لادن ایرانمنش: دور جدید بارندگی ها در مناطق مختلف ایران آغاز شده و حالا بسیاری بر این باورند که ما دیگر درگیر بحران آب و خشکسالی نیستیم اما به اعتقاد کارشناسان این یک توهم است و همیشه سیل و خشکسالی دو روی یک سکه هستند.

به طور کلی خشکسالی به نبود یا اندک بودن باران در یک دوره طولانی گفته می شود که باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن، کمبود آب، نابودی گیاهان، کم شدن شدت جریان آب، کاهش عمق آب های سطحی و خاک مرطوب و فرسایش خاک می شود. به عبارت دیگر خشکسالی زمانی رخ می دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر باشد و ایران تنها کشوری نیست که در سال های اخیر با بحران آب درگیر شده است بلکه جهان در حال تجربه بحران آب است.

 بر اساس آمارهای موجود وزارت نیرو میانگین 30 ساله، بارندگی سالانه ایران 250 میلیمتر بوده است. همین آمار نشان دهنده این است که بارش سالانه کشورمان نسبت به جهان خصوصاً کشورهای اروپایی با 700 تا 800 میلیمتر بارندگی در سال، بسیار کمتر است.

بنابراین حتی افزایش شدت بارش ها و وقوع سیل های بی سابقه درچند سال  اخیر پس از چند دهه خشکسالی شدید نه تنها فقر آبی کشور را جبران نمی کند، بلکه در نبود مدیریت صحیح، سیلاب های ویرانگر بستر حیات را از بین برده و خسارت های مالی فراوان و تلفات جانی برجا می گذارد.

نتایج تحقیقات و پیش بینی‌های کارشناسان نشان می‌دهد که به دلیل تغییرات اقلیمی در مناطق مختلف کشور در سال‌های پیش رو افزایش دفعات وقوع سیل را تجربه خواهیم کرد که این امر به نگرانی کارشناسان درباره آینده اقلیمی ایران دامن زده است زیرا نبود برنامه ریزی و ضعف مدیریت برای مهار سیلاب، نعمت بارندگی و سیل را به بلای طبیعی تبدیل می‌کند.

این در حالی است که مدیریت صحیح سیل، کشوری با اقلیم خشک ایران را که بسیاری از دشت‌های آن بر اثر برداشت‌های بی رویه منابع آب زیرزمینی در وضعیت بحرانی قرار دارد، از فقر آبی نجات می‌دهد.

حالا با وجود اینکه در آستانه فصل سرد و شروع بارش ها به میزان مناسب هستیم بسیاری در این اندیشه هستند که با وجود نبود مدیریت این بارش ها می تواند آبی بر آتش خشکسالی باشد اما یک پژوهشگر رشته مهندسی آب، نظری خلاف این موضوع دارد و معتقد است با توجه به افزایش متوسط دما در اثر پدیده تغییر اقلیم، بارش برف نسبت به گذشته بسیار کم شده و نزولات اکثراً به صورت باران رخ می ‏دهد که این تغییرات می‏ تواند منجر به وقوع سیل‏ و خشکسالی‏ های پی در پی شود.

به گفته گلاله غفاری، پیش‏بینی می ‏شود که در اثر تغییر اقلیم، شدت و فراوانی بارش ‏های حداکثر در بسیاری از نقاط دنیا در آینده نیز افزایش یابد؛ با این حال، شدت و نوع این تغییرات در مناطق مختلف متفاوت است که در مناطق خشک و نیمه خشک، تغییر اقلیم باعث کاهش پدیده ‏های نرمال و افزایش وقایع حدی می‏ شود. برای مثال تعداد وقایع بارش در طول سال کاهش یافته و در عوض بارش‏ های با شدت، مدت و فراوانی بیشتر رخ می‏ دهد. یا تعداد روزهای با دمای متوسط کاهش یافته و در مقابل شاهد روزهای بسیار گرم یا بسیار سرد خواهیم بود.

این کارشناس از این  ‌پدیده‌ با نام «‌فرین» نام می برد و می‌گوید بر همین اساس در یکسال بارندگی‌های رگباری رخ می‌دهد و در سال بعد خشکسالی اتفاق می‌افتد.

غفاری یکی از اثرات تغییر اقلیم را افزایش حالت‏ های حدی مانند سیل، طوفان یا خشکسالی دانسته و می‌گوید: در واقع این حالت‏ ها هم از لحاظ تعداد و هم شدت افزایش می ‏یابند که می ‏توان به سیل‏ های اخیر به عنوان یک حالت حدی اشاره کرد.

سیل‏ های اخیر هم احتمالاً از این فرایند بی‏ تأثیر نبوده و نزول این حجم از بارش در مدت زمان بسیار کوتاه می‏‌تواند از نشانه ‏های تغییر اقلیم و جزو وقایع غیر نرمال در منطقه باشد، ولی اینکه بارش خوب امسال که از متوسط بلند مدت بیشتر بوده است بتواند نشانه ‏ای بر شروع دوره ترسالی باشد جای بحث و گفتگو دارد و بیشتر می‏ تواند وقایع حدی در اثر تغییر اقلیم باشد تا شروع دوره ترسالی، زیرا هیچ رخداد منفرد اقلیمی نشانه آغاز یا پایان دوره ترسالی یا خشکسالی نیست.

گفته می شود ایران برای مواجهه با بحران آب فقط 10 سال فرصت دارد و اگر مدیریت منابع آب با همین دست‌فرمان پیش برود تصور اینکه تا 20 سال آینده موجود زنده‌ای وجود داشته باشد، دشوار است! این هشداری است که غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران داده است؛ بنابراین، به جای اینکه امیدمان به سراب باران های سیل آسا باشد باید فکری به حال مدیریت آب کنیم؛ حالا یا با کاهش توسعه صنایع و تغییر الگوی کشت و یا برنامه های بلندمدتی که می تواند ما را از بحرانی که بیخ گوشمان است نجات دهد.