دریا قدرتی پور: سرنوشت خیلی هایشان تلخ است؛ خانه های که حالا تعدادشان به بیش از 600 باب رسیده ولی اوضاع برخی از آنها چندان تعریفی ندارد و مالکانشان در سکوت و شبانه دفنشان می کنند.

این در حالی است که میراث فرهنگی به علل گوناگون از جمله کمبود اعتبارات نسبت به این خانه ها معمولاً بی اعتنا است و این خانه ها معمولا در اثر قدمت دچار فرسودگی و کم کم تبدیل به خرابه هایی بدون ارزش می شوند که یا دست مالکان و یا کلنگ شهرداری آنها را به مرگ ابدی فرو می برد.

این خانه های تاریخی در حالی مورد تخریب قرار می گیرد که عمدتاً در حالت بلاتکلیفی و بی توجهی مالکان و یا میراث فرهنگی هستند و در معرض حوادث طبیعی و غیر طبیعی هستند.

به زعم کارشناسان تخریب بافت‌های تاریخی با برچسب بافت فرسوده یکی از عمده‌ترین دلایل آسیب به آثار و ابنیه تاریخی است که روح و تداوم‌شان در گرو بافت است. امری که هنوز هم نهادهای شهری در گوشه و کنار اصفهان با تراشیدن بافت‌های  تاریخی، تیرخلاص را بر پیکر خانه‌های تاریخی می‌زنند.

نابودی بافت تاریخی که بطن خانه‌های ارزشمند اصفهان هستند، نبود آگاهی کافی مردم و نهادهای شهری و دولتی در مورد این سرمایه‌های اقتصادی و اساسا نگاه فرسایشی به آنها به عنوان بافت فرسوده شهری موجب شرایط ناگوار برخی از خانه‌های تاریخی اصفهان است.

در سال‌های اخیر برخی از خانه‌های تاریخی با کاربری هتل و مهمان‌پذیر احیا شدند و این فتح بابی بود برای تجربه‌های بیشتر در این زمینه و نگاه متفاوت به خانه‌های تاریخی از دریچه گردشگری. این راهکار خوبی بود برای نجات بخشی خانه‌هایی که می‌توانستند منبع اقتصادی خوبی هم برای مالکان جدیدشان باشند و هم رونقی برای صاحبان مشاغل گردشگری.

چرا که بی شک یکی از جذابیت های اصفهان برای گردشگران داخلی و خارجی، معماری خانه های تاریخی است. خانه های تو در تو با اتاق های متعدد و فضای داخلی و خارجی که حکایت های زیادی به خود دیده اند.پنجره های مشبک رنگی که خورشید را هزاران برابر زیباتر می کنند؛ اتاق های آینه دار؛ حوضچه های رنگارنگ، سقف های زیبای کاشی کاری و آینه کاری شده، سماورهای زغالی، دیوارهای کاهگلی، ورودی ها، راهروها، ایوان ها و هزاران جاذبه که انسان را به دنیایی دیگر می برند. اما با وجود اینکه امروزه بیشتر این خانه های تاریخی اصفهان کمی بازسازی شده و برای گردشگری استفاده می شوند. باید گفت هنوز هم شمار زیادی از خانه‌های تاریخی اصفهان به دلایل متعدد مغفول مانده‌اند و در معرض ویرانی‌اند.

در واقع نابودی بافت تاریخی ترجمانی است از ناآگاهی مردم و مسئولان شهری نسبت به ساختمان هایی که باید بماند تا به نسل های دیگر برسد اما اکنون به ده ها بهانه این سرمایه های تارخی و اقتصادی و فرهنگی به راحتی تخریب می شود.

یک فعال میراث فرهنگی در این باره می گوید: متروکه شدن و شرایطِ نااَمن زنگ خطری برای تخریبِ برخی از خانه‌های تاریخی شهر اصفهان است.

مهدی فقیهی می افزاید: تعداد زیادی خانه تاریخی در شهر اصفهان بدون مالک هستند یا کسی در آنها اسکان ندارد و همین امر موجب شده است این آثار به‌تدریج تخریب و به محلِ نااَمن تبدیل شوند.

وی با بیان اینکه شرایط خانه های تاریخی در اثر متزلزل بودنِ بخش‌هایی از بنا یا تبدیل شدن به پاتوق گروه‌های اجتماعی ناهنجار، نااَمن می شود، ادامه داد: سرنوشتی برای این قبیل بناهای تاریخی رقم می‌خورد که چند سال پیش در محله های «ابن سینا» و «طوقچی» اصفهان برای خانه‌های تاریخی «نائل» یا «نواب صفوی» بوجود آمد.

فقیهی با بیان اینکه خانه‌های تاریخی زیبایی در اصفهان وجود دارد که ۶۰ تا ۷۰ درصدِ آنها در اثر بی توجهی تخریب شده و برخی دیگر قابل احیا نیستند، تصریح کرد: نبود کاربری و یا سکونت در این خانه های تاریخی موجب شده است که قسمت‌های زیادی از آنها تخریب شود.

فقیهی خاطرنشان کرد: صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی، خانه هایی که در تملک میراث فرهنگی هستند را در مزایده مشارکت های عمومی قرار می دهد اما مشکل بیشترِ خانه‌های تاریخی مربوط به بناهایی است که در اختیار میراث فرهنگی نیستند اما ثبت ملی شده و در شرایط سختی قرار دارند.

وی تاکید کرد: این سری از خانه‌های تاریخی اصفهان نیازمند برنامه‌ریزی برای حفاظت هستند زیرا در مقایسه با آثاری که در اختیار اداره کل میراث فرهنگی اصفهان یا حتی نهادهای دیگر است در شرایطِ به مراتب دشوارتری بِسر می‌برند.

پیش از این مدیرعامل و رییس هیات مدیره صندوق احیا و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی گفته بود: «در پی شناسایی مشکلات مالکان خصوصی و همچنین ایجاد مجموعه ای از حمایت‌های دولتی در این رابطه هستیم. وظیفه صندوق احیا فقط بناهای با مالکیت میراث فرهنگی نیست و وظیفه حاکمیتی برای احیای بناهای تاریخی کشور با انواع مالکیت ها را دارد که می تواند در همه این موارد ورود پیدا کند.»

حالا این امیدواری هست که با دست به دست هم دادن بخش خصوصی و دولتی سقف خانه های تاریخی پابرجا بماند و شبانه اسیر تخریب نشود.