دریا قدرتی پور: آیا با ویدیوهای «افشاگر»، می توان از خشونت مخفی و خزنده در مدارس جلوگیری و نظام آموزشی را درمان کرد؟  این سئوالی است که این روزها فضای مجازی را پر کرده است. پرسشی که با پخش شدن چند ویدیو از تنبیه دانش آموزان به فاصله چند روز مطرح شده است.

کمتر از دو هفته از بازشدن مدارس نگذشته بود که دو ویدیو به فاصله چند روز در فضای مجازی منتشر شد و واکنش های زیادی را به دنبال داشت. ویدیوهایی که رسماً با اعصاب و روان بیننده بازی می‌کنند.

 ویدیوی اول مربوط به شخصی است که به احتمال زیاد ناظم مدرسه است و درحالی که پسران دانش‌آموز در حیاط صف کشیده اند به نوبت کنارشان می‌ایستد و هرجای موی سرشان را که بلند تشخیص می‌دهد با قیچی می‌چیند.

در ویدیوی دوم، شخصی که مدیر مدرسه معرفی شده است یک دانش‌آموز را کنج کلاس گیر انداخته و در حالی که پسرک روی دوپا نشسته و با «تو رو خدا» گفتن‌هایش مشغول التماس کردن است با این پرسش که «چرا کله‌ات را روغنی کردی؟» دانش آموز را روبه رو می کند. این دانش آموز با صدای «هیس» مرد، وحشت‌زده کز می‌کند.

همین شخص در همین کلاس، دانش‌آموز دیگری را پای تخته نگه داشته و با لحنی اضطراب‌زا می‌پرسد: «صدبار بهت چی گفتم؟» و خودش جواب می‌دهد: «صدبار گفتم دستت رو از جیبت دربیار» و ناگهان با چیزی شبیه خط‌کش به دانش‌آموز حمله‌ور می‌شود و یک ضربه وارد می‌کند در حالی که سیل کلمات کوبنده و خردکننده‌اش همچنان ادامه دارد. البته  اخبار مربوط به خشونت در مدارس به همینجا ختم نمی شود.

در روز 17 فروردین ماه هم پرتاب تخته پاک‌کن از سوی معلم مدرسه حکمت شهر اشنویه به سمت یک دانش آموز، موجب آسیب دیدگی او از ناحیه سر (شکستگی) شد و پخش شدن تصاویر و اخبار این کودک در فضای مجازی سبب جریحه دار شدن احساسات عمومی شد.

اینها تنها چند مورد از تنبیه های بدنی است که به تازگی در مدارس سراسر ایران رخ داده و رسانه‌ای شده است؛ آن هم در حالی که نزدیک دو دهه از ممنوعیت تنبیه بدنی در مدارس می گذرد و قانونگذار مواردی خفیف‌تر از تنبیه بدنی را نیز غیرمجاز دانسته است. تراژدی هایی که یک نمایش تمام عیار از خشونتی بودند که در خانه دوم دانش آموزان اتفاق افتاده اند. مسئله ای که خیلی ها را به یاد گذشته انداخت. روزگاری که تنبیه بدنی به عقیده برخی جواب می داد اما امروزه این روش مردود شمرده می شود زیرا آثار تنبیه بدنی علاوه بر خطرات جانی که دانش آموز را تهدید می کند روح و روان  او را تا سال ها تحت تأثیر قرار می دهد.

این در حالی است که برخی ازاولیای مدارس هنوز هم به تنبیه بدنی به عنوان ابزار کنترلی برای برقراری نظم دانش آموزان در زنگ تفریح و یا کلاس درس استفاده می کنند، بدون اینکه از قانون منع تنبیه در مدارس با خبر باشند. قانونی که بر اساس سند طرح تحول بنیادین آموزش و پرورش مصوب شد تا سفره خشونت از مدارس برچیده شود. اما با وجود گذشت 20 سال از عمرش هنوز به درستی اجرا نمی شود.

در سال 1379 تنبیه بدنی طی آیین نامه اجرایی مدارس به طور کلی و به هر شکلی ممنوع اعلام شد. ماده 77 این آیین نامه می گوید: «اعمال هرگونه تنبیه دیگر از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تکالیف درسی جهت تنبیه ممنوع و در اعمال تنبیهات نباید بین دانش آموزان تبعیض و استثنایی قائل شد.» صراحت این ماده قانونی به اندازه ای است که هر کسی با حداقل سواد هم می تواند متوجه منع اکید مقنن درباره تنبیه بدنی در مدارس شود. با این حال چطور ممکن است معلمین استخدامی آموزش و پرورش این یک سطر قانون را متوجه نشده باشند؟ آیا نمی توان این گونه تصور کرد که بسیاری از معلمین حتی یک بار هم به قانون اصلی شغلشان رجوع نمی کنند؟

به گفته کارشناسان، یکی از مشکلاتی که به سیستم آموزش و پرورش ما آسیب وارد کرده، شیوه گزینش ها در آموزش و پرورش است. از طرفی به گفته روانشناسان، تنبیه به شکل بدنی، لفظی یا جریمه ای چیزی جز آسیب های روحی و روانی برای دانش آموزان به همراه ندارد، افرادی که در عرصه تعلیم و تربیت فعال هستند یا اولیای دانش آموزان باید بدانند که تنبیه فقط آسیب زاست که سال ها فرد را مورد رنجش قرار می دهد و اعتماد به نفس او را به حداقل ممکن می رساند. تنبیه دانش آموزان در مدارس موجب افت تحصیلی دانش آموزان و همچنین افزایش خشونت های رفتاری در آنان می شود. مدرسه گریزی، دلزدگی، ابتلا به ترس های مرضی، درونی شدن خشم و پرخاشگری از جمله دیگر آسیب های روحی و روانی تنبیه های بدنی دانش آموزان است.

در عین حال کاهش آستانه تحمل افراد در کنترل خشم، می تواند تأثیر زیادی در بروز رفتارهای ناهنجار از جمله تنبیه بدنی داشته باشد که  راهکار این موضوع آموزش مهارت های زندگی و تاب آوری در مقابل رفتارهای نامناسب است.

اصل وجود خشونت و رواج الگوهای غلط رفتاری در مدارس کشور موضوعی انکارنشدنی است و حالا که روزهای داغ اجرایی شدن قانون رتبه‌بندی معلمان نزدیک است باید به آن نگاه جدی‌تری شود. قانون رتبه‌بندی معلمان از صلاحیت‌های معلمی و شایستگی‌های عمومی حرف می‌زند که مجموعه‌ای از صفات و ویژگی‌های شخصیتی و شایستگی‌های ناظر بر اخلاق، ‌تعهد حرفه‌ای،‌ دانش تخصصی و دانش و مهارت‌های تربیتی است؛‌ درست موضوعاتی که حلقه گمشده در دو ویدیوی آزاردهنده اخیر است.