بیشتر کسانی که به اصفهان سفر کرده اند، مبهوت شکوه معماری شهر گنبد‌های فیروزه‌ای شده اند، زیباترین این گنبد‌ها که در فلات مرکزی ایران کم نظیر است از آن مسجد شیخ لطف الله است بنایی نشسته بر ضلع شرقی میدان نقش جهان با راز‌هایی که رمز گشایی آن‌ها دانش و دین شناسی معماران صفوی را به رخ می‌کشد.

مسجد شیخ لطف الله، یادگاری همچنان دیدنی

مسجد شیخ لطف‌الله به فرمان شاه عباس اول صفوی، برای تجلیل از مقام شیخ لطف‌الله میسی از علمای آن دوران در قرن یازدهم هجری، ساخته شده است. ساخت این مسجد هجده سال زمان برده است. این اثر در ۱۵ دی سال ۱۳۱۰ به شماره ۱۰۵ در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.

مسجد شیخ لطف الله به دلیل تزیینات بی بدیل و معماری هوشمندانه، اثری شگفت انگیز و تماشایی است.

سید روح الله سید العسکری رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: یکی از زیباترین طراحی‌هایی که در مسجد شیخ لطف الله بکار رفته، گنبد آن است که شاهکار کم نظیری از کاشی کاری معرق به شمار می‌رود؛ این گنبد در سپیده دم به رنگ صورتی، در ظهر به رنگ کرم و در غروب به رنگ آجری دیده می‌شود.

او افزود: این مسجد بر خلاف مساجد دیگر مناره ندارد و صحن یا شبستان ورودی ندارد، موقعیت شبستان اصلی با ورودی بنا هم بر اساس اصول مهندسی تعریف و تعیین شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان اصفهان، تلفیق معماری و نور را از مهمترین ویژگی‌های مسجد شیخ لطف الله دانست و گفت: نوری که از ۱۶ پنجره مشبک مسجد به بخش درونی گنبد می‌تابد در سحرگاه روی کتیبه‌ای مزین به سوره انفطار می‌افتد، در طول روز به سوره شمس می‌رسد و در شب‌های مهتابی کتیبه مزین به سوره لیل را روشن می‌کند.

سید العسکری نقش بال‌های نورانی طاووس را از دیگر دیدنی‌های نمای درونی گنبد معرفی کرد و ادامه داد: تعدادی نقوش لوزی در داخل گنبد طراحی شده که وقتی نور به آن‌ها می‌تابد، پر‌های یک طاووس را به ذهن متبادر می‌کند، این پر‌ها با گذر زمان و تغییر جهت نور، باز یا بسته می‌شوند البته این طاووس فقط از زاویه ورودی درِ شبستان قابل مشاهده است.

وحدت در معماری دیروز، تکثر در معماری امروز

منصور عسکری کارشناس مرمت بنا و تزیینات کاشیکاری به خبرنگار ما گفت: مساجد در گذشته بر اساس مفاهیم عرفانی طراحی و پی ریزی می‌شد و نماد‌ها در سازه طوری به کار گرفته می‌شد که نمازگزاران را به تفکر درباره وحدانیت خدا ترغیب کند.

او افزود: متاسفانه در معماری و مهندسی جدید، کمتر به مفاهیم عرفانی و سلوکی توجه می‌شود و معماران و مهندسان، با تقسیم وظایف هر یک وظیفه تخصصی خود در طراحی، ساخت، کاشی کاری و ... را انجام می‌دهند که همین خود دور شدن از نگاه وحدت آفرین در احداث بناست.

کارشناس مرمت بنا و تزیینات کاشیکاری اظهار کرد: امروزه فقط کارکرد مساجد مورد توجه است، به این معنا که چقدر وسعت دارند، چه جمعیتی را میزبانی می‌کنند، سامانه‌های سرمایشی و گرمایشی همچنین نور و صدا چگونه باشد و در نهایت نمای مساجد که باید بروز و جدید باشد.

عسکری ادامه داد: به همین دلیل نمی‌توانیم مسجدی بیابیم که روند احداث آن از طراحی و پی ریزی تا تکمیل، متاثر از مفاهیم عمیق عرفانی باشد.

او تاکید کرد: بنابراین باید بگوییم شاید امروز بنا‌هایی ساخته شده باشد که از منظر وسعت بزرگ باشد و یا نمود‌هایی از ذوق و هنر را بتوان در آن‌ها مشاهده کرد، اما آنکه در خور میراث گذشتگان برای آیندگان باشند نیستند.

معماری اسلامی، امروز مولودی ندارد

سید مهدی موسوی موحد مدیر پایگاه میراث جهانی مسجد جامع اصفهان به خبرنگار ما گفت: باید اذعان کرد در حال حاضر چیزی به عنوان معماری اسلامی نداریم.

او افزود: بنا‌های مذهبی ما در چالش سنت و مدرنیته شکل گرفته اند و همین سبب شده نتوانیم اثر قابل دفاعی برای آیندگان بسازیم.

مدیر پایگاه میراث جهانی مسجد جامع اصفهان اظهار کرد: معمار در معماری اسلامی ناظر را خداوند می‌دانسته و بنابراین سعی داشته بهترین کار را همراه با خلاقیت ارائه کند، اما این نگاه، امروز کمتر دیده می‌شود.

 آنچه که امروز داریم، یادگار گذشتگان ما ست، اما اکنون با بی توجهی به ساخت بنا‌ها سرنوشت معماری مذهبی ما در خطر افتاده و اگر به همین روند ادامه داشته باشد آیندگان هیچ میراثی از که بیانگر سلوک عرفانی و معنوی ما باشد نخواهند داشت.