امید صدری : موضوع مهریه و قوانین مرتبط با آن در سال 1403 به یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل حقوقی و اجتماعی در ایران تبدیل شده است. طرح جدید مجلس شورای اسلامی که پیشنهاد کاهش سقف مهریه قابل مطالبه فوری از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه را مطرح کرده، با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی دولت، نمایندگان مجلس، فعالان حقوق زنان و کارشناسان مواجه شده است.  

• مهریه؛ سنتی دیرینه یا ابزار حمایت؟

مهریه در فرهنگ ایرانی همواره نمادی از امنیت مالی و پشتوانه قانونی زنان در ازدواج بوده است. هرچند بسیاری از زنان مهریه خود را مطالبه نمی‌کنند، اما این رقم در عرف و قانون به عنوان تضمینی برای حفظ حقوق آنان شناخته می‌شود. با افزایش قیمت سکه و مشکلات اقتصادی، موضوع تعیین سقف مهریه و محدودیت‌های قانونی آن بارها مطرح شده است.

• طرح مجلس برای کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه

کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی در سال ۲۰۲۵ طرحی را ارائه داده که بر اساس آن سقف مهریه قابل مطالبه فوری از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه کاهش می‌یابد. هدف این طرح، کاهش زندانیان مهریه و تسهیل ازدواج جوانان عنوان شده است. بر اساس این طرح: مهریه تا سقف ۱۴ سکه عندالمطالبه است و قابل مطالبه فوری می‌باشد. مازاد بر این سقف، مهریه زمانی قابل وصول است که زوج دارای توان مالی باشد. حبس به دلیل عدم پرداخت مهریه حذف شده و افراد به صرف ناتوانی مالی زندانی نمی‌شوند. ممنوع‌الخروجی خودکار برای بدهکاران مهریه لغو شده و تنها با حکم دادگاه قابل اعمال است. امکان تقسیط مهریه برای مردان فراهم شده است. انتقال اموال توسط زوج پس از طرح دادخواست مهریه، جرم فرار از دین محسوب می‌شود.

• واکنش دولت و مخالفت با طرح

دولت جمهوری اسلامی ایران به طور رسمی با این طرح مخالفت کرده است. زهرا بهروزآذر، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده، اعلام کرده است که کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه نه تنها مشکلات ازدواج را حل نمی‌کند، بلکه ممکن است به تضعیف حقوق زنان و افزایش آسیب‌های اجتماعی منجر شود. وی تأکید کرده که مهریه بخشی از پازل حقوقی و اقتصادی خانواده است و اصلاحات باید به صورت هماهنگ و جامع صورت گیرد.

• دیدگاه نمایندگان استان اصفهان

نمایندگان استان اصفهان در مجلس شورای اسلامی، به عنوان نمایندگانی فعال در کمیسیون‌های قضایی و حقوقی، دیدگاه‌های متنوعی درباره طرح کاهش سقف مهریه دارند. حجت‌الاسلام محمدتقی نقدعلی، نایب رئیس کمیسیون قضایی مجلس، با اشاره به اینکه «قانون مهریه قاتل هوش جوانان شده است»، از مهریه‌های سنگین و مشکلات ناشی از آن انتقاد کرده و کاهش سقف مهریه را به عنوان گامی در جهت کاهش زندانیان مهریه و تسهیل ازدواج جوانان می‌داند. حامد یزدیان، نماینده اصفهان، اصلاحات جدید را مثبت ارزیابی کرده و بر اهمیت فرهنگ‌سازی در حوزه ازدواج و مهریه تأکید دارد. در عین حال، برخی نمایندگان زن و فعالان حقوق زنان نسبت به کاهش سقف اجرای فوری مهریه بدون ارائه ضمانت‌های جایگزین هشدار داده و خواستار مشارکت بیشتر کارشناسان در روند اصلاحات هستند.

• نگرانی‌های فعالان حقوق زنان و جامعه

واکنش زنان و فعالان حوزه زنان به طرح کاهش سقف مهریه عمدتاً منفی بوده است. آنان معتقدند که مهریه تنها ابزار قانونی زنان برای حمایت در صورت بروز اختلافات زناشویی است و کاهش سقف آن، امنیت حقوقی زنان را کاهش می‌دهد. یکی از فعالان حقوق زنان در گفتگو با رسانه‌ها گفته است:  در جامعه‌ای که هنوز بسیاری از حقوق زنان در عمل رعایت نمی‌شود، مهریه تنها پشتوانه‌ای است که زن می‌تواند به آن تکیه کند.

• دیدگاه کارشناسان حقوقی و اجتماعی

کارشناسان حقوقی معتقدند که تعیین سقف مهریه به تنهایی راهکار مناسبی برای حل مشکلات ازدواج نیست و ممکن است به افزایش اختلافات خانوادگی و کاهش آمار ازدواج منجر شود. آنان تأکید دارند که اصلاحات باید با در نظر گرفتن شرایط واقعی جامعه و مشارکت همه ذی‌نفعان تدوین شود.

• تجربه‌های گذشته و پیامدهای اجتماعی

تجربه‌های پیشین نشان داده است که کاهش سقف مهریه به ۱۱۰ سکه نتوانست به کاهش دعاوی و مشکلات مرتبط منجر شود. بسیاری از زندانیان مهریه، افرادی بوده‌اند که توان پرداخت حتی این مقدار را نداشته‌اند. بنابراین، تعیین سقف جدید ۱۴ سکه نیز ممکن است نتواند مشکلات اساسی را حل کند.

• ضرورت آموزش و فرهنگ‌سازی حقوقی

نمایندگان و کارشناسان بر این باورند که اصلاح قانون مهریه باید همراه با آموزش حقوقی و فرهنگ‌سازی برای زوجین باشد تا با آگاهی بیشتر، از بروز مشکلات حقوقی و خانوادگی جلوگیری شود و بنیان خانواده مستحکم‌تر گردد.

• مهریه و اصلاح قوانین مرتبط با آن، چالشی پیچیده و چندوجهی

موضوع مهریه و اصلاح قوانین مرتبط با آن، چالشی پیچیده و چندوجهی است که نیازمند بررسی همه‌جانبه و کارشناسی است. طرح کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه، هرچند با هدف کاهش مشکلات اقتصادی و اجتماعی ارائه شده، اما با مخالفت دولت، نگرانی فعالان حقوق زنان و برخی نمایندگان مجلس مواجه است.نمایندگان استان اصفهان خواستار اصلاحاتی متعادل، مبتنی بر مشارکت گسترده و حفظ حقوق همه طرفین هستند. همچنین تأکید بر آموزش حقوقی و فرهنگ‌سازی، به عنوان راهکاری مؤثر برای پیشگیری از مشکلات آینده مطرح می‌شود. انتظار می‌رود با پیگیری‌های مستمر و همکاری نهادهای مختلف، قانون مهریه به گونه‌ای اصلاح شود که عدالت و آرامش در خانواده‌ها تضمین گردد.