فعالیت معادن در ارتفاعات «چهارکوه» و «دره‌ برزین» واقع در شمال شرق شهر علویجه از توابع شهرستان نجف‌آباد با صدور چهار فقره پروانه بهره‌برداری اخیرا وارد مرحله تازه‌ای شده که همزمان نگرانی‌های زیست‌ محیطی و اجتماعی شهروندان این خطه را افزایش داده است.

 با وجود رعایت تشریفات اداری در صدور این مجوزها، مسائل راجع به آثار بلندمدت معادن بر محیط زیست، منابع طبیعی و کیفیت زندگی ساکنان محلی موجب شکل‌گیری اعتراضات شهروندان در ماه‌های گذشته شده است. این شهر از جهات مختلف با ارتفاعات محصور شده و استقرار معادن در شمال شرق شهر نگرانی‌هایی جدی از سوی برخی مردم و فعالان محیط زیست در باره افزایش ریزگردها و آثار مُخرب بر طبیعت منطقه را در پی داشته است.

ارتفاعات «چهارکوه» که به مثابه اتصال چهار کوهِ به هم پیوسته است، نماد شهر علویجه محسوب می‌شود که فعالان محیط زیست و مردم محلی بدلیل بیم آسیب رسیدن به این میراث طبیعی ناشی از پیشروی و توسعه معادن در طول زمان، مُعترض فعالیت آنها از مرحله اکتشاف تا بهره‌برداری هستند.

افزون بر این، ریزگردهای ناشی از فعالیت معدنی که بر اساس تجربه‌ شهرهای دیگر استان، امکان توسعه آنها وجود دارد و آسیب‌های محیط زیستی برآمده از فرونشست آن بر اراضی، باغ‌ها و گستره شهر علویجه، نگرانی‌ فعالان محیط زیست و برخی مردم منطقه را دوچندان کرده است.

مردم این سامان بر این باورند که تجربه ناموفق برخی شهرهای اطراف از جمله «لایبیدِ» از توابع شاهین‌شهر و میمه که بر اثر گسترش فعالیت‌ معدنی، مراتع و باغ‌های خود را از دست داده‌اند و دچار مهاجرت جمعیت شده‌اند، نباید در علویجه نیز تکرار شود بویژه که در سال‌های اخیر، فعالیت کارخانه سیمان در غرب علویجه نیز به زعم برخی فعالان محیط زیست، بر اثر آلودگی، تأثیر منفی قابل‌ ملاحظه‌ای بر محیط زیست و معیشت ساکنان داشته است.

پیشتر مدیرکل سابق حفاظت محیط زیست استان به ایرنا گفته بود که چهارکوه علویجه خارج از مناطق چهارگانه تحت حفاظت محیط زیست قرار دارد و به همین دلیل در این باره از این سازمان استعلامی صورت نگرفته است اما این نهاد در کنار مردم و پیگیر مطالبات آنها خواهد بود.

از سوی دیگر، آنطور که یکی از اعضای شورای شهر علویجه به ایرنا گفته است: نرخ بیکاری در این شهر منفی ۲۷ درصد است و سه شهرک صنعتی فعال در اطراف شهر، پاسخگوی بخش عمده‌ای از اشتغال منطقه هستند و حالا در چنین شرایطی، صدور مجوزهای جدید معدنی مورد تردید شهروندان و مسوولان علویجه قرار گرفته است.

در حالی که چهار معدن یادشده وارد گام(فاز) بهره‌برداری شده‌اند، فعالان محیط زیست معتقدند در صورت نبود نظارت جدی و بازنگری در سیاست‌های توسعه‌ای، احتمال افزایش شمار معادن و گسترش پیامدهای ناشی از آنها در سال‌های آینده، دور از ذهن نیست.

در این پیوند، عضو انجمن دوستداران طبیعت علویجه به ایرنا گفت: مردم این دیار از همان مراحل اولیه صدور مجوز اکتشاف یعنی حدود سال‌های ۹۸ و ۹۹ نسبت به فعالیت‌های معدنی در منطقه اعتراض کرده‌اند.

امیرحسین پورجَم افزود: مردم علویجه نگرانند که تجربه شهرهایی همچون لایبید و روستاها و شهرهای اطراف نطنز برای آنها هم تکرار شود چراکه اهالی این شهرها با از بین رفتن مراتع و نابودی کشاورزی، مجبور به مهاجرت شده‌اند.

وی اضافه کرد: وقتی با ساکنان کهنسال شهر لایبید صحبت می‌کنید، می‌گویند قبلاً مشغول دامداری و کشاورزی بوده‌اند و حالا بسیاری از جوانانشان به کارگری در معادن روی آورده‌اند.

پورجم گفت: شهر ما اکنون با وجود چند شهرک صنعتی بزرگ، پذیرای مهاجران است اما مردم از ادامه فعالیت معادن هم نگران هستند، چرا که تأثیر منفی بلندمدت آن باعث کوچ اهالی می‌شود، از سویی هوای پاک و شرایط زیست‌ محیطی مطلوب منطقه با وجود مناطق حفاظت‌ شده و تنوع گونه‌های جانوری و گیاهی، بر اثر فعالیت‌ صنعتی به خطر می‌افتد.

وی افزود: همین حالا هم مردم تحت‌تاثیر آلودگی‌ ناشی از فعالیت ریخته‌گری‌ها و کارخانه‌های ایزوگام در اطراف علویجه قرار دارند و از اضافه شدن معادن فعال به این آلودگی‌ها نگرانی دارند و این وضعیت باعث اعتراضات هفتگی مردم شده، تا جایی که حتی به تهران هم رفته‌اند، اما تاکنون صدای آنها شنیده نشده است.

این فعال محیط زیست تصریح کرد: ما مخالف فعالیت معدنی بی‌رویه هستیم اما مخالف وجود معادن نیستیم بلکه خواسته‌ ما این است که معادن دورتر از شهر باشند تا کمترین آسیب به محیط زیست و مردم برسد، اکنون در اطراف شهر ما ۶ معدن فعال وجود دارد که چهار مورد از آنها معدن سنگ تزئینی و ۲ معدن شن است و مردم منطقه نسبت به چهار معدن سنگ به‌دلیل ایجاد گرد و خاک و مشکلات محیط زیستی معترض هستند.

عضو شورای شهر علویجه نیز در باره وضعیت مجوز معادن این منطقه گفت: از سال ۹۸ بیش از ۵۰ پروانه اکتشاف برای معادن واقع در اطراف علویجه صادر شده است که برخی از آنها کمتر از یک کیلومتر با شهر فاصله دارند و با تلاش‌ صورت گرفته توانسیم تعداد این معادن را تقلیل دهیم بنابراین در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۴ پروانه بهره‌برداری به معادن اعطا و حالا بتدریج با فعالیت برخی از آنها، بر نگرانی مردم علویجه ناشی از اثرات مِخرب معدنی افزوده شده است.

مهدی اکبری در باره نگرانی‌ مردم علویجه اظهار داشت: شهر ما از چهارطرف توسط کوه‌ها محصور است و تنها از سمت شمال امکان گسترش دارد، این معادن در شمال شرق شهر واقع شده و مجوز فعالیت گرفته‌اند که این موضوع باعث نگرانی اهالی است؛ زیرا ریزگردهای ناشی از فعالیت معادن می‌تواند اثرات مُخربی بر اراضی کشاورزی و محیط زیست منطقه داشته باشد.

وی ادامه داد: مردم بارها به مسوولان گفته‌اند که نرخ بیکاری در منطقه منفی ۲۷ درصد است و با وجود سه شهرک صنعتی بزرگ و کارخانه سیمان، کشاورزی و باغداری‌شان تحت تأثیر آلودگی‌ها قرار گرفته و فعالیت کارخانه سیمان باعث خشکی باغات و ریزگردهای مزاحم شده است و حالا معادن نیز نگرانی‌هایی مشابه ایجاد کرده‌اند.

عضو شورای شهر علویجه با اشاره به نگرانی مردم در باره آسیب‌های زیست‌ محیطی ناشی از فعالیت معادن تصریح کرد: شهروندان علویجه اعتراضات هفتگی خود را برگزار و حتی به تهران هم مراجعه کرده‌اند و با وجود ارسال نامه‌های اعتراضی خود حاوی بیش از سه امضاء به استانداری و نهادهای دیگر، تاکنون واکنشی دریافت نکرده‌اند.

وی در باره روند صدور مجوزها گفت: مردم علویجه مخالف فعالیت بی‌رویه معادن و خواستار حفظ محیط زیست و توسعه پایدار شهر هستند.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری نجف‌آباد نیز در گفت‌وگو با ایرنا اظهار داشت: اداره کل منابع طبیعی فقط در مواردی مانند جنگل‌ها، کانون‌های بحرانی فرسایش بادی و آبی و مسائل مشابه حق مخالفت دارد درغیراین صورت، به‌لحاظ قانونی، مجوزهای لازم صادر شده است و معارضی وجود ندارد.

مسعود یکتافر افزود: منطقه مذکور شامل هیچیک از مواردی که منابع طبیعی استان بتواند با آن مخالفت کند، نبوده است و در نتیجه مجوزها صادر شده‌اند، البته برخی نگرانی‌ها در باره تأثیرات زیست‌ محیطی این معادن وجود دارد اما تاکنون مورد خاصی مبنی بر از بین رفتن پوشش گیاهی به شکل قابل توجه ثبت نشده است.

وی گفت: همچنین در این زمینه، مجوزهای محیط زیست گرفته نشده است چرا که این معادن خارج از مناطق چهارگانه حفاظت‌ شده قرار دارند و بر اساس قانون، فقط در این مناطق استعلام از سازمان محیط زیست لازم است.