دریا قدرتی پور: فردا در کشورهای مختلف جهان «بلک فرایدی» یا جمعه سیاه از راه می رسد تا برندهای معتبر، حراج هایشان را شروع کنند. بلک فرایدی آخرین جمعه‌ ماه نوامبر است و در آمریکا و بسیاری کشورهای دیگر آغاز فصل خرید کریسمس محسوب می‌شود. در این روز بازارهای اقتصادی کشورهای مختلف با حراج و تخفیف، رونق بیشتری در مقایسه با سایر فصول و ماه‌های سال می‌گیرند تا این روز به عنوان بزرگ ترین روز حراج در دنیا ثبت شود. 

رقابت در بلک فرایدی به قدری زیاد است که غول های بزرگ فروشگاهی دنیا محصولات خود را با تخفیف قابل توجهی به فروش می‌رسانند که باعث ایجاد صف‌های طولانی و حتی درگیری پشت در فروشگاه می‌شود. چرا که بسیاری از کالاها با قیمت‌های کم‌نظیر و استثنایی به فروش می‌رسند قیمت هایی که کمتر در طول سال مشاهده می شود و تنها یک روز در سال می توانی آنها را مشاهده کنی.

اگرچه این فروش ویژه تا 24 ساعت ادامه دارد، اما فرصت کم‌نظیری است که می‌توان اجناس مورد علاقه خود را با کمترین قیمت و  بهترین کیفیت تهیه کرد و دیگر نگران گرانی و نوسات قیمت‌ها در بازار نبود.

در سال های اخیر بسیاری از خرده فروشی های آفلاین در این روز آنلاین می شوند و فروشگاه های آنلاین هم به رسم هر سال پر می شود از کلمه حراج و بلک فرایدی. این موضوع با اینکه چند سالی هست در ایران هم باب شده و بسیاری از فروشگاه ها در این روز چوب حراج به اجناسشان می زنند اما به دلیل تفاوت هایی که حراج در ایران با خارج از کشور دارد بلک فرایدی برای ایرانی ها هم جذابیت و هم جای نگرانی دارد.

جذابیت این حراج ها مشخص است اما اینکه چرا ایرانی ها در این روز نگرانی دارند به این دلیل است که به گفته کسانی که تجربه خرید در این روز را به خصوص از فروشگاه های آنلاین دارند چندان تجربه خوبی نیست. بسیاری از این فروشگاه ها سعی می کنند با حراج اجناس بی کیفیت خود از این فرصت سود ببرند.

با وجود اینکه فلسفه بلک فرایدی این است که مردم ضعیف و طبقه ای که نمی توانند مایحتاج خود را از برندهای معروف تهیه کنند بتوانند با این کار به راحتی اقدام به تهیه کالاهایی کنند که نیاز دارند و در کنار آن فروشگاه ها نیز بتوانند تکانی به اقتصادشان بدهند و از فروش ویژه خود سود ببرند اما این موضوع در ایران با فلسفه درستی همراه نیست و حراجی هایی که اقدام به این کار می کنند، با حراج نامعقول و بسیار کم این اتفاق را رقم می زنند و مردم هم عطای خرید را به لقایش می بخشند و ترجیح می دهند از فروشگاه های خارجی و از طریق فضای مجازی یا سفر به کشورهای دیگر جمعه خوبی را برای خودشان رقم بزنند. مسئله ای که نه تنها به اقتصاد ایران کمک نخواهد کرد بلکه باعث خروج ارز از کشور خواهد شد.

به گفته بسیاری از اقتصاددانان، بلک فرایدی و حراجی های کشور ما بیشتر شبیه یک تلقین دروغین است نسبت به آنچه در کشورهای دیگر اتفاق می افتد، چرا که سهم حراج بر روی محصولات به شکل واقعی نیست و با جیب های مردم هم همخوانی ندارد.

امید جلیلی تقویان، کارشناس اقتصادی است که به بررسی‌هایی که در چند ساله اخیر در بحث تخفیفات در فروشگاه‌ها و هایپرها انجام شده است، اشاره می کند و می گوید به طور مشخص عموماً تخفیفات، در ایران در این روز تخفیف واقعی نیست. در این حالت خود صاحب برند متقاضی است تا به جهت معرفی در بازار، در مدت کوتاهی کالا و محصول خود را با تخفیف و حتی بعضاً با ضرر، عرضه تا بتواند برندسازی کند. در این مورد طبیعتاً پس از جذب مشتری به صورت پلکانی قیمت‌ها افزایش پیدا خواهد کرد.

آنچه از سخنان او برمی آید این است که در واقع در این روش ارائه کالا با تخفیف در جهت برندسازی است و به عبارتی تبلیغ ارزان فروشی با تخفیف به مردم جایگزین هزینه تبلیغات است.

تقویان تأکید می کند نباید فراموش کنیم که اقتصاد ما اقتصاد بیماری است، بنابراین، پیش‌بینی کردن بلک فرایدی هم در این بستر تقریباً غیرممکن است. بلک فرایدی وقتی معنا دارد که مردم در زمینه کوچک ترین دغدغه های معیشتی نمانده باشند، تا زمانی که ما هنوز از کوچک ترین سهم معیشتی هم دور مانده ایم

 نمی توانیم به حراج هایی فکر کنیم که می تواند زندگیمان را دگرگون کند. اگر بخواهیم بازاری پویا برای اقتصاد داشته باشیم باید میزان عرضه و تقاضا در کفه های یک ترازو قرار بگیرند و همسان باشند و تا زمانی که این اتفاق نیافتد بلک فرایدی ها هم دردی از اقتصاد ما درمان نخواهند کرد.

در حالی که این کارشناس اقتصاد معتقد است بلک فرایدی نمی تواند فرهنگ مناسبی برای اقتصاد ما باشد یک جامعه شناس نظری خلاف این دارد و معتقد است: ایرانی‌ها از گذشته مهارت زیادی در برپایی حراجی‌ها داشتند؛ به ویژه نزدیک عید، تا همه بتوانند وسایل مورد نیاز را تهیه کنند. در کشورهای غربی هم نزدیک سال نو این اقدام شده و این روز به عنوان بلک فرایدی برجسته‌سازی شده است و به دلیل تخفیف‌های خاص، کشورهای دیگر هم از آن فرهنگ الگوبرداری کردند. ما به جای اینکه به جنگ این فرهنگ برویم باید آن را بومی‌سازی کنیم که البته بخشی از آن تحت عنوان نمایشگاه‌های بهاره و عیدانه در آستانه نوروز برگزار می‌شود و البته با محوریت کالاهای اساسی و مایحتاج نوروزی صورت می‌گیرد.

اما این بدان معنا نیست که بلک فرایدی به منظور تخلیه انبارها و حراج کردن اجناس بنجل و بی کیفیت باشد که تطابقی با اصل قضیه این حراج  ندارد.