دریا قدرتی پور: 10 ساعت تلاش برای زنده ماندن یک کودک قمی اما بی نتیجه. این کودک 6 ساله دومین کودکی است که طی دو روز آخر هفته گذشته، قربانی خشم سگ های ولگرد شد. دو روز قبل از این حادثه، یک کودک خردسال 4 ساله نیز زیر دندان های یک سگ ولگرد به کام مرگ فرو رفت. کمتر از دو ماه پیش هم دختربچه سه‌ساله کرجی به طرزی معجزه‌آسا از حمله سگ ها به او نجات یافت.

اگر بخواهیم لیست حوادث منجر به مرگ از طریق سگ های ولگرد را بیرون بکشیم به خوبی متوجه می شویم با اینکه از سال گذشته تاکنون چند نفر بخاطر حمله سگ های ولگرد جانشان را از دست داده اند اما تا کنون نسخه مؤثری در رابطه با این موجودات پیچیده نشده است.

 اما حالا مرگ دو کودک در فاصله بسیار کم از همدیگر ابعاد جدیدی را باز کرده تا پرونده بلاتکلیف سگ های ولگرد در کشور بار دیگر دیده شود. هم ‌اکنون آمار سگ‌های ولگرد در کشورمان از دو میلیون قلاده هم فراتر رفته است و باید پذیرفت که شنیدن مداوم اخبار دردناک حمله سگ‌های ولگرد در حال حاضر خیلی هم غیرعادی نیست. بالارفتن آمار سگ های ولگرد باعث شده که آنها همه جا پرسه بزنند؛ در شهرها، روستاها و هر نقطه ای که بتوانند غذایی پیدا کنند.

افزایش جمعیت سگ‌های بی‌سرپناه در سکونتگاه‌های انسانی در اکثر نقاط جهان مسئله‌ای جدی است که نتیجه موفقیت‌آمیز آن برعکس ظاهر ساده‌اش با پیچیدگی‌هایی همراه است. شاید همین پیچیده بودن باعث شده مسئولان شهرداری‌ها در نقاط مختلف کشور، اجرای روش‌های ساده برای حذف آنها را در دستور کار قرار دهند.

کُشتن راه حل نیست

کشتار سگ‌ها به نظر سهل‌الوصول‌ترین راه حل است؛ جانور مزاحم از صفحه روزگار محو می‌شود و خلاص! گرچه به گفته برخی کارشناسان این روش ها منسوخ شده و روغن کاری چرخه معیوبی به شمار می رود که به کاهش جمعیت سگ ها کمکی نمی کند در حالی که عقیم سازی و جمع آوری این حیوانات روش بهتری برای کنترل این موجودات است.

به گفته کارشناسان، عقیم کردن نیز یک راه حل بسیار کوچک در برابر جمعیت خاصی است که نمی خواهیم ادامه نسل دهد، بنابراین باید موضوع کلان این مسئله مدیریت شود. به اعتقاد این کارشناسان شاید برای جمعیت فعلی عقیم کردن یک راهکار باشد اما از طرفی ما با جمعیت زیادی مواجه هستیم که مدام تولید مثل می کنند، برخی توله کشی و تجارت می کنند، عده ای بعد از مدتی دیگر نمی توانند از سگ ها نگهداری کنند و آنها را رها می کنند، از طرفی هم در داخل شهرها، روستاها و حاشیه شهرها غذادهی دستی انجام می شود که این موجب افزایش جمعیت می شود.

روش دیگر کاهش سگ های ولگرد جمع آوری آنها و نگهداری این حیوانات درکمپ های مخصوص است، اما این روش هم با توجه به تعداد سگ‌های بی‌خانمان در گوشه و کنار ایران و نیز هزینه‌های بالای نگهداری آنها به نظر نمی‌رسد راه حلی دراز مدت و قطعی باشد.

حالا همه عوامل دست به دست هم داده اند تا مشکلات در این زمینه زیاد شود بنابراین باید هر چه زودتر نسبت به رفع این چالش ها اقدام جدی صورت گیرد.

عبدالرضا باقری، کنشگر محیط زیست در این زمینه به خبرنگار «ایرنا» گفته: «سگ حیوان طبیعت نیست، ‌حیوانی است که به دست انسان اهلی شده بنابراین نباید وارد طبیعت به ویژه محیط های شهری شود. سگ ها حیوان خانگی هستند، یعنی یا باید تحت مدیریت انسان زندگی کنند و یا اینکه اصلاً وجود نداشته باشند. الان تنها راهی که می شود این موضوع را مدیریت کرد ایجاد پناهگاه یا همان مکان های نگهداری است که باید با همکاری دولت و بخش خصوصی ایجاد شوند،  این حیوانات را جمع آوری و عقیم کنند.»

طرح هایی که ابتر ماند

سال 1379 و 1380 طرحی ارائه شد تا این سگ ها جمع آوری، عقیم و واکسیناسیون و سپس تقسیم بندی شوند، یعنی آنهایی که قابلیت واگذاری مثلاً به پلیس یا هلال احمر دارند به آنها داده شوند، آنهایی که مردم می خواهند به آنها واگذار شود، بقیه هم به روش های انسانی از بین برده شوند. این روشی است که در تمام دنیا اجرا می شود و حتی در اروپا یا آمریکا پناهگاهی مثلاً جای 100 قلاده سگ را دارد، زمان تعیین می کنند که اگر این حیوان در مدت سه هفته واگذار شد که هیچ، اگر نشد حیوان را از بین می برند.

در کشور ما متأسفانه به دلیل کمبود دانش و اینکه بخش احساسی توجه به این حیوانات بسیار پررنگ شده مشکلات زیادی در به اجرا در آمدن این طرح ایجاد شد و این در حالی است که در برخی از کشورها که به میعادگاه سگ های ولگرد معروفند هم مدتی است شاهد از بین بردن این سگ ها هستیم.

کاهش جمعیت سگ ها به هر روشی که باشد باید تأثیرگذار باشد. آنها کم کم در حال نزدیک شدن به محل زندگی ما هستند و تهدیدی جدی برای محیط زیست و انسان به شمار می روند. نه از روی احساسات و نه از روی دلسوزی نمی توان حیواناتی  که در حال تبدیل شدن به هیولا هستند را رها کنیم.

نکته ای که رضا فرجی، سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست اسفندماه سال گذشته در پی حمله گروهی سگ های ولگرد به زیستگاه های طبیعی اعلام کرد: «سگ ها به عنوان گونه جانوری مهاجم برای زیستگاه های طبیعی محسوب می شود و موجب بروز مضرات و خطرهایی از قبیل رقابت با گونه های بومی، انتقال بیماری و تخریب اکوسیستم می شود. با توجه به گزارش های فراوان مستند در سازمان حفاظت محیط زیست،

سگ های بدون صاحب و رها شده در طبیعت منجر به حمله گروهی و شکارگونه های حیات وحش کم توان از جمله بره های قوچ، میش، آهو و جبیر و همچنین بزغاله های کل و بز و برخی از گونه های بزرگ جثه از جمله مرال می شوند.»

سگ هایی که تبدیل به گرگاس می شوند

«اختلالات ژنتیکی» سگ های ولگرد با سگ سانان حیات وحش از مهمترین آسیب های سگ های بدون صاحب در طبیعت است که می تواند منجر به تهدید خلوص ژنتیکی گرگ خاکستری و شغال طلایی و از طرفی به هیبرید خطرناک گرگاس بیانجامد.

گرگاس ها بر خلاف خصوصیات رفتاری حیات وحش، انسان گریز نیستند و با نزدیکی به جوامع انسانی منجر به آسیب و حتی مرگ و میر کودکان می شوند.

دست به دامان قانون

تکلیف سگ های ولگرد و بی صاحب در قانون آمده و ضوابط آن نیز مشخص است، بنابر قانون ساماندهی سگ های ولگرد به وزارت کشور محول شده و از سوی وزارت کشور هم شهرداری ها در شهرها و دهیاری ها در روستاها متولی هستند. پس این انتظار می رود که هر چه زودتر تکلیف پرونده باز شده سگ های ولگرد مشخص شود. حیوانات خطرناکی که اکنون برای کودکان دندان تیز کرده اند و معلوم نیست فردا دندان هایشان در تن چه کسی فرو برود.