هنوز تراز آب در منطقه‌ «کوچری» به بالادست نرسیده اما پاییز و زمستان و بارش باران در راه است و این اتفاق پژوهشکده باستان‌شناسی را نگران کرده است.

به گزارش ایسنا، «کوچری» در منطقه‌ تاریخی گلپایگان در استان اصفهان، ۵۶ محوطه تاریخی تازه شناسایی شده به همراه تعداد زیادی نقوش تاریخی روی سنگ دارد، که تاکنون سه محوطه از آن در سد کوچری غرق شده‌اند، چون میراث فرهنگی از هیچکدام از اقدامات و اتفاقات تا همین یکی دو سال پیش اطلاع نداشت.

حالا از یک سو بهترین فرصت‌ها برای عملیات نجات‌بخشی منطقه «کوچری» از دست رفته و از سوی دیگر هر چند هنوز ۷۰ درصد آثار در منطقه بالای تراز آبگیری و خارج از آب هستند اما با توجه به امضا نکردن تفاهمنامه‌ ادامه‌ کاوش‌های باستان‌شناسی در منطقه توسط شرکت آب منطقه‌ای تهران، پژوهشکده باستان‌شناسی نگران است بخاطر محوطه‌هایی که هنوز کاوش نشده و نقوش تاریخی که هنوز جابه جا نشده‌اند و امکان زیرآب رفتنشان وجود دارد!

برای سد کوچری استعلامی گرفته نشد

حمیده چوبک رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی می‌گوید: پژوهشکده باستان‌شناسی هیچ مجوزی برای آبگیری سد در منطقه «کوچری» گلپایگان صادر نکرده است، حتی در زمان آبگیری سد هنوز مطالعات این منطقه تاریخی به پایان نرسیده بود.

از سوی دیگر کاظم عرب معاون اجرایی پژوهشکده باستان‌شناسی به ایسنا اظهار می‌کند: در ماه گذشته آبگیری سد در منطقه کوچری گلپایگان آغاز شد، در حالی که مسئولان مطالعات باستان‌شناسی کشور و مخزن سد از طریق اخبار تلویزیون در جریان این آبگیری قرار گرفتند.

وی با تأکید بر اینکه در سال‌های گذشته هیچ استعلامی از میراث فرهنگی و پژوهشکده باستان‌شناسی برای ساخت سد و آبگیری آن از سوی شرکت آب منطقه‌ای تهران رخ نداده بود، ادامه می‌دهد: زمانی میراث فرهنگی از این مسئله مطلع شد که پیشرفت فیزیکی ساخت سد تقریباً به ۸۰ درصد رسیده بود. در ادامه نیز نخست مقامات سیاسی‌ و اداری شهرستان گلپایگان برای انجام مطالعات توسط میراث فرهنگی با مسئولان شرکت آب وارد مذاکره شدند، پس از آن هم نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان گلپایگان و در ادامه اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان وارد کار شدند، که این اتفاق ناشی از گسیختگی شیرازه‌ امور اداری و کارشناسی در پژوهشگاه میراث فرهنگی به دلیل انتقال‌های صورت گرفته به اصفهان و شیراز در دولت قبل بود.

عرب بیان می‌کند: تا اینکه سرانجام با تغییر دولت و بسامان شدن مباحث اداری در حوزه‌ میراث فرهنگی، پژوهشگاه و پژوهشکده باستان‌شناسی نیز در جریان این اتفاق قرار گرفتند و در اوایل سال ۱۳۹۳ شرکت آب منطقه‌ای تهران به عنوان متولی این پروژه متوجه شد که باید با پژوهشکده باستان‌شناسیِ پژوهشگاه میراث فرهنگی وارد مذاکره شود نه مرجع دیگری؛ از سوی دیگر آنها پروژه خود را از حدود اواسط دهه ۸۰ آغاز کرده بودند که این اتفاق باعث شد تا زمان زیادی برای نجات‌بخشی و حفاظت از این محوطه تاریخی از دست برود.

معاون اجرایی پژوهشکده باستان‌شناسی با بیان اینکه در این منطقه در سال ۱۳۹۳ دو مرحله کاوش و مطالعه‌ باستان‌شناسی انجام شده بود، توضیح می‌دهد: مرحله اول که اجرای آن در پاییز سال ۱۳۹۳ آغاز شد، شامل مرحله بررسی و شناسایی بود که در طی آن کل منطقه مورد بررسی، شناسایی و امکان‌سنجی قرار گرفت.

وی تأکید می‌کند: آن عملیات منجر به شناسایی ۵۷ محوطه فرهنگی و تاریخی و مجموعه نقوش صخره‌ای شامل ۱۴ تپه و محوطه باستانی، شش گورستان و یک بنای تاریخی و ۳۶ مجموعه نقوش صخره‌ای با بیش از دوهزار و۵۰۰ نقش شد.

معاون اجرایی پژوهشکده باستان‌شناسی که کاوش در این محوطه‌ تاریخی را سال‌ ۹۴ انجام داده است؛ با بیان اینکه طبیعتاً بخش آبگیری شده در سد، تقریباً محدود است، ادامه می‌دهد: در حال حاضر حداکثر تراز آبگیری روی سد در این منطقه ۱۹۰۱ است، در حالی که حداکثر تراز آبگیری سد در صورت بارش باران‌های شدید به تراز ۱۹۳۸ می‌رسد و از سوی دیگر تراز نرمال این آبگیری ۱۹۳۰ است، در حالی که آثار تاریخی در منطقه بین تراز ۱۸۹۰ تا ۱۹۳۸ هستند، بنابراین در شرایط کنونی حدود ۷۰ درصد آثار هنوز خارج از فضا هستند.

عرب اضافه می‌کند: بنابراین در این شرایط حدود ۳۰ درصد آثار که بیشتر شامل محوطه و تپه هستند، زیرآب رفته‌اند نه نقوش تاریخی روی صخره‌ها.

این باستان‌شناس با بیان اینکه هنوز ۷۰ درصد نقوش و آثار تاریخی بیرون از آب هستند و قابلیت جابه جایی دارند، می‌افزاید: متأسفانه ۳۰ درصد از این محوطه‌ داخل مخزن آب رفته‌اند، چیز زیادی را از دست نداده‌ایم. هرچند یکی از محوطه‌های تاریخی قرار گرفته در زیر مخزن آب، باقیمانده از سده‌ چهارم و پنجم قبل از میلاد است، که پیش از این بررسی‌هایی روی آن انجام شده بود و البته بخش زیادی از این محوطه پیش از این توسط کشاورزان در زمین‌های کشاورزی برداشت شده بودند.

وی تأکید می‌کند: بحث مهم کنونی آنجاست که در حال حاضر نقوش صخره‌ای که دیدگاه‌های کارشناسان نسبت به آنها متفاوت است، از یک سو هنوز کارشناسی نشده‌اند از سوی دیگر باید چگونگی حرکت و انتقال آنها مورد بررسی کارشناسی بیشتر قرار بگیرند.

وی با بیان اینکه از نظر تعداد، این نقوش دوهزار و۵۰۰ نقش هستند که در ۳۶ گروه طبقه بندی شده‌اند، می‌گوید: در پایان کار بررسی‌ها به یک جدول رسیدیم که براساس آن جدول جابه جایی و نجات‌بخشی نقوش در اولویت قرار می‌گیرند، چون به یک حجم از نقوش رسیده‌ایم، که از این تعداد برخی در اولویت نخست برای جابه جایی هستند.

عرب ادامه‌ همکاری و نجات‌بخشی آثار در محوطه‌ تاریخی «کوچری» را منوط به همکاری شرکت آب منطقه‌ای تهران می‌داند و می افزاید: در حال حاضر مدت یکسال است که در این زمینه با مشکلاتی مواجه هستیم، چون شرکت آب منطقه‌ای به دلیل داشتن مشکلات مالی امکان امضای قرارداد برای ادامه‌ کاوش و مطالعه در این محوطه را ندارد، هر چند تا کنون تراز آب در منطقه ثابت مانده است.

این باستان شناس می گوید: پژوهشکده باستان‌شناسی نگران است، چون در حال نزدیک شدن به فصل زمستان و آغاز بارش‌ها هستیم و ممکن است ورودی‌های آب و در نتیجه تراز آب بالاتر برود، بنابراین باید شرکت آب منطقه‌ای راه‌حلی در این زمینه داشته باشد.

وی با بیان اینکه گزارش‌ کاوش‌های انجام شده، تدوین شده‌اند، ‌افزود: تعدادی اشیای به دست آمده از این محوطه در نمایشگاه جنبی پانزدهمین کنگره باستان‌شناسی در اسفند ماه امسال به نمایش درمی‌آیند.

به گفته‌ عرب، قرار است ‌زمستان امسال کاوش‌ها در این محوطه‌ تاریخی ادامه پیدا ‌کند.