شبکه‌های اجتماعی فرصتی برای کاربران به‌وجود آورده‌اند تا آنها بهترین حالت و ظاهر خود را به عموم مردم نشان دهند. اما متاسفانه این فرصت باعث شده که بسیاری از افراد ارزش و شخصیت خود را وابسته به ظاهرشان در شبکه‌های اجتماعی بدانند.

در حال حاضر اپلیکیشن‌های متفاوتی مانند فیس‌تیون (FaceTune) و فتوشاپ (Photoshop) در بازار اپلیکیشن‌ها وجود دارد که به کاربران اجازه روتوش عکس‌ها و به‌طور کلی اصلاح چین‌وچروک‌هایشان را می‌دهد و آنها می‌توانند ظاهرشان را به شکلی که دوست دارند تغییر داده و عکس خود را در شبکه‌های اجتماعی بگذارند.

همچنین یکسری از پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی مانند اسنپ‌چت (Snapchat) و اینستاگرام (Instagram) مجهز به فیلترهایی هستند که با استفاده از آنها می‌توان ظاهر خود را به‌صورت دیجیتالی دستکاری کرد و مطابق خواست خود تغییر داد.

محبوبیت رسانه‌های اجتماعی و ویرایش عکس اثر بسیار زیادی روی جراحی زیبایی گذاشته است. مثلا، سال ۲۰۱۷، یک بررسی از تعداد جراحان پلاستیک صورت نشان داد که بیماران ۵۵ درصد از این جراحان از آنها درخواست کرده‌ بودند صورت‌شان را به‌گونه‌ای اصلاح کنند که سلفی‌هایشان در شبکه‌های اجتماعی جذاب شود.

شبکه‌های اجتماعی چطور برای جراحی زیبایی مشتاق‌تان می‌کند؟

این تمایل کاربران موجب خلق واژه‌ای جدید به نام «خودزشت‌انگاری اسنپ‌چت» شده است و به یک پدیده روانشناختی اشاره دارد که در آن داوطلبان جراحی زیبایی با استفاده از فیلترهای نرم‌افزارهای شبکه اجتماعی، ظاهر دلخواه‌شان را درست کرده و سپس آن عکس را نزد جراح پلاستیک برده و از او می‌خواهند چهره‌شان را بنابر عکسی که از خود آماده کرده‌اند تغییر دهند.

اخیرا محققان در بررسی‌های خود روی ۲۵۲ داوطلب دریافتند که هر چه افراد، به‌ویژه جوانان، با شبکه‌های اجتماعی بیشتر سر و کار داشته باشند، بیشتر به سراغ جراحی‌های زیبایی می‌روند و در عین حال این افراد از اپلیکیشن‌های خاصی مثل اسنپ‌چت، بیش از اپلیکیشن‌های دیگر استفاده می‌کنند. مثلا آنها ممکن است مدت زمان طولانی در اینستاگرام یا اسنپ‌چت، فعالیت داشته باشند. این شبکه‌های اجتماعی بیشتر از اینکه حاوی متون نوشتاری باشند، حول محور عکس‌ می‌چرخند. طبیعت بصری چنین اپلیکشن‌هایی به‌طور طبیعی کاربر را به متمرکز شدن روی ظاهر خود هدایت می‌کند.

تعریف استانداردهای زیبایی و مقایسه‌های اجتماعی

بنابر فرضیه اجتماعی-فرهنگی، افراد یک جامعه، استانداردهای زیبایی را بر اساس بافت اجتماعی و فرهنگی خود درک می‌کنند. این شرایط باعث می‌شود که مردم درباره ظاهر خود براساس استانداردهای زیبایی جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند قضاوت کنند.

یکی از واضح‌ترین خطرات استفاده از رسانه‌های اجتماعی به عنوان وسیله‌ای برای شکل‌گیری استانداردهای فرهنگی، ایجاد و خلق هنجارهای غیرواقعی است. البته این موضوع هنگام بررسی مجلات پرزرق و برق سال‌هاست که مورد بحث و گفتگو قرارگرفته است. در این مجلات معمولا با استفاده از تکنیک‌هایی مانند آنچه که در نرم‌افزارهایی مثل فتوشاپ می‌بینیم، با هدف فروش بیشتر نشریه، ظاهر افراد را زیبا و پرجلوه نشان می‌دهند.

بسیاری از کارشناسان نگران ارتباط بین این مجلات و افزایش اختلال‌هایی مانند اختلال غذا خوردن در مخاطبان، به‌ویژه زنان جوان، بودند. در واقع افرادی که می‌خواستند لاغر شوند و ظاهری بی‌نقص مانند آنچه که در مجلات می‌دیدند داشته باشند، به رژیم‌های سخت غذایی روی می‌آوردند.

امروزه با ظهور فیلترهای مختلف اپلیکیشن‌های تلفن‌های هوشمند، این مشکل دوباره پدیدار شده و جوانان بسیاری را به خود گرفتار کرده است.

این طبیعت بشر است که دایم خود را با دیگران مقایسه می‌کند. این سازگاری تکاملی به انسان کمک کرده تا در طول هزاران سال بتواند با انسان‌های دیگر سازگاری یافته و تشکیل تمدن بشری بدهد. اما این ویژگی گاهی هزینه‌هایی هم داشته است.

بررسی‌ها نشان داده مقایسه خود با افرادی که فکر می‌کنید بهتر از شما هستند معمولا اثری منفی بر عزت نفس می‌گذارد. این رفتار در نظریه مقایسه اجتماعی، مقایسه رو به بالا(یعنی مقایسه با بالادستی) است. از طرفی مقایسه رو به پایین (مقایسه با پایین دستی) می‌تواند به فرد در ارزیابی خود کمک کند. در اینجا باید گفت، اگرچه ارسال عکسی از خود در فضای مجازی اثری مثبت روی ارزیابی خود می‌گذارد، اما این کار در طولانی‌مدت نتیجه عکس داده و روی عزت نفس فردی که عکس خود را ارسال کرده، اثری منفی دارد.

این موضوع ممکن است به دلیل مقایسه با بالادستی باشد که در اینجا فرد خود را با عکس بهبودیافته خود به وسیله ابزارهای اصلاح عکس، مقایسه می‌کند.

به‌طور کلی شبکه‌های اجتماعی انگیزه‌ای مهم در انجام جراحی‌های زیبایی هستند. 

همچنین در این شبکه‌ها، افراد معروف جزئی‌ترین درمان‌های زیبایی خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند و همین مساله باعث شده که تغییرات عمیقی در طرز تفکر مردم در مورد جراحی زیبایی ایجاد شود. از این تغییرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. افراد جامعه به‌تدریج نوع جدیدی از زیبایی را به‌ عنوان استاندارد زیبایی می‌پذیرند. مثلا، پیشانی‌های صاف، لب‌ها و گونه‌های برآمده و از این قبیل تغییرات در چهره را ویژگی‌های زیبایی تلقی خواهند کرد.

۲. مردم می‌پذیرند که باید این استانداردهای تازه زیبایی‌ را داشته باشند و به بوتاکس، پرکننده‌های پوستی و پیلینگ‌های شیمیایی و جراحی پلاستیک تن می‌دهند.

۳. زن‌ها و مردهای جوان بیش از پیش احساس می‌کنند که باید چهره خود را با استانداردهای جدید زیبایی هماهنگ کنند. 

خطر تهدیدکننده سلامت

هزینه‌های زیبایی، از جمله بوتاکس، پرکننده‌های پوستی و ابزارهای پیلینگ و البته جراحی پلاستیک بسیار بالاست و همه افراد نمی‌توانند به‌راحتی و بدون دغدغه از پس هزینه‌های سرسام‌آور آن برآیند. بنابراین به سراغ مراکز ارزان‌ می‌روند. اینگونه مراکز عمدتا از افراد متخصص و با تجربه برای کارهای زیبایی استفاده نمی‌کنند و بیش از خدمات‌رسانی به دنبال پول هستند و معمولا سلامت مشتریان خود را به خطر می‌اندازند.

بنابراین شاید نگران‌کننده‌ترین اثر جنبه رسانه‌های اجتماعی و ارتباط آن با فرایندهای زیبایی خطراتی باشد که سلامت افراد، به‌ویژه جوانان، را تهدید می‌کند.

از طرفی اگر شبکه‌های اجتماعی جوانان را به سمت جراحی‌های زیبایی هدایت می‌کنند اما باید فواید اجتماعی بالقوه این شبکه‌ها را، به‌ویژه در بخش انتشار دانش، تبادل ایده‌ها و ساخت اجتماع بپذیریم.

همچنین پزشکان و افرادی که قصد جراحی زیبایی دارند از این جنبه‌های مثبت شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. مردم می‌توانند از سایت‌هایی که حاوی اطلاعات کافی و معتبر از جراحی‌های پلاستیک و فواید و عوارض احتمالی آنها هستند استفاده کنند.

پزشکان هم می‌توانند تمام فرایند جراحی‌های زیبایی را در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی گذاشته و تمام شرایط را توضیح دهند.

مهم‌تر از همه متخصصان و پزشکانی که در زمینه جراحی زیبایی فعالیت می‌کنند اگر احساس می‌کنند فرد متقاضی واقعا به جراحی زیبایی نیاز ندارد باید با او صحبت کنند و این موضوع را به او متذکر شوند یا او را ابتدا نزد روانشناس بفرستند.

به این افراد باید گفته شود جراحی زیبایی الزاما زندگی آنها را تغییر نمی‌دهد و مشکلات فردی‌شان را حل نمی‌کند. آنها باید بدانند که هر چه اعتماد به نفس بالاتری داشته باشند، از زندگی و ظاهرشان خشنودتر خواهند بود. جوانان باید بدانند شبیه فرد مشهور خاصی شدن آنها را شاد نمی‌کند و باید برای خود آرزوهای حقیقی و اهداف عالی تعیین کنند تا احساس خوشبختی کنند.