دکتر علی ودایع: گمانه زنی‌ها پیرامون مدل تحرکات دیپلماتیک ایران و آمریکا از کانال‌های میانجی داغ شده است.اگرچه موضع دستگاه دیپلماسی مبتنی بر رد هرگونه تبادل پیام است اما سخنگوی دولت این اتفاق را صراحتاً تایید می‌کند.
فضای دیپلماتیک ایران و آمریکا ظاهراً در تعلیق مطلق قرار دارد. نه ایران و نه آمریکا نمی‌خواهند از مواضع خود عقب نشینی کنند. بدون شک، فرآیند جنگ 12 روزه، نوع حمایت آمریکا از اسرائیل و در نهایت تهاجم بمب افکن‌های آمریکایی به اماکن هسته ای ایران و در نهایت اسنپ بک ضرباتی کشنده به دیپلماسی در پرونده اتمی ایران محسوب می‌شوند اما دیپلماسی همیشه در اوج تنش به راهی باریک برای کنترل وضعیت تبدیل می‌شود.
همزمان با افزایش تراکنش‌های دیپلماتیک بین تهران و مسقط، سلطان میانجی، خواهان از سرگیری مذاکرات بین ایران و آمریکا شد. از سوی دیگر، قطری‌ها هم می‌گویند که دنبال ایفای نقش در جهت کنترل سطح تنش‌ها هستند. دراین میان، قاهره به کانال ویژه ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تبدیل شده است. به موازات همه نشانه‌های افزایش سطح تحرکات دیپلماتیک، «سیدعباس عراقچی» در گفت‌وگو با الجزیره با بیان اینکه ایران آماده مذاکره برای رفع نگرانی درباره برنامه هسته‌ای است و نسبت به مسالمت‌آمیز بودن این برنامه اطمینان دارد، تاکید کرد که امکان رسیدن به یک توافق عادلانه وجود دارد.
از سوی دیگر برخی گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای از جمله الاخبار و بغداد الیوم که قابل تایید نیستند، نیز حکایت از ارسال پیام‌های غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن دارد. موضع رسمی تهران این است که خبری از ارسال پیام نیست اما سرخط خبرهای دیپلماتیک نشانه‌های دیگری را مخابره می‌کند.
تکذیبیه ای که قویا هرگونه تبادل پیام را کتمان می کند حالا با موضع گیری «فاطمه مهاجرانی» درباره دریافت پیام آمریکا مبتنی بر تمایل آمریکا به از سرگیری مذاکرات یک وضعیت ویژه ای را از پالس‌های ضد و نقیض تبادل پیام تهران و واشنگتن ایجاد می‌کند که به فضای گمانه زنی و ابهام دامن می‌زند.
تحرکات دیپلماتیک اخیر ایران و آمریکا، که عمدتاً از طریق کانال‌های میانجی (به‌ویژه عمان و تلاش‌های مصر) صورت می‌گیرد، در چارچوب رئالیستی به منزله تلاشی دوگانه برای مدیریت ریسک‌های امنیتی در یک محیط آنارشیک تفسیر می‌شود.
دیپلماسی جاری که با پالس‌های ضد و نقیض (تأیید دریافت پیام از آمریکا توسط سخنگوی دولت و تکذیب آن توسط سخنگوی وزارت خارجه) همراه است، نشان‌دهنده بازی با کارت ابهام استراتژیک است. این ابهام‌زایی، امکان مانور بیشتر را در اختیار بازیگر قرار می‌دهد تا بدون امتیازدهی، کانال‌های حیاتی برای کنترل بحران و انتقال پیامدهای امنیتی حفظ شود.
نکته اینجاست که این فضا امکان مانور بیشتری در اختیار طرف تخاصم قرار می‌دهد تا سطح فشار را با تشدید شرطی سازی جامعه افزایش دهد.در فرآیندهای دیپلماتیک بازی رسانه ای رکن ویژه و تاثیرگذار است که با اجتماعی سازی مذاکرات عملا وضعیت ویژه‌ای را رقم می‌زند.
برنامه هسته‌ای و توان موشکی، ستون‌های اصلی بازدارندگی و امنیت ملی ایران در برابر تهدیدات قدرت‌های بزرگ و رقبای منطقه‌ای محسوب می‌شوند. هیچ دولت عقلانی‌ای (رئالیست) در یک سیستم آنارشیک، داوطلبانه از چنین ابزارهای حیاتی بقا صرف نظر نخواهد کرد، مگر در ازای تضمین‌های امنیتی غیرقابل نقض، که آمریکا سابقه نقض آن‌ها را دارد.
ایران نشان داده که تحت هیچ عنوانی حاضر به عقب نشینی از مواضع خود درباره حق دسترسی به چرخه صلح آمیز هسته ای نیست.در طرف مقابل هم واشنگتن دنبال تشدید فشار حداکثری است. همزمان با پیام غیرمستقیم آمریکا از مسیر عمان برای از سرگیری مذاکرات، «جان هرلی» معاون وزیر خزانه‌داری ایالات متحده در امور تروریسم و اطلاعات مالی، راهی خاورمیانه می‌شود؛ سفری که شامل توقف در سرزمین اشغالی، امارات متحده عربی، ترکیه و لبنان خواهد بود.
شاید بتوان گفت که همان بازی قدیمی از سرگرفته شده است. همزمان با افزایش سطح فشار، طرفین به سمت مذاکره در حال حرکت هستند.
در نگاه «مرد دیوانه» ترامپ، دیپلماسی زیر فشار سخت یک فرآیند مطلوب است اما نباید فراموش کنیم که رئیس جمهوری آمریکا هم با محدودیت منافع و عملکرد مواجه است. در شرایطی که دیپلماسی سخت یک الزام ویژه محسوب می‌شود؛ نه می‌توان منفعل بود و نه باید هیجانی رفتار کرد اما باید ساز و کارهای متفاوت از دور پیشین مذاکرات با آمریکا در فضای پساجنگ 12 روزه ترسیم کرد.
وضعیت کنونی، نه یک بن‌بست کامل و نه یک توافق قریب‌الوقوع، بلکه یک نبرد قدرت و اراده سیاسی در حال مدیریت است. مذاکرات در جریان، صرفاً ابزاری برای تنظیم مجدد رقابت امنیتی و کنترل سطح تنش‌هاست تا هزینه‌های بقا برای هر دو طرف قابل تحمل باقی بماند. تا زمانی که توزیع قدرت یا درک مشترک از ضرورت یک توافق عادلانه و متوازن (که حافظ منافع و بقای هر دو باشد) شکل نگیرد، این روند پر از سیگنال‌های متناقض ادامه خواهد یافت.