نصف جهان: نبود نظارت کافی بر بازار تاریخی هنر اصفهان موجب شده تا شماری ازبازاریان جرزهای برخی مغازه ها را برای نصب بالابر و جانمایی صندوق بتراشند؛ ایجاد حفره، ارتعاش و تضعیف جرز دیوارها به گفته کارشناسان این بنای ۴۰۰ ساله را با خطر جدی تخریب روبرو کرده است.

بازارچه بلند، یکی از بازارچه‌های زیبای صفوی در اصفهان است که در سال‌های پایانی دهه چهل به همت زنده یاد باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی از بنیان‌گذاران سازمان میراث فرهنگی و توسط اوقاف اصفهان و جمعی از هنرمندان دواطلب این شهر احیا و در اختیار هنرمندان قرار گرفت، نام بازار هنر از همین دوران بر پیشانی بازارچه بلند نقش بست و به همین نام هم شهره شد.

بعد از سال‌های انقلاب اما با کاهش گردشگران خارجی، کاربری حجره‌ها به زرگری تبدیل و تغییرات زیادی ایجاد شد، از جمله تعویض در و ویترین‌های نفیس و گره چینی حجره‌ها که با صرف هزینه‌های زیاد در جریان احیا بازارچه اجرا شده بود و یا پنهان شدن سقف‌های ضربی و منقش حجره‌ها و همچنین دیواره‌ها در زیر دکورسازی طلافروشی‌ها.

علاوه بر اینها اما جانمایی گاو صندوق عریض و طویل زرگرها در جرزهای چهارصد ساله بازارچه بلند را نیز باید افزود، اتفاقی که به تعبیر کارشناسان به خالی شدن زیر بار و مصالح  و در نتیجه تضعیف جرزها منجر شده است، از مجموع ۸۰ حجره این بازار شاید سه یا چهار حجره دست نخورده و یا کمتر دستکاری شده باقی مانده باشند، اگر یکی از این حجره‌ها را شاهد بگیریم باید گفت به غیر از چند طاقچه با عمق بیست یا سی سانتیمتری هیچ دهانه دیگری همخوان با عمق و طول و عرض گاوصندوق‌های جانمایی شده در جرزها وجود ندارد.

این اما در حالی است که هیات مدیره بازار هنر در دفاع از آنچه در همه این این سال‌ها رخ داده مدعی است که  پیش از احیا بازارچه بلند، دهانه‌هایی حجره‌ها را به هم مرتبط می‌کرده و طلافروشان گاوصندوق‌ها را در همین دهانه‌ها جانمایی کرده اند.

سوی دیگر ماجرا آنجاست که برخی مستاجران حجره‌ها، پا را فراتر گذاشته و با ایجاد حفره در پی و جرز طبقات اول و دوم این بازار چهار صد ساله اقدام به نصب بالابر کرده‌اند؛ اقدامی که اداره اوقاف اصفهان به عنوان متولی اصلی بازار هنر و همچنین  میراث فرهنگی این شهر به عنوان ناظر بناهای تاریخی در گفت‌ و گو با ایرنا آن را غیر قانونی و عدول از قوانین میراث فرهنگی دانسته‌اند.

اما اینکه چگونه اهالی بازار هنر توانسته اند به دور از چشم میراث فرهنگی و اوقاف اقدام به نصب بالابر و یا در مواردی جانمایی گاوصندوق در جرزهای یکی از بازارهای کهن و زیبای اصفهان کنند جای تامل دارد و باید گفت به واقع چرا نظارت تا این حد ناکارآمد بوده که اینگونه بازاریان به راحتی و با مخفی‌کاری جرزها را بتراشند و بالابر نصب کنند و یا به گفته مسئول بازارهای تاریخی اداره اوقاف اصفهان، مخفیانه گاوصندوق بگذارند.

در جریان احیا بازارچه بلند در سال‌های پایانی دهه چهل، هر حجره به یکی از هنرمندان تراز اول اصفهان داده شد. حجره‌هایی مجزا که به گفته یکی از کاسبان بازار هنر، هیچ راهی به یکدیگر نداشتند و بعدها با تبدیل شدن حجره‌ها به زرگری، طاقچه‌های بیست الی سی سانتیمتری تا عمق ۷۰ الی ۸۰ سانتیمتری برای جانمایی گاوصندوق‌ها تراشیده و عمق داده شد.

*بازار هنر در معرض تهدیدهای جدی

گرچه بازار هنر اصفهان به ظاهر شرایط خوبی دارد و طلافروشی‌ها به سر و روی و پشت‌بام بازار رسیده‌اند اما شواهد نشان می‌دهد که در زیر دکورسازی طلافروشی‌ها اتفاقاتی افتاده و می‌افتد که جرزهای این بنا را تضعیف و در معرض تهدید بیشتر قرار می‌دهد.

از سوی دیگر حجره‌های طبقه بالای این بازار تبدیل به کارگاه‌های زرگری شده که با وجود کپسول‌های گاز، هر کدام از آنها به مثابه بمبی متحرک است و هر لحظه امکان انفجار می‌تواند منجر به تخریب این بنای نفیس شود.

افزون بر همه اینها، بی‌توجهی بر آنچه در بازار هنر رخ می‌دهد تا آنجاست که در بازسازی نمای خارجی برخی حجره‌ها، نمای رومی کار شده است و در میانه این نظارت کجدار و مریز، می‌تواند با تبدیل به یک رویه عادی از دخل و تصرف‌های بی مهابا به ظاهر تاریخی و اصیل بازار صفوی لطمه‌های بیشتری بزند.