دریا قدرتی پور: «نه ایرانی اش هست و نه خارجی. داروهای بیماران خاص، هر چند وقت یکبار نیست و نایاب می شود.» این گفته های یک بیمار اصفهانی است که بیماری ام.اس دارد. زن جوان روی یکی از نیمکت های انتظار داروخانه نشسته و سرگردان و آشفته است. به قول خودش این پنجمین داروخانه ای است که آمده اما خبری از داروهایش نیست. کمبود دارو تنها مختص این زن جوان نیست، خیلی های دیگر هم که آمده اند دست خالی از داروخانه بیرون می روند.

کمبود دارو در داروخانه های اصفهان خیلی وقت است که از طریق مُسکّن های مقطعی مثل تزریق سهمیه بندی شده داروها به داروخانه ها رفع شده اما هیچوقت نسخه درمانی درستی برای آن پیچیده نشده است. در تازه ترین سخنان معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اما امیدهای تازه ای نهفته بود. او در آخرین جلسه ای که یکی دو روز پیش برگزار کرد در جمع خبرنگاران به صراحت گفت که قرار است وضعیت کمبود دارو در اصفهان ساماندهی شود.

محمد اعتباری در حالی این سخنان را عنوان کرد که اکنون داروخانه های اصفهان با مشکلات جدی در زمینه کمبود دارو مواجه هستند. وی اما با نگاهی امیدوارنه اعلام کرد که مسئله کمبود دارو نسبت به دو ماه گذشته در داروخانه های اصفهان از وضعیت بهتری برخوردار شده است.

گرچه او از فاصله داشتن تا رسیدن به وضعیت ایده آل برای رفع مشکلات دارویی اصفهان نیز گفت، مشکلاتی که با وجود اجرا شدن طرح دارویار هنوز نتوانسته آنطور که باید و شاید به نتیجه برسد اما این اطمینان را به بیماران داد که مشکلات کمتر خواهد شد.

به گفته این مقام مسئول، تولید داروهای داخلی یکی از اهدافی است که قرار است در طرح دارویار دنبال شود و فرایند تولید دارو را که نسبتاً فرایندی زمانبر محسوب می شود، کاهش دهد.

از صحبت های معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اینگونه برداشت می شود که قرار است در آینده نزدیک، نقطه امیدی برای بیماران و به خصوص کسانی که بیماری خاص دارند ایجاد شود اما تا رسیدن به این مرحله هر چند کوتاه، این سئوال پیش می آید که آیا می شود به بیمارانی که دارو از نیازهای اصلیشان محسوب می شود بگوییم صبر اختیار کنید؟

صبر در برابر «کمبود دارو» گاهی معادل این است که یک انسان به راحتی از دست برود؛ موضوعی که بسیاری از بیماران در حال دست و پنجه نرم کردن با آن هستند.

برای علی. ف این مسئله بسیار جدی است: «نبود دارو مشکلی است که بیماران پیوند کلیه را بسیار اذیت می‌کند، اینکه هر سری یکی از داروها نیست و ناچاریم داروهایمان را عوض کنیم و داروی اصلی یافت نمی شود، دردناک است. خیلی وقت ها این کمبودها به ما آسیب های زیادی می زند. گاهی باید داروی دیگری مصرف کنیم و همین ممکن است باعث شود عوارضی برای بیمار به وجود آید».

گرچه متولیان علم پزشکی اصفهان به شکل دیگری به این مسئله نگاه می کنند و به نظر آنها مشکلات تأمین دارو برای بیماران خاص، سرطانی و صعب العلاج چندان هم حاد نیست اما وقتی به دست مردمی که نسخه آنها را پزشکان پیچیده اند و آنها را روانه داروخانه ها کرده اند، نگاه می کنیم کمبود دارو ملموس تر می شود؛ برخی داروخانه ها میزان دارویی که پزشک برای بیمار تجویز کرده را کامل نمی دهند و مثلاً به جای دو بسته قرص به تشخیص خود یک بسته قرص در کیسه داروی بیمار می گذارند و در پاسخ به نحوه کار خود تنها به کمبود دارو و صرفه جویی در شرایط حاضر بسنده می کنند.

مرد جوانی که سابقه پیوند کلیه دارد در پاسخ به اینکه چرا داروی ایرانی مصرف نمی‌کند، می‌گوید: «داروهای ایرانی برای بسیاری از بیماران پیوند کلیه، عوارض بسیار کلافه کننده‌ای مانند حساسیت و خارش شدید بدن دارد و از طرفی اثرگذاری داروی خارجی هم آنطور که باید ندارد، به همین دلیل حتی پزشک معالج بیمار هم این داروها را قبول نمی‌کند.»

خیلی از پزشکان هم تجویز داروی داخلی را قبول نمی‌کنند چون برایشان مسئولیت دارد. به گفته آنها داروی ایرانی پیوند کلیه سطح ایمنی را به میزانی که می‌خواهیم نگه نمی‌دارد. اما در این میان حرف بیماران هم این است که گاهی شرایطی پیش می‌آید که یکی از داروها را خارجی و یکی دیگر را داخلی تهیه می‌کنیم و با این تداخلی که ایجاد می‌کند، حفظ تعادل سطح ایمنی با چالش مواجه می‌شود.

کمبود دارو البته تنها مربوط به بیماران سرطانی، کلیوی و دارای نقص ایمنی نیست، بیماران اعصاب و روان هم با مشکلات جدی در این باره روبه رو هستند.

رضا از جمله کسانی است که برای تهیه داروهایش داروخانه های زیادی را در اصفهان گشته اما به قول خودش با اینکه دو هفته می شود که او در حال پرس و جو از داروخانه های مختلف است اما دارویی که می خواهد تهیه کند خارجی است و به همین خاطر کمیاب است.

جالب اینکه او هم ترجیح می دهد که داروی مشابه ایرانی را نخرد و درباره اینکه چرا داروی ایرانی که قیمت مناسب تری دارد را مصرف نمی‌کند، می‌گوید: «اثربخشی نمونه ایرانی این دارو زیاد نیست. من خودم یکسال نمونه ایرانی اش را استفاده کردم و به دلیل حمله عصبی در بیمارستان بستری شدم و مجبور شدم خارجی اش را بخرم. البته تا چهار یا پنج ماه در سال فقط پولم به خرید نمونه خارجی این دارو می‌رسد.»

مرد جوان ادامه می‌دهد: «این دارو را مصرف نکنم، بیماری‌ام شدت پیدا می‌کند. نهایت این بیماری افتادن در خانه است. کم کم دست و پا از کار می‌افتد. البته شدت و سیر بیماری هرکس فرق دارد و ممکن است داروهای متفاوتی مصرف کنند.»

در این بلبشو، داروخانه دارها هم چندان راضی نیستند و از کسری دارو کلافه شده اند. به گفته یکی از داروخانه دارها در خیابان بزرگمهر، تا پيش از گرانی دارو، بيمار از يك دارو دو بسته می‌خريد اما امروز فقط يك بسته می خرد، افزايش قيمت دارو با كمبود دارو پيوند ناگسستنی دارد گرچه در این میان سهمیه متصدیان داروخانه ها هم کم شده و شرکت های پخش حتی برخی داروهای ایرانی را هم کمتر از گذشته به دست آنها می رسانند که پاسخگوی نیازشان نیست .

در این میان بسیاری از متصدیان داروخانه ها هم حاضر به گفتگو نمی شوند و ترجیح می دهند کمبود دارو در داروخانه هایشان کمتر رسانه ای شود.

کمبود و افزايش بی رويه قيمت، از داروهای ساده گرفته تا داروهای پیچیده تر یک علت بیشتر ندارد؛ نوسانات ارزی و تحریم ها که هر چه می گذرد مشکل کمبود دارویی در کشور را بغرنج تر می کند، گرچه مقامات علوم پزشکی اصفهان همچنان امیدوارند که با تولید داروها در داخل کشور بسیاری از مشکلات دارویی حل شود.