ایرج محمدی، پیکرتراش و سازنده تندیس کاوه آهنگر که در میدان آزادی اصفهان نصب شده است، خالق مجسمه مشهور دیگری هم هست که پیش از انقلاب در همین میدان نصب شده بود. محمدی ماجرای ساخته شدن این دو تندیس و سرنوشت عجیب مجسمه شاه عباس را در گفتگو با خبرگزاری ایرنا روایت کرده است.

*شما یک بار، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مجسمه شاه عباس را ساختید و بار دیگر برای همان میدان که نام آزادی را گرفته بود، مجسمه کاوه آهنگر را ساختید. چه طور شد که دوباره قرعه کار به نام شما درآمد؟

اصفهانی ها سابقه من را می دانستند. سال ۵۰ مجسمه شاه عباس را ساخته بودم و بنابراین سفارش کاوه را هم به من دادند، اما کارِ من را باید یک هیات ژوری می دید. بنابراین من یک ماکت یک متری از کاوه ساختم و به اصفهان بردم که تایید شد و گفتند خیلی هم عالی است. مجسمه تا سر نیزه اش 5 یا ۶متر بود.

*چگونه شد که کاوه آهنگر از میدان آزادی پایین آورده شد؛ فقط به خاطر عملیات اجرایی مترو بود یا دلیل دیگری هم داشت؟

سفارش ساخت کاوه آهنگر را سال۷۹ یا ۸۰ گرفتم، ۲ سال روی آن کار کردم بعد از نصب مجسمه کاوه آهنگر، سه یا چهار سالی در میدان نصب بود و بعد با نظرها و دیدگاه های خاص برداشته شد. نظر این بود که مجسمه کاوه آهنگر نباید در میدان آزادی اصفهان باشد و چنین شد که از میدان آزادی برداشته شد.

*به یکباره اما درسال ۹۳ یا ۹۴ دوباره زمزمه های برگشت مجسمه کاوه آهنگر به میدان آزادی پیش آمد و عاقبت اردیبهشت ۹۷ این اتفاق افتاد.

اینها مسائلی بود که در خود شهرداری اصفهان مطرح بود. گفتند حالا که مترو تمام شده ،بهترین موقع است که مجسمه را سر جای اولش نصب کنیم. این شد که مجسمه به میدان برگردانده شد.

*بعد از تصمیم به نصب دوباره کاوه آهنگر در میدان، آیا مجسمه نیاز به مرمت نداشت، از شما نخواستند که روی مجسمه کار کنید؟

مرمت می خواست و به من هم گفتند. من آن زمان برای نصب یک کار به مشهد رفته بودم. به آنها گفتم دو یا سه روز به من وقت بدهید تا از مشهد برگردم و مجسمه را درست کنم. البته چیزهای جزیی بود. یک جاهایی از مجسمه تعمیر می خواست ولی چون آنها عجله داشتند و می خواستند در روز اصفهان مجسمه نصب شود،نتوانستند صبر کنند.

*این فرصت انگار هیچ وقت فراهم نشد، درست است؟

نه .اما ایرادها کلی نیست. فقط خودِ من می دانم کجاهایش ایراد دارد. به هرحال چون کار ماندگاری است و یکی از بزرگترین مجسمه های ایران و آن هم از برنز است، به همین دلیل باید مرمتش کنیم. حیف است.

*شما در دو دوره، دو مجسمه برای یکی از میدان‌های مهم اصفهان ساخته اید، یکی مجسمه شاه عباس صفوی و دیگری مجسمه کاوه آهنگر، چگونه شد که از اصفهان پیشنهاد ساخت این مجسمه ها را به شما داده شد؟

برای ساخت مجسمه شاه عباس، یک فراخوان عمومی گذاشته بودند که من در این فراخوان شرکت کردم و نفر اول شدم. کسان دیگری هم بودند، آقای قهاری استاد هنرستان و استاد خود من هم شرکت کرده بود. چهار نفر بودیم. اما به هر حال کار من را انتخاب کرده بودند. البته بعضی از داورها نمی خواستند این کار را به من بدهند چون معتقد بودند که من جوان هستم و از پس این کار برنمی آیم.خلاصه اینکه کار ساخت مجسمه شاه عباس را به من سپردند و من هم ظرف یک سال و نیم مجسمه را ساختم.

*طرح ۳ شرکت کننده دیگر چگونه بود؟

طرح مشخص بود. گفته بودند شاه عباس را سوار بر اسب می خواهیم. بنابراین هرکسی شاه عباس را سوار بر اسب ساخت. اما کارِ سختی بود. ساخت اسب به طور کلی، کار سختی است؛ اما شانس با من یار بود و کار ساخت مجسمه شاه عباس سوار بر اسب با من شد. این اولین کار من بود و با عشق آن را ساختم. حالا هم که نگاه می کنم عیبی در آن نمی بینم یا اینکه بگویم جایی از آن نقص داشته و ای کاش درستش می کردم. ولی حیف که حالا زیرِ خاک است.

*چگونه متوجه شدید که مجسمه شاه عباس مدفون در خاک است؟

این مجسمه یک سال بعد از انقلاب هم در میدان بود.در سال ۵۸، شهرداری اصفهان آن را پایین آورد اما به دلیل این که نمی خواستند این مجسمه آسیب ببیند آن را در انبار پادگانی که نزدیک همان میدان و متعلق به ارتش بود، بردند. مدت ها، مجسمه شاه عباس اسب سوار در این انبار خوابیده بود.

*هیچ وقت تلاش کردید، پیگیر شوید مجسمه ای که ساخته اید در چه وضعیتی است؟

همسرم رفته بود و در آن انبار مجسمه را دیده بود که سالم است اما خوابانده شده بود روی زمین. بعد از یکی دو سال، شهرداری قدیمی هنوز سر کار بود. می فهمند که می خواهند مجسمه را ببرند و آبش کنند. شبانه مجسمه را می برند و در جایی دفنش می کنند. کسی که این کار را می کند، معاون عمرانی شهرداری اصفهان بود. حرفش این بود که اگر می خواهید بگویم که مجسمه را کجا گذاشته ام، باید یک نوشته به من بدهید که مجسمه شاه عباس نصب می شود. بنابراین مجسمه همچنان مدفون می ماند تا اینکه یک روز شهردار عوض می شود و می گوید که این آقای معاون عمرانی شهرداری را بیاورید تا بگوید مجسمه کجاست. شهردار قول داده بود که اجازه نصب مجسمه را می گیرد ؛ خلاصه اینکه یک نفر را مامور می کند و می گوید که برو این آقا را بردار و بیاور. اما آن مامور می رود و دست خالی برمی گردد. از او می پرسد، چه شد ؟ می گوید، رفتم اما سوم فوتش بود. بنابراین، آن مقام شهرداری وقت اصفهان، نشانی جای دفن مجسمه را هم با خودش به زیر خاک برد و ماجرا همین طور بسته ماند که ماند.

*دیگر ردی از اینکه آن مجسمه کجا مدفون شده ، نداریم؟ هیچ سندی در شهرداری وجود ندارد؟ شما پیگیر آن نبودید؟

پیگیری نکردم. چون کسانی که دنبال این قضایا بودند به من گفتند به مجرد اینکه چیزی یا نشانه ای پیدا کردیم خبرتان می کنیم اما تا حالا خبری نشده است.

*هیچ وقت فکر کرده اید که نماد شهر تاریخی اصفهان را که پیکر شیر، نیم تنه کماندار و دم اژدهاست ،بسازید؟

وقتی در سال ۷۹ به من گفتند برای اصفهان مجسمه بساز، موضوعی به من ندادند، فقط گفتند چیزی که به اصفهان ربط داشته باشد بسازید. مطالعه کردم و یکی از آن موضوعات همین نماد بود. یکی دیگر از موضوعات سه چوگان باز در پیچ و تاب بازی بودند و دیگری کاوه بود که اصفهانی ها کاوه را انتخاب کردند.