خورشید کیایی: عدد کودک همسری در ایران همچنان سیر صعودی را نشان می دهد. شاهد این مدعا هم آمارهایی است که نشان می دهد طی 9 ماه اخیر بیش از 20 هزار کودک دارای همسر شده اند.

این کودکان معمولاً سنی کمتر از 15 سال دارند و مشکلات عدیده و آسیب های زیادی ‌را به دوش می کشند و علی‌رغم همه هشدارها نسبت به عوارض اجتماعی و سلامت کودک‌همسری، نه تنها هنوز این نوع ازدواج‌ها در کشور رخ می‌دهد بلکه آمار آن رقم بالایی است.

آنچه شنیدن این خبر را دردناک‌تر می‌کند، این است که این آمار تنها مربوط به ازدواج‌های ثبت‌شده در سازمان ثبت احوال کشور است در حالی که به‌گفته کارشناسان، نرخ واقعی کودک همسری در ایران حداقل سه برابر آمار رسمی است.

در این زمینه یک جامعه شناس معتقد است که چون در سطح کلان تصمیم گیری ازدواج کودکان مسئله مهمی تلقی نمی شود و در راستای سیاست های افزایش جمعیت پیش می رود؛ بنابراین، نمی توان از این موضوع جلوگیری کرد و همین مسئله عددها را درشت تر کرده است.

سیمین کاظمی می‌گوید: برخی از مسئولان بدون توجه به تغییرات اجتماعی و بدون توجه به نتایج پژوهش ها با استناد به تجربه خودشان و یا بستگانشان که در کودکی ازدواج کرده اند و به زعم آنها مشکلی نداشته اند خطرات و تبعات کودک همسری را انکار می کنند. این نگاه غیرعلمی و اشتباه درباره یک مسئله اجتماعی مهم باعث شده است که آینده و سلامت جسمی و روانی و اجتماعی دختران به خطر بیافتد.

طبق ماده 1041 قانون مدنی، سن قانونی ازدواج برای دختران 13 سال تمام و برای پسران 15 سال تمام است. بر این اساس، ازدواج در سنین پایین‌تر مشمول تعریف کودک همسری خواهد شد. البته مسئله همینجا ختم نمی‌شود و در ماده 1041 تصریح شده که ازدواج زیر سن 13 و 15 سال باید با اذن ولی قانونی و رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه صالح باشد.

این در حالی است که مراجع قضایی و خانواده همواره با زنانی مواجه بوده اند که برای طلاق اول یا دوم خود مراجعه کرده اند اما همراه والدین خود هستند چرا که هنوز زیر 18 سال هستند و حتی پس از طلاق و حداقل تا پایان 18سالگی باید تحت تکفل پدر باقی بمانند. گرچه این عدد در گذشته رقم بیشتری داشته و در چند سال اخیر روند کاهشی دارد اما همچنان تعداد طلاق های زیر 18 سال قابل توجه است.

اگر حداقل پنج سال اخیر را مرور کنیم متوجه تغییر آمار می شویم. در سال 96 تعداد دختران کمتر از 15 سال طلاق گرفته هزار و 48 مورد بوده که این رقم در سال 99 به 734 مورد رسیده و تا پایان پاییز 1400 بیش از 610 مورد بوده است. همچنین تعداد زنان طلاق گرفته در گروه سنی 15 تا 19 سال در سال 96، بیش از 16 هزار و 790 مورد بوده که این عدد در سال 99 به 14 هزار و 216 مورد رسیده است. این عدد تا پایان پاییز 1400 به 10 هزار و 555 مورد رسیده است.

در واقع این تعداد قابل توجه از دختران گروه سنی بین 1370 تا 1380 که عموماً بین سه گروه سنی کمتر از 15 سال، 15 تا 19 سال و 20 تا 24 سال ازدواج کرده اند، تبدیل به شگفتی آمار طلاق در نیمه دوم دهه 80 تا امروز شده اند.

تصویب قوانین برای منع ازدواج کودکان، اولین قدم برای مقابله با پدیده کودک همسری و صیانت از حقوق کودک است و به گفته کارشناسان یک اقدام ضروری است اما بدیهی است پدیده ای که ریشه های اقتصادی و فرهنگی دارد، صرفاً با قانون محو نمی شود و لازم است عوامل پدید آورنده اش اصلاح شوند. محرومیت زدایی و رفع فقر در کنار اقدامات فرهنگی مثل اختصاص دادن امکانات آموزشی و تأسیس مدارس در مناطق محروم و حمایت از تحصیل کودکان با اعطای کمک هزینه تحصیل به خانواده ها می تواند تا حدودی به رفع این مشکل کمک کند.