دریا قدرتی پور: تا چشم به ‌هم زدیم زمستان به نیمه نزدیک شد، آن هم چه زمستانی، خشک خشک. تا اکنون که اصفهان ابری هم اگر به چشم دیده آن قدر بخیل بوده که بارانی را حواله زمین های تشنه نکرده. اینطور که پیداست امسال هم زمستان اصفهان بی برگ و بار است و در اغلب نقاط استان رهاوردی جز آفتابی نیمه جان نخواهد داشت.

آسمان اگر لطفی هم کرده فقط ابری یا نیمه‌ابری شده، بدون قطره‌ای باران. این نوید تلخی برای تداوم خشکسالی‌ها و هشداری جدی برای حفظ منابع آبی با همه توان است.

این در حالی است که برآوردها نشان می دهد که از سال 1360 تا کنون سه میلیارد مترمکعب آب از منابع زیرزمینی دشت اصفهان- برخوار تخلیه شده و این در حالی است که این دشت از سال 45 شمسی در لیست دشت‌های ممنوعه بوده است.

در دشت‌هایی که ممنوعه اعلام می‌شود با توجه به افت سطح آب زیرزمینی در آن‌ها اجازه حفر چاه جدید داده نمی‌شود و برداشت‌ها باید طبق قوانین تعیین شده، انجام شود.‌ دشت اصفهان- برخوار که شهر اصفهان در آن واقع است بدلیل افت سطح آب‌های زیرزمینی از سال ۱۳۴۵ ممنوعه شده اما برغم ممنوعه بودن، از آن سال تاکنون هزاران حلقه چاه با مجوز و بدون مجوز در این دشت حفر شده است. چاه‌های عمیق و نیمه عمیقی که شیره جان زمین را مکیده اند.

در این رابطه آمارها هم تلخ و ناامید کننده است؛ عددهایی که می گویند: یک ‌هزار و ۴۸۰ حلقه چاه غیرمجاز و چهار هزار و ۸۰۰ حلقه چاه مجوز دار در دشت اصفهان -برخوار وجود دارد که بسیاری از آنها از جمله چاه‌های حریمی از زمان خشکیدن رودخانه زاینده‌رود و کاهش منابع آب سطحی حفر شده اند و هر روز اثر تازه‌ای از فرونشست در این منطقه پدیدار می‌شود.

فرونشستی که خزنده و رونده به دیوارهای منازل و مناطق مسکونی هم رحم نکرده و در حال پیش آمدن است؛ ابرچالشی که این روزها از زبان مسئولان زیاد شنیده می شود تا جایی که رییس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان به تازگی به شکلی جدی نسبت به این مسأله موضع گرفته و اعلام کرده: چالش‌هایی مانند فرونشست زمین، آب و آلودگی هوا قابل چشم پوشی و عبور نیست و باید کارهای موثرتر و بیشتری برای حل آن ها انجام شود.

آنطور که مجید نادرالاصلی درباره موضوع خشکسالی و کم بارشی گفته: امسال با فقر بارندگی مواجهیم و در صورت تداوم این شرایط اصفهان از ابتدای سال ۱۴۰۳ با کمبود جدی آب روبه رو خواهد بود؛ کمبود آب یعنی فرونشست عمیق تر.

شاهد این اتفاق هم مستنداتی است که می توان بر آنها تکیه کرد؛ بر اساس آمار و اطلاعات سازمان زمین‌شناسی اصفهان، در سال ۹۵ فقط ۲ درصد از مساحت این استان با فرونشست زمین درگیر بود، درحالی‌که بر اساس نتایج آخرین مطالعات، اکنون حدود ۱۰ درصد از مساحت اصفهان، در شرایط خطرناک فرونشست قرار گرفته است.

مهدی سوادکوهی دکتری زمین‌شناسی آب‌های زیرزمینی، در توضیح این وضعیت می گوید: آنچه که در مطالعات مشاهده می شود، وضعیت آبخوان‌ها خیلی به بارش‌ها واکنش نشان می‌دهد زیرا زمانی که تغذیه خوب است افت آب‌های زیرزمینی کمی، کم می‌شود و این در حالی است که ما به سمت کاهش برداشت آب نرفتیم‌؛ در کجای سیاست‌گذاری‌های ما تلاش شده که مصارف آب کشاورزی را محدود کنیم؟ همه در حد صحبت بوده است. این در حالی است که بیشترین مصارف آب زیرزمینی در بخش کشاورزی است پس اگر بیشترین صرفه جویی در این بخش انجام شود، یک راهکار است ولی به این سمت نرفتیم. باید توجه داشت که یک ارگان مانند وزارت نیرو و آب منطقه‌ای به تنهایی نمی‌تواند این وضعیت را کنترل کند همانگونه که توسعه کشاورزی تنها توسط یک ارگان انجام نشده است. متأسفانه این اتفاق نیافتاده و بیشترین مصرف در بخش کشاورزی است. اگر سطح آب زیرزمینی دوباره افزایش یابد باز همان‌قدر برداشت می‌شود.

به اعتقاد این کارشناس، در این رابطه به هر طریقی که بتوانیم آب را به آبخوان تزریق کنیم، بُرد کردیم. حالا چه از طریق پساب تصفیه شده باشد و چه از طریق تغذیه مصنوعی؛ تغذیه مصنوعی هم یک راهکار است به شرطی که برداشت‌ها را کنترل کنیم زیرا اگر هرقدر تغذیه انجام شود اما برداشت‌ها کنترل نشود، بی نتیجه است.بنابراین گام اول کنترل برداشت آب است. درست است که می‌گوئیم آبخوان دشت اصفهان- برخوار از زاینده رود تغذیه می‌شود و اگر این تغذیه ادامه داشته باشد می‌توانیم جلوی فرونشست را بگیریم اما عامل اصلی فرونشست برداشت‌های بی رویه بوده و تا آن را کنترل نکنیم تغذیه آبخوان نمی‌تواند مؤثر باشد و این سوال شما زمانی مفهوم پیدا می‌کند که تخلیه منابع آب را کم کرده باشیم.