ريشه رکود در ساختار بانک هاست؛ اين ديدگاه بسياري از اقتصاددانان است. در واقع پژوهش هايي که در دو دهه گذشته از رفتار بانک ها در اقتصاد ايران صورت گرفته،به روشني نشان مي دهد که اگر همه تقصيرهاي رکود در اقتصاد را نپذيرند،لااقل بايد قبول کنند که در شکل گيري آنچه امروز به قفل شدن اقتصاد ايران تعبير مي شود، نقش مهمي دارند. در واقع عواملي که منابع نقدي را به صورت غيرنقدشونده هدايت کرده اند، با ايجاد محدوديت مالي سبب شده اند تا بانک ها منابعي براي ارائه تسهيلات نداشته باشند.

اموال و مستغلاتي که وبال گردن بانک ها شدند

ترديدي نيست که شبکه بانکي در سال هاي گذشته تحت تأثير دخالت هاي دولت دچار تنگناهاي شديد مالي شد؛ انتخاب هاي نامناسب بانک ها از بين متقاضيان خدمات مالي، البته گاهي با فشار دولت قبل سبب انباشت مطالبات غير جاري شد.هر چند که افزايش مطالبات غير جاري مثل تغيير ترکيب دارايي هاي بانک ها سبب شد که جريان مالي غير نقدشوندگي تشديد شود اما تسهيلات تکليفي مثل طرح مسکن مهر، ضربه مهلکي بود که بانک ها را عملاً آچمز کرد.

با افزايش نرخ تورم، بانک ها به سمت دارايي هاي غير نقدشونده اي مثل اموال و مستغلات و يا خريد سهام بنگاه ها روي آوردند و در نتيجه سبد سرمايه گذاري بانکي دچار ريسک هاي ثانويه شد،موضوعي که امروز بر رکود موجود دامن زده است.

املاک بانکي

ايمان نوربخش کارشناس بانکي در اين رابطه مي گويد: به نظرمن ريشه مشکل در سيستم بانکي اين است که بانک ها در سال هاي گذشته فعاليت هاي مخاطره آميزي انجام دادند؛يعني در دارايي هايي سرمايه گذاري کردند که ريسک بالايي داشت و نتوانستند به سود برسند. عمده دارايي هاي بانک ها به صورت وام هايي است که يا به دولت يا به شرکت هاي دولتي پرداخت شده و برنگشته است و بخش قابل توجهي هم به ملک و ساختمان رفته و موجب حباب املاک در چند سال اخير شده است.

اين کارشناس بانکي با بيان اينکه اين حباب در آستانه ترکيدن است،اضافه کرد: در حال حاضر اين املاک مشتري ندارد و اغلب اين پروژه ها هم پروژه هاي تجاري سنگين است.

خشکسالي از کجا آمد؟

امروزه نتيجه بررسي ها نشان مي دهد عامل اصلي اتفاقاتي که در اقتصاد ايران افتاده،ناشي از ضعف نظارت در سيستم بانکي است که نتوانسته مانع انباشت دارايي هاي پرريسک و غيرنقدشونده در سيستم بانکي شود.در نتيجه،ترازنامه بانک ها با انباشتي از مطالبات غيرجاري و بدهي هاي بازپرداخت نشده دولت بدون ذخيره گيري تازه مواجه شده است.

در واقع عدم موفقيت ناظر بازار مالي در مديريت مؤسسات مالي فعال در بازار غيرمتشکل پولي اين بحران را تعميق کرده است. اين اتفاق که از دهه 80 آغاز شده،حتي مؤسساتي که خارج از نظارت بانک مرکزي بودند را به جذب سپرده تشويق کرد.چرا که در آشفته بازاري که ناظري نباشد،هرج و مرج به راحتي رخ مي دهد و رقابت نابرابري را در بازار پول ايجاد مي کند،اتفاقي که امروز شاهد آن هستيم.