روز اول شهریور به پاس بزرگداشت ابوعلی سینا ستاره پرفروغطب ایران، روز پزشک نامیده شده است. اندیشمند فرزانه ای که با پشتکار فراوان و با اندیشه و دانش خویش عزت و سربلندی را برای ایران و ایرانی در سراسر این گیتی پهناور رقم زد.

حرفه پزشکی دارای فراز و نشیب های زیادی است. با نجات جان انسانی لبخند بر لبان همراهان بیمار نشانده می شود و با مرگ انسانی دیگر، غبار غم بر چهره کادر درمانی، مردم و همراهان بیماران می نشیند و به یقین این حرفه دارای تلخی و شیرین های زیادی است.

پزشکان و کادر پزشکی همگی برای طبابت و کار در حوزه سلامت باید از سازمان نظام پزشکی شماره نظام بگیرند، بنابراین همگی عضو این سازمان هستتند، سازمان نظام پزشکی حدود 250 هزار نفر عضو در سراسر کشور دارد که شامل 80 هزار پزشک عمومی، 36 هزار پزشک متخصص و فوق تخصص، 35 هزار دندانپزشک عمومی، بیش از 2 هزار نفر دندانپزشک متخصص، 20 هزار دکترای داروسازی، هزار و 500 نفر دکترای علوم آزمایشگاهی، 50 هزار ماما و حدود 25 هزار نفر گروه ‌های پروانه دار (شامل فیزیوتراپیست، متخصص تغذیه، بینایی سنج، شنوایی سنج) هستند.

اما در میان خاطرات تلخ و شیرین، شاید تخلفات و شکایت از پزشکان هم به نوعی جالب باشد به همین دلیل و به مناسبت روز پزشک، خبرنگار گروه اجتماعی ایرنا به سراغ چند تن از پزشکان کشور که اکنون در مسئولیت های مختلف فعالیت دارند، رفت و از ایرج فاضل، رئیس کل سازمان نظام پزشکی، مهدی درخشان، معاون درمان سازمان تامین اجتماعی، علی فتاحی، معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی و رضا لاری پور، مدیر آموزشی این سازمان سوالاتی درباره خاطرات تلخ و شیرین دوران طبابت آنها پرسید که در پی آمده است.

* ملت خوشحال باشند، پزشکان شادند

ایرج فاضل، متولد 1318، دارای دکترای پزشکی از دانشگاه تهران و متخصص جراحی عمومی و فوق تخصص جراحی عروق و پیوند اعضا از دانشگاه رایت استیت آمریکاست. این پزشک 79 ساله که در یک دوره وزیر علوم و مدتی نیز وزیر بهداشت و اکنون برای دومین بار به عنوان رئیس کل سازمان نظام پزشکی فعالیت می کند.

فاضل از خاطراتش چنین می گوید: حدود نیم قرن در خدمت مردم هستم. پس از گذراندن دوره پزشکی عمومی به عنوان جراح مشغول به کار شده ام. تلخ ترین خاطره ما جراحان زمانی است که با وجود همه زحماتی که می کشیم بیمار را از دست می دهیم البته همیشه به همراهان بیمار گفته ام این موضوع مانند این است که فرد فوت شده یک قطعه از بدن انسان (پزشک) را با خودش می برد.

او ادامه می دهد: خوشبختانه این گونه موارد زیاد نبوده ولی بسیار اثرگذار است، چون هر بیماری که جان خودش را از دست می دهد تا مدت های مدید در ذهن پزشک خاطراتش تداعی می شود.

فاضل درباره اینکه آیا در دوران طبابت خود تخلفی داشته نیز این گونه می گوید: آمار درستی ندارم اما میزان آن خیلی پایین بوده و حتی به درصد هم نمی رسد، ولی بوده و معتقدم حتی یک مورد آن زیاد است.

وی درباره خاطرات شیرین از دوران طبابتش نیز می گوید: خاطرات خوب ما مربوط به ملت است. هر زمانی که ملت خوشحال باشد من هم به عنوان یک پزشک شاد هستم. البته قبولی در کنکور دانشکده پزشکی به عنوان یکی از شیرین ترین خاطرات من بوده است.

وی پیامی هم برای مردم دارد و می گوید: افتخار می کنیم که به مردم خدمت می کنیم. من بزرگترین افتخارم این بوده که خداوند این توفیق را به من داده که با مردم همراه و همگام باشم. دوستشان دارم و امیدوارم خداوند این توفیق را از ما نگیرد.

** 12 سال طبابت، دو مورد تخلف

مهدی درخشان متولد 1336 متخصص گوش و حلق و بینی است، او اکنون به عنوان معاون درمان سازمان تامین اجتماعی فعالیت دارد و از سال 1366 تاکنون در پست های مختلف مدیریتی و درمانی فعالیت دارد. او خاطرات دوران طبابت خود را این گونه بیان می کند: در طول دوران خدمت کمتر شاهد تخلف بوده ام به گونه ای که در 12 سال که مدیر درمان تامین اجتماعی استان خراسان رضوی بودم، فقط دو مورد خطای پزشکی دیدم.

وی ادامه می دهد: در یکی از این موارد پزشک متخصص زنان و زایمان گاز استریل را در شکم بیمار جا گذاشته بود و در مورد دیگر پزشک جراح در مورد بیماری که نیمه شب به بیمارستان مراجعه کرده بود، تشخیص آپاندیست نداده بود و بیمار را مرخص کرد اما چند ساعت بعد این بیمار را به یک مرکز دیگر بردند. آپاندیسیت این فرد پاره شد و منجر به مرگ این بیمار شد. هر دو پزشک به دادگاه معرفی شدند. این اتفافات حدود 12 تا 18 سال پیش رخ داده است.

وی ادامه می دهد: البته پزشکی که گاز استریل را داخل شکم بیمار جا گذاشته بود کاملا غیرعمدی بود. ممکن است این خطا برای هر پزشکی رخ دهد. اما با پزشک دیگر را برخورد جدی کردیم که چرا بعد از رادیوگرافی متوجه آپاندیسیت نشده است و دیه بیمار را پرداخت کرد و معتقدیم این یک خطای پزشکی است چون با جان بیمار در ارتباط بود.

درخشان می گوید: بیماری که تشخیص درستی برای آپاندیسیت او نداده بودند، چند ساعت بعد، به بیمارستان مراجعه می کند که تشخیص آپاندیسیت داده می شود و متاسفانه هر دو پزشک دیه این بیماران را پرداخت می کنند، با پزشک برخورد جدی شد چون تشخیص اشتباه داده بود و خطای پزشکی بود و برخی از هزینه های این پزشک را پرداخت نکردیم.

* طبابت زیباست

علی فتاحی، متخصص گوش و حلق و بینی که اکنون معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی است نیز درباره خاطراتش می گوید: سال 57 دانشجوی پزشکی در دانشگاه تهران شدم. رتبه بالایی داشتم البته قبل از انقلاب شرایط ورود به دانشگاه با شرایط کنونی خیلی متفاوت بود و می توان گفت که آسان تر بود چون رتبه ها دیگر طبقه بندی و منطقه بندی نداشت و وقتی که رتبه اعلام می شد راحت تر می توانستیم رشته را انتخاب کنیم.

وی ادامه می دهد: ورود به دانشگاه ها در زمان ما، با حجم امروز متقاضی نبود. به یاد می آورم که تعداد ورودی دانشگاه ها در تمام رشته ها 9 هزار نفر بودند و مانند اکنون که ظرفیت دانشگاهها خیلی بیشتر از تعداد داوطلبان است، نبود.

این پزشک متخصص گوش، حلق و بینی می گوید: تحصیل حدود 9 سال طول کشید چون انقلاب و انقلاب فرهنگی را داشتیم.سال 66 از دانشگاه فارغ التحصیل شدم. تخصص گوش و حلق و بینی را از دانشگاه شهید بهشتی گرفتم و از سال 1371 تاکنون طبابت می کنم. معتقدم همه چیز طبابت زیباست و با هیچ کاری قابل مقایسه نیست.

می گوید: همانگونه که علامه طباطبایی گفتند حاضرم سال ها عبادت خودم را با یک روز پرستاری از بیمار عوض کنم، نشان می دهد که همه چیز این حرفه شیرین است. پزشکی تلخی ندارد، البته خستگی و سختی دارد ولی همه آنها با لذت است.

وی خاطرنشان می کند: من خاطره تلخی ندارم ولی برخی مواقع نمی شود برای بیمار کاری انجام داد چون پزشک نمی تواند معجزه کند. از خداوند استمداد می کند و کارش را شروع می کند. وقتی پزشک می بیند که نمی تواند برای بیمارش به نتیجه ای برسد بسیار برایش تلخ است به ویژه در موارد اورژانس خیلی سخت است. مردم تصور می کنند که پزشکان بی تفاوت هستند اما اصلا این طور نیست. هیچ پزشکی راضی نیست که بیمارش دچار مشکل شود و به هر بهانه ای که باشد سلامت بیمارش را می خواهد. معتقدم کل کار پزشکی واقعا زیباست.

وی درباره اینکه آیا در دوره طبابت شکایتی داشته است یا نه ادامه می دهد: دو مورد شکایت و پرونده در 30 سال خدمت داشتم که خوشبختانه تبرئه شدم. من به بیمار حق می دهم چون معتقدم هیچ کار درمانی نیست که در کنارش عارضه ای نباشد اما این مساله برای بیمار مفهومی ندارد.

فتاحی می گوید: اینکه من به عنوان یک پزشک گوش و حلق و بینی بخواهم گوش بیماری را عمل کنم و کر شود، من به عنوان پزشک می دانم که اینکه بیمار کر شده است آیا جزء عوارض عمل بوده است، یا جزء تقصیر و قصور پزشکی بوده است اما بیمار نمی تواند این مسائل را کارشناسی کند بنابراین من به طور کلی به بیمار حق می دهم.

وی ادامه می دهد: در تمام دنیا بیمار علیه پزشک شکایت می کند. منتهی وظیفه کارشناسان است که مرز بین عارضه های ناخواسته و غیرقابل پیش بینی و کوتاهی و تقصیر را مشخص کنند که البته گاهی اوقات جدا کردن این مرز کار بسیار سختی است و اختلاف نظر در این زمینه نیز زیاد است.

معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی می گوید: قضاوت کردن در امر درمان از خود درمان سخت تر است ولی پزشکی حرفه ای شیرین است به حدی که اگر من بخواهم دوباره به گذشته و سال 1357 برگردم باز هم رشته پزشکی را انتخاب می کنم. نه از بعد درآمدی. منظورم مسائل مادی نیست. وقتی بیمار لبخند می زند هیچ چیز به اندازه لبخند بیمار پزشک را خوشحال نمی کند.

* دکتری که چرک خشک کن ننویسد پزشک نیست

رضا لاری پور، پزشک جوانی است که اکنون به عنوان مدیر آموزشی سازمان نظام پزشکی فعالیت دارد، در سال 1382 به عنوان پزشک وارد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی شد. او دو خاطره شیرین و نیمه تلخ از دوران طباب خود دارد. یکی از این خاطرات در سال اول فعالیتش به عنوان پزشک عمومی در منطقه کنارک چابهار است.

وی توضیح می دهد: در اوایل دوران پزشکی در کنارک چابهار بودم، در یک منطقه بسیار محروم؛ بیماران علاقه مند به آنتی بیوتیک بودند و دوست داشتند این داروها حتما برایشان تجویز شود و می گفتند اگر شما چرک خشک کن و آمپول ننویسی اصلا دکتر نیستی.

در یک مورد با وجود اصرار پدر بیمار برای فرزندش این داروها را ننوشتم، برای اینکه اعتماد کند چون در بیمارستان دولتی بودم با هزینه شخصی حق ویزیتش را هم پرداخت کردم خوشبختانه فرزندش با داروهای تجویزی رو به بهبودی رفت و یک روز صبح که کشیک درمانگاه بودم. مسئول درمانگاه من را صدا زد و گفت مردی بیرون با شما کار دارد، وقتی رفتم دیدم پدر آن بیمار با یک ظرف پر از ماست که شاید هزینه آن بیشتر از ویزیت من بود آمده است، این مرد، ظرف ماست را به پاس اینکه فرزندش خوب شده بود به من داد.

* پیام تبریک روز پزشک از سوی یک بیمار

این پزشک عمومی خاطرات دیگر خود را از سال های اخیر در یکی از درمانگاه های تهران نقل می کند و می گوید: یک روز در درمانگاه بودم خانمی به همراه همسرش به این مرکز درمانی آمد، خانم بیمار بود معاینه شد اما همزمان آزمایش شوهرش را به من نشان داد و گفت همسرم بعد از عمری آزمایش انجام داده می خواهم وضعیت همسرم را هم ارزیابی کنید.

بیماری خانم مهم نبود ولی آزمایش شوهرش مشکلاتی داشت به همین دلیل این مرد که برای معاینه مقاومت زیادی می کرد را معاینه کردم و درباره بیماری اقوام و خویشاوندان او چند سوال پرسیدم و درخواست چند مورد آزمایش جدید را داشتم که با توجه به سختگیری این مرد، انتظار نداشتم، آزمایش ها را انجام دهد به همین خاطر شماره تلفن او را گرفتم.

قرار بود به یک کلینیک در تهران برود، به منشی آن کلینیک گفتم که موضوع آزمایش این فرد را پیگیری کند چون مواردی از بیماری در آزمایش های او مشاهده شده است. منشی کلینیک چندین بار با مریض تماس گرفته بود و در نهایت این بیمار با عصبانیت فراوان به منشی کلینیک گفته بود که آزمایش را انجام داده و برای پزشک خواهد برد.

این فرد روزی به این مرکزدرمانی آمد که من کشیک نبودم. به یکی دیگر از همکاران پزشک آزمایش را نشان داد که مشخص شد، او به سرطان مبتلا است. البته مرد خیلی جوان و در حدود 37 تا 38 سال بود. به همین دلیل پزشک توان گفتن این بیماری را به فرد بیمار ندارد و درخواست کرد که حتما به پزشک خودت مراجعه کن.

این فرد چون نمی توانست طی چند روز من را در درمانگاه پیدا کند، در نهایت آزمایش را به یکی دیگر از پزشکان درمانگاه نشان داد و در نهایت آن پزشک به او گفت که شما دچار سرطان هستید اما باید از پزشکی که شما را وادار به انجام این آزمایش کرده قدردانی کنید، چون خیلی زود بیماری شما تشخیص داده شده و قابل درمان است.

این بیمار روند درمانی خود شامل شیمی درمانی و جراحی را انجام داد و اکنون پس از گذشت سال ها به زندگی خود ادامه می دهد اما شیرین ترین اتفاق این خاطره این است که این مرد اکنون در سلامت کامل است و هر سال، روز پزشک برایم پیام تبریک ارسال می کند. اینها همه جذابیت کار یک پزشک است.

او در پاسخ به این سوال که آیا تاکنون خطای پزشکی داشته است یا نه می گوید: هیچ مورد تخلف پزشکی نداشته ام، ناگفته نماند که دو سالی است که دیگر درمانگاه نمی روم. در کار آموزشی مشغول فعالیت هستم و معتقدم اگر به پزشکان آموزش درست ارائه شود، کار پزشکی بهتر پیش می رود و خطاها کمتر.