دریا قدرتی پور: سال گذشته دبیر کل انجمن پسته ایران اعلام کرده بود که با یک اشتباه کوچک بازار 100 ساله پسته را از دست خواهیم داد؛ امسال هم خبر خوشی در رابطه با صادرات پسته ایران وجود ندارد و خبرها حاکی از عدم تمایل صادرکنندگان به صادرات پسته است.

از سال گذشته دولت صادرکنندگان پسته را موظف کرد پسته ای که با ارز آزاد می خرند را در نیما عرضه کنند؛ همین باعث شد که صادرکنندگان دیگر تمایلی به صادرات نداشته باشند، چون این اتفاق به شدت به صادرکنندگان آسیب زد.

محمد صالحی، رئیس هیئت مدیره انجمن پسته ایران در این رابطه شفاف سازی بیشتری کرده است. به نظر او همین حالا هم صادرکنندگان این محصول، پسته را با نرخ آزاد می خرند و اگر بخواهند در نیما هم عرضه کنند باید 15 درصد زیر قیمت آن را تحویل بدهند و این موضوع باعث شده که تمایلی به صادرکردن پسته نداشته باشند.

در این خصوص دولت هم کوتاه نمی آید و بر مواضعش پافشاری می کند و صادرکنندگان هم توجیهشان این است که رقمی که برای صادرات در نظر گرفته شده به نفعشان نیست. از دیگر دلایل افت شدید صادرات پسته نبودن وام های طولانی مدت با نرخ بهره کم است. نبود این وام ها، برای وارد شدن به عرصه صادرات پسته ریسک سرمایه گذاری در این رابطه را بیشتر می کند. بنابراین تمایل تاجران را برای بستن قراردادهایی با مدت زمان طولانی کمتر می کند.

هزینه های بالای صادرات پسته به اینجا ختم نمی شود؛ بلکه، شامل هزینه های بالای حمل و نقل به هر شیوه ای اعم از دریایی، زمینی و هوایی، عدم حمایت کامل دولت و تخصیص هزینه هایی به عنوان یارانه در زمینه صادرات پسته در بخش های مختلف از جمله اعطای وام، حمل و نقل و گمرک می تواند از جمله دیگر دلایل افت شدید صادرات پسته در ایران باشد.

در کنار این مسائل، تغییرات اقلیم، سرمازدگی و خشکسالی هم مشکلی روی مشکلات پسته ایران است که باعث شده طی سه سال اخیر، حجم تولید پسته کاهش داشته باشد تا جایی که سال 1399 میزان تولید پسته 220 هزار تن بود؛ این رقم در سال گذشته 70 هزار تن افت کرد و به 150هزار تن رسید و این در حالی است که پیش بینی می شود امسال این رقم به 135هزار تن برسد.

در زمینه صادرات هم پسته به لحاظ ارزشی و وزنی در 12 ماهه سال 98 نسبت به سال 99 افت کرده است. براساس آمار گمرک در این دوره صادرات پسته ها با پوست تازه یا خشک با کاهش 36 درصدی در وزن و افتی 38 درصدی در ارزش مواجه شده است.

با وجود اینکه مقدار صادرات پسته هر سال تغییر می‌کند و فاکتورهایی چون میزان تولید و نرخ ارز در حجم صادرات سالانه پسته تعیین کننده است؛ اما می‌توان گفت حدود 85 درصد پسته تولیدی ایران به خاور دور، اتحادیه اروپا، شبه قاره هند، کشورهای مشترک المنافع و خاورمیانه صادر می‌شود و تنها رقیبی که برای پسته ایران وجود دارد آمریکاست.

بی رقیب بودن ما در صادرات پسته باعث شده که در زمینه قیمت گذاری ها مشکلی نداشته باشیم؛ چون آمریکا یک رقم پسته دارد و قیمت آن نیز 8 هزارو 400 الی 8 هزار و 500 دلار در تن است، در مقابل ایران چند رقم پسته دارد و براین اساس ارقام ریز پسته، زیر 8 هزار دلار و ارقام درشت پسته 9 هزار دلار در بازارهای جهانی عرضه می شود.

حال اینکه برای بی رقیب بودن باید خوشحال باشیم یا از رقیب بزرگی مثل آمریکا بترسیم مسئله ای است که تنها راه حل آن رفع مشکلات تولیدکنندگان و صادرکنندگان پسته است؛ با توجه به اینکه حجم تولید آمریکا اکنون بیش از 600 هزار تن پسته است و اگر این روند ادامه پیدا کند آمریکا به طور کامل بازار پسته را از ما خواهد ربود.  موضوعی که اکنون پسته خندان ایران را به گریه انداخته است و امکان این هست که پسته هم به سرنوشت فرش کرمان که دیگر در بازارهای جهانی جایی ندارد بپیوندد.

دبیرکل انجمن پسته ایران، نکته ظریفی را در این رابطه مطرح می کند؛ اینکه آمریکا و ایران دو ابرقدرت در زمینه تولید پسته هستند که همواره در تولید این محصول بر سر کسب رتبه برتر رقابت می کنند، اما در گرما و سرمای اقلیمی ایران، امسال پسته خندان گریان شد و خسارت هایی که سرمای بهار به این محصول زد، نگرانی های زیادی را ایجاد کرد.

حالا محصولی که همواره برای ما ارزآوری داشته با چالش های زیادی روبه رو شده است، محصولی که معیشت 5 میلیون نفر را در دست دارد و به نوعی محصولی استراتژیک محسوب می شود.

گرچه مسئولان وزارت جهاد کشاورزی وعده داده اند که نگرانی ها جایز نیست، اما بسیاری از کارشناسان نگرانند و می گویند این خسارات است که تعیین می کند وضعیت این محصول ارز آور به چه سمتی سوق پیدا خواهد کرد و با وجود این خسارت ها جایگاه صادراتی ایران پابرجا می ماند یا کاملاً حذف می شود؟