سهیل سنایی: این داستان عجیب یک پرتره است؛ پرتره رنگ و روغن مظفرالدین شاه قاجار، اثر شاخص کمال‌الملک که می گویند تا دو دهه پیش بر دیوار تالار برلیان کاخ گلستان آویزان بوده اما حالا بعد از 23 سال متوجه شده اند دیگر سر جایش نیست!

این ماجرا بعد از آن فاش شد که یک منتقد هنری که به پیگیری هایش در زمینه موضوعات هنرهای تجسمی مشهور است، ۲۷ تیر ماه در صفحه مجازی خود عکسی از تالار برلیان کاخ گلستان منتشر کرد که نشان می دهد تابلوی کمال الملک بر دیوار تالار نصب شده است. او با انتشار این تصویر به اظهارات دو پژوهشگر تاریخ عصر قاجار و همچنین به سخنان دو کارمند سابق موزه این کاخ استناد کرد و نتیجه گرفت که تابلوی مزبور در سال ۱۳۷۸ از کاخ گلستان خارج شده و ۲۳ فروردین ۱۳۷۹ در حراج «کریستیز لندن»، به مبلغ 44 هزار و 650 پوند به فروش رفته است.

اما نکته جالب این است که تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر مفقود شدن یا سرقت این اثر در اسناد سازمان میراث‌ فرهنگی پیدا نشده که ثابت می کند یا سارقان به کارشان خیلی وارد بوده اند و می دانستند باید چطور این پرتره را از کشور خارج کنند تا نشانه ای از سرقت باقی نماند و یا اصل خبر سرقت در دو دهه پیش نادرست است و اصلاً پرتره ای از آثار کمال الملک از کاخ گلستان خارج نشده که حالا سر از حراج کریستی در آورده باشد!

البته تصاویر قدیمی نشان می دهد این تابلوی نقاشی روزگاری بر دیوار کاخ گلستان آویزان بوده اما موافقان تئوری دوم معتقدند شاید پرتره مظفرالدین شاه قبل از انقلاب به سرقت رفته و یا اصلاً ممکن است در همان زمان قاجاریه و به رسم آن روزها به عنوان هدیه به کسی داده شده که سال ها بعد توسط نوادگان او در حراجی معروف انگلیس به فروش رفته باشد.

اما این وسط یک تئوری سوم هم وجود دارد. معتقدان به این تئوری می گویند با بررسی تصاویر قدیمی تالار برلیان و تابلوی آویخته شده بر دیوار آن با تصویر تابلویی که در لندن فروش رفته است متوجه تفاوت‌هایی بین این دو تابلو می شویم. به اعتقاد آنها، تزیینات مربع شکل طلایی که در تابلوی منسوب به کریستیز دیده می‌شود، در عکس تالار برلیان وجود ندارد. همچنین قاب بیضی شکلی که در این تصاویر دیده می‌شود، متفاوت است. بنابراین می‌توان این نتیجه را هم گرفت که شاید اگر تابلویی در کریستیز فروش رفته، تقلبی بوده یا شاید تابلوی دیگری غیر از این اثر باشد.

واقعیت ها درباره سرنوشت این پرتره فعلاً در پرده ای از ابهام است. تئوری پردازان مشغول طرح گمانه های خود هستند و مسئولان قول بررسی داده اند. به نظر شما بعد از 23 سال امیدی به حل این معما هست؟!