زالو درمانی به عنوان یکی از روش‌های مرسوم در طب سنتی ایران شناخته شده است و استفاده از آن در ایران، قدمتی چندین ساله دارد.

در یک دهه اخیر رجوع به طب سنتی و استفاده از دارو‌های گیاهی در بین مردم شیوع بیشتری پیدا کرده است. در واقع مردم با بازگشت به شیوه‌های قدیمی درمان و پیشگیری تلاش دارند از آثار و عوارض منفی دارو‌های شیمیایی دور بمانند و این مساله پس از انتشار تاثیرات منفی دارو‌های صنعتی و شیمیایی صورت گرفت.

تا قبل از آن مردم به قرص، شربت و آمپول‌هایی که در تولید انبوه وارد بازار می‌شد به چشم ابزاری نگاه می‌کردند که می‌توانست در کوتاهترین زمان، درد و یا مشکل جسمی آن‌ها را مرتفع سازد. ولی با گذشت زمان و آشکار شدن عوارض هر یک از دارو‌ها و پناه بردن به دارو‌های جدید برای درمان عوارض قبلی ها، نگاه به درمان‌های سنتی رونق گرفت.

در هیمن راستا، زالو درمانی یکی از اشکال سنتی درمان، مورد توجه ویژه مردم و پزشکان قرار گرفته است.

تاریخچه زالو درمانی

زالو از ۲۵۰۰ سال قبل در هند، یونان، ایران، رم و سپس در اروپا مورد استفاده پزشکی قرار گرفته است. در قرن نوزدهم، از زالو درمانی به عنوان درمانی برای سردرد، تب، زخم‌های عفونی و ... استفاده می‌شد.

زالو درمانی به عنوان یکی از روش‌های مرسوم در طب سنتی ایران شناخته شده است و استفاده از آن در ایران، قدمتی چندین ساله دارد.

امروزه علاوه بر این موارد، زالو درمانی بعد از انواع جراحی پلاستیک و دیگر جراحی‌های میکروسکوپی استفاده می‌شود، زیرا زالو در بزاق خود ماده آنتی کوآگولان ضد انعقادی ترشح می‌کند که از لخته شدن خون در بدن جلوگیری کرده و باعث بهبود گردش خون می‌شود. جریان خون بهتر باعث بهبود سریع‌تر زخم‌ها می‌شود.

برخی اوقات زالو درمانی بهترین راه حل جایگزین برای درمان بیماری‌هاست و حتی گاهی از درمان‌های دارویی هم بهتر عمل می‌کند.

به دلیل اثرات شفابخش زالو درمانی بر بدن انسان، این درمان سنتی محبوبیت زیادی بین مردم پیدا کرده است.

در حال حاضر، زالو درمانی به دلیل ساده بودن انجام آن و کم هزینه بودن مورد توجه قرار گرفته است.

ابوعلی‌سینا در رابطه با استفاده از زالو درمانی در درمان بسیاری از بیماری‌ها، در کتاب قانون خود نوشته است که پس از ترجمه آثار وی، زالو درمانی و زالو شناسی در غرب رواج یافت.

زالودرمانی از نگاه ابن سینا و روش‌های انجام آن در طب سنتی

از گذشته‌های دور زالودرمانی در طب سنتی ایرانی و همین طور در بین عامه مردم جایگاه ویژه‌ای داشته است.

نخستین بار ابن سینا (۹۸۰تا ۱۰۳۷ میلادی) در کتاب (قانون در طب) موارد استفاده از زالودرمانی در خـون گیـری در طب سنتی ایرانی را شرح داده است.

بررسی‌های دقیق ابن سینا در مورد سـاختمان بـدن زالـو و زالو درمانی و ترجمة آثار او به لاتـین سـبب آشـنایی اطبـای غرب با زالودرمانی نوین شد و مؤسسـاتی بـه وجـود آمـد کـه جهت جمع آوری زالو تعدادی زالوگیر حرفه‌ای داشتند.

اهمیت زالودرمانی از نظر ابن سینا چه بود؟

شیخ الرئیسابوعلی سـینا مطالب وسیع و کاملی پیرامـون اهمیت زالـو و زالودرمانی از نگاه ابن سینا دارد، او معتقد بود زالو بهتـر از حجامت خون فاسد را از عمق بدن بیرون می‌کشد. او زالو انداختن را از فصد نیز، مفیدتر می‌دانست، زیرا فصـد، خـون سـطحی بـدن (خـون سـیاهرگی) را خـارج می‌کند، ولی زالو خون را از عمق بدن بیرون می ­کشد.

توضیح ابن سینا در مورد آناتومی بدن زالو

ابن سینا درمورد آنـاتومی بدن زالـو تحقیقـات دقیقـی انجام داد و بیان کرد که زالو دارای سه فک است که بـه کمـک آ­نها پوست را می­شکافد، این نظریه (دارابودن سه فک در زالو) برای اولین بار توسط ابن سینا بیان شد.

زالوی مفید از نظر ابن سینا کدام است؟

ابن سینا زالو‌هایی را که به رنگ ماشی و متمایـل بـه سـبز بـا خطـوط زرنیخی در طول پشت یا زالوی سرخ مایل بـه زرد بـا حاشـیه منور یا زالو‌های جگری رنگ و زالو‌هایی که دارای سر کوچک باشند یا آن­هایی که شبیه دم موش یا ملخ ریز باشـند را جـزو زالو‌های مطلوب و مفیـد معرفـی مـی کنـد و معتقـد اسـت کـه زالو‌های شکم قرمز بهتر از زالو‌های پشت سبز هستند، بـه ویـژه آنکه از آب جاری گرفته شده باشند.

موارد استفاده از زالو درمانی

در حال حاضر در دنیا از این روش برای بهبود جریان گردش خون در موضوع جراحی و پیوند اعضا استفاده می‌شود استفاده از زالو به خصوص در جراحی‌هایی که عضو پیوند شده موجب می‌شود تا علاوه بر خون رسانی و تغذیه بهتر است از ایجاد بافت سیاه و التهاب در ناحیه جراحی پیشگیری شود.

همچنین در برخی از کشور‌ها برای درمان آب سیاه چشم نیز که به دلیل اختلال در شبکه عروقی چشم به وجود می‌آید از انداختن زالو در اطراف چشم استفاده می‌کنند یکی دیگر از کاربرد‌های اعجاب انگیز زالو‌ها خاصیت آن‌ها در تسکین درد و کاهش التهاب‌های مفصلی و استخوانی است.

در این شیوه زالو‌ها با مکیدن مکان‌هایی که درمانگر مشخص می‌کند آنزیم‌های ضد درد و ضد التهاب را به بدن فرد منتقل می‌کنند که این آنزیم‌ها با جریان گردش خون به طور کامل موضع مورد نظر را درگیر می‌کند به این ترتیب علاوه بر تسکین درد و التهاب‌ها خستگی و کوفتگی عضلات را می‌توان با گذاشتن زالو‌ها درمان کرد.

دکتر ابوالفتح شیرمردی احیاگر و پدر طب سنتی در چهارمحال و بختیاری گفت: زالو جانور عجیبی است که صد‌ها سال است از آن به صورت زنده یا فرآورده برای درمان انواع بیماری‌ها استفاده می‌شود.

او افزود: پس از ظهور پزشکی مدرن، استفاده از زالو به تدریج به فراموشی سپرده شد، اما جالب اینجاست که پس از سال ها، باز هم استفاده از زالو در بسیاری از کشور‌های دنیا و حتی در کشور‌های پیشرفته رایج شده است.

شیرمردی اضافه کرد: زالو جانور شگفت انگیزی است که به خاطر خواص درمانی متعدد و عجیبش، آن را در غرب جراح کوچولو (Micro Surgeon) نیز می‌نامند.

او ادامه داد: زالو هنگام مکیدن خون، مواد متنوعی ترشح می‌کند که در بعضی از متون، تعداد این مواد تا ۱۰۰ نوع هم گفته شده است.

شیرمردی گفت: خواص این مواد شامل: خاصیت بی‌حس‌کنندگی، خاصیت گشادکنندگی عروق، خاصیت ضدانعقادی، خاصیت آنتی بیوتیکی و ضد عفونت، خاصیت ضدالتهابی و ضدلخته‌ای، خاصیت تولید عروق جدید و خاصیت کمک به پیوند عضو است.

او افزود: خاصیت درمانی زالو در بزاق دهان او است که ماده ضد انعقاد خون به نام هیرودین است و موجب رقیق شدن خون و باز شدن گرفتگی رگ‌ها و در نتیجه افزایش خون‌رسانی به مغز و بدن می‌شود.

شیرمردی اضافه کرد: در اروپا و آمریکا در موارد گرفتگی رگ‌های قلب، گرافت‌های پوستی و زیبایی پوست و جراحی قلب و پیوند اعضا و تقویت سیستم دفاعی بدن از آن استفاده می‌شود.

شیرمردی گفت: زالو اندازی در طب ایرانی سابقه زیادی دارد، اما در کشور به صورتی که باید به آن اهمیت داده نشده است، در صورتی که در تمامی دنیا از خواص طبی و درمانی آن به بهترین شکل ممکن استفاده می‌کنند.

او افزود: زالو‌ها مانند شمشیر دو لبه هستند و همان طور که مقالات متعددی برای خواص آن مطرح شده است علاوه بر آن نیز در خصوص عوارض آن هم تحقیقات جدی انجام داده اند.

شیرمردی اضافه کرد: در این میان بسیاری از افراد سودجو و متخلف از این موضوع سوء استفاده کردند و بدون داشتن تخصص اقدام به زالو اندازی می‌کنند، مردم بدانند با مراجعه به مراکز غیر معتبر نیز باید توقع هرگونه اتفاق جبران ناپذیر را داشته باشند.

او ادامه داد: بیماران اورژانسی که زمان برای سلامت آن‌ها رکن اساسی را ایفا می‌کند گزینه‌های مناسبی برای انجام این کار نیستند به علاوه آن کودکان و سالمندان، افرادی که درگیر بیماری‌های اختلالات خونی هستند مانند هموفیلی‌ها و تالاسمی ها، زنان باردار، بیمارانی که مبتلا به کم خونی هستند و افرادی که بدنشان مستعد عفونت است و دارو‌های نقص ایمنی مصرف می‌کنند، نیز منع استفاده دارد.

شیرمردی گفت: در خصوص تاثیرگذاری زالو اندازی در بیماری‌های سکته مغزی، ام اس و آلزایمر مردم فریب تبلیغات دروغین را نخورند چرا که این موضوع به ثبت علمی نرسیده است.

تولید ۳۰ هزار قطعه زالوی طبی در چهارمحال و بختیاری

رضا احمدی معاون شیلات و آبزیان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: برای نخستین بار بالغ بر ۳۰ هزار قطعه زالوی طبی در استان تولید شد.

او با اشاره به آغاز کار مرکز تکثیر و پرورش زالوی طبی در نیمه دوم پارسال در بخش جونقان شهرستان فارسان افزود: در سه ماهه نخست امسال این مرکز موفق به تولید بالغ بر ۳۰ هزار قطعه زالوی طبی به صورت صنعتی شد.

احمدی اضافه کرد: پیش‌بینی می‌شود این مرکز تا پایان امسال ضمن تولید ۴۰ تا ۵۰ هزار قطعه زالوی طبی با اخذ مجوز از سازمان غذا و دارو نسبت به بسته‌بندی آن نیز اقدام کند.

او ادامه داد: در حال حاضر علاوه بر این مرکز، دو فقره پروانه تاسیس دیگر نیز در استان صادر شده که با بهره‌برداری کامل از آن‌ها می‌توان بالغ بر ۱۰۰ هزار قطعه زالوی طبی تولید کرد.

متخصصان طب سنتی از مردم خواسته اند: تنها در مراکز درمانی و مطب نسبت به زالو درمانی اقدام کنند و عطاری‌ها و سایر مکان‌ها را برای این کار انتخاب نکنند.

آن‌ها همچنین متذکر شده اند که در صورت بروز عوارض پس از زالو درمانی باید به همان پزشک مراجعه کرد چرا که بسیاری از پزشکان عمومی و متخصص، اطلاعات علمی و تجربه لازم را درباره زالودرمانی و عوارض آن ندارند.