کانون‌های بالقوه انتشار گرد و غبار محسوب می‌شود که فعال شدن این کانون و شدت فعالیتش به عوامل متعددی مثل میزان آب ورودی(حق‌آبه)، میزان بارندگی، رطوبت در بافت سطحی خاک و همچنین سرعت و جهت باد خواهد داشت.

وی افزود: استمرار و شدت خشکسالی‌ها و عدم تامین حق‌آبه مورد نیاز، شرایطِ حساسِ فعال شدن این کانون‌ها را ایجاد کرده است، به عبارت دیگر ادامه روند خشکی تالاب گاوخونی نگران کننده است.

صادقیان گفت: شرایط حاکم بر تالاب با توجه به ماهیت انواع رسوباتی که طی سالیان متمادی توسط آب رودخانه یا پساب به آن منتقل شده، حائز اهمیت است و با توجه به موقعیت استقرار تالاب به عنوان یک کانون تولید گرد و غبار، در صورت فعال شدن آن، متناسب با شدت و سرعت باد، احتمالا گسیل گرد و غبار(ریزگرد) به شهرهای پیرامون، کلان شهر اصفهان و حتی استان‌های همجوار وجود دارد.

رئیس اداره امور آزمایشگاه اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان افزود: برنامه و پروژه‌های مدیریت و کنترل منابع آلاینده در منابع ثابت نظیر واحدهای صنعتی، نیروگاه‌ها، واحدهای کارگاهی، صنفی و منابع متحرک مثل ناوگان حمل و نقل، سوخت و مدیریت ترافیک بر اساس مواد «قانون هوای پاک» و آیین‌نامه‌های اجرایی در طول سال پیگیری و با توجه به ماهیت هر بخش، پیگیری و از طریق دستگاه‌های اجرایی مربوط انجام و گزارشات آن به دستگاه‌های نظارتی ارسال شده و در شرایط خاص آلودگی هوا در نیمه دوم سال، بر اساس آیین‌نامه اجرایی قانون هوای پاک، محدودیت و ممنوعیت‌های لازم به فراخور شرایط، به طور جدی پیگیری و اجرا خواهد شد.

سال‌های اخیر، همزمان با اوج‌گیری آلودگی هوا، جلسات متعدد ستاد مدیریت بحران با همکاری دستگاه‌های نظارتی و اجرایی استان تشکیل شده و هربار منجر به تعطیلی موقت بعضی از صنایع آلاینده شده است.

سال‌ها است که شورای شهر اصفهان، استانداری و اداره کل محیط زیست استان، قصد تدوین «سیاهه آلودگی هوا» با همکاری دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان را دارند. بنابر ادعای شیشه فروش، «مطالعات انجام شده ذیل عنوان این سیاهه، در اختیار اداره کل محیط زیست استان قرار گرفته» اما، تا این لحظه نتایج این مطالعات و سیاهه آلودگی هوا شهر اصفهان، انتشار عمومی پیدا نکرده و تنها بخش‌هایی از این گزارش در جلسات مختلف عنوان شده است.

سال گذشته بعد از بی اطلاعی رئیس شورای شهر از اتمام مطالعات این سیاهه، محسن سلیمانی-مجری طرح «منشأیابی و سهم بندی ذرات معلق هوای شهر اصفهان و الویت بندی کانون های مولد آن‌ها» از ارائه نتایج طرح در اسفند ۹۸ خبر داد و با ابراز تاسف از بی‌خبری رئیس وقت شورای شهر توضیح داد که براساس یافته های این طرح، سهم بخش صنعت در فصول مختلف سال بین ۱۲ تا ۳۷ درصد متغیر و سهم بخش خانگی (احتراق گاز طبیعی) بین ۲ تا ۷ درصد است که حداکثر آلایندگی این دو بخش در فصول سرد سال رخ می‌دهد و سهم بخش حمل و نقل در تولید ذرات معلق هوای شهر بین ۳۳ تا ۵۳ درصد است که حداکثر آلایندگی این بخش مربوط به فصول گرم سال است.

به گفته وی و بر اساس دیگر یافته‌های این پژوهش «سهم منابع جاده‌­ای و گرد و غبار طبیعی در ایجاد ذرات معلق ریز در شهر اصفهان بین ۴ تا ۱۰ درصد است» که بنابر آنچه پیش تر گفته شد، این میزان در آینده نه چندان دور بر اثر خشکی تالاب و زاینده‌رود افزایش خواهد داشت.

تاکنون آمار دقیقی از جزئیات درگیری هوای اصفهان با ریزگردهای طبیعی ناشی از خشکسالی اراده نشده است، در حالی که خشکی تالاب و پدیده‌های ناشی از این خشکی نظیر ریزگرد، یک موضوع قابل پیش‌بینی و با اهمیت بوده و هست و انتظار می‌رفت متولیان شهری، پیش از این به مطالعات ضروری این معضل ورود کنند.