دبیر علمی جشنواره شعر فجر با بیان این‌که در دوره یازدهم از همه گرایش‌های فکری و ادبی استفاده می‌شود در عین حال گفت: عاقلانه نیست افرادی را که در حوزه ادبیات در مرز انتهایی جریان‌ها هستند و تندترین مواضع را دارند به عنوان داور انتخاب کنیم.

محمدکاظم کاظمی که به تازگی به عنوان دبیر علمی یازدهمین دوره جشنواره شعر فجر انتخاب شده است، در گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به این‌که این اعتقاد وجود دارد که جشنواره غالبا نتوانسته طیف‌های مختلف ادبی را جذب کند و حال او چگونه می‌خواهد در این دوره این اعتمادسازی را به وجود آورد، گفت: جریان آن سالی که آقای کاکایی دبیر جشنواره بود و می‌خواست تحولی ایجاد کند، قصه داشت و در ادامه جوسازی‌هایی ایجاد شد که خیلی واقعی نبود. اتفاقا من در آن سال داور جایزه بودم و این قضایا را از نزدیک دنبال می‌کردم. اما در دو سال گذشته داور جایزه هم نبودم.

او در ادامه اظهار کرد:‌ یکی از دلایلی که جشنواره شعر فجر به سمت بررسی و انتخاب کتاب شعر رفت همین دغدغه بود. این‌که کتاب‌ها بررسی شوند و کم کم این مسائل حل شود. به همین خاطر تأکید داریم هر کتابی که در جمهوری اسلامی ایران و با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چاپ و منتشر شده است می‌تواند در این جشنواره حضور داشته باشد و با نظر داوران برگزیده شود و این مانعی ندارد. در سال گذشته هم همین اتفاق افتاد؛ به طوری که برخی شاعران تصور نمی‌کردند آثارشان در جشنواره دیده شود. منتها پس از آن‌که آثارشان نامزد شد و به صاحبان آثار ابلاغ شد خود آن‌ها گفتند برای این‌که می‌خواهند عرصه برای جوان‌ها باز شود کناره‌گیری می‌کنند.

این شاعر افغانستانی ساکن مشهد ادامه داد: حتی مسئولان دوره‌های قبل در جلسه‌ای که داشتیم به دوره‌های قبلی این جشنواره اشاره کردند و گفتند برخی از شاعرانی که آن‌ها گمان نمی‌کردند به این جشنواره نگاهی داشته باشند به مسئولان جشنواره تلفن زده و خواسته‌اند بدانند کتاب‌شان در جایزه حضور دارد یا نه. بنابراین این دغدغه در طول چند سال اخیر در جایزه وجود داشته که یک اعتمادسازی از سوی طیف‌های مختلف ادبی و فکری به وجود بیاید.

کاظمی در پاسخ به این سوال که اتفاقا یکی از دغدغه‌های جشنواره‌هایی که نسبتی با دولت دارند داوران آن‌ها هستند و مثلا نمی‌توان چند داور از یک طیف خاص انتخاب کرد که قاعدتا سلیقه‌های نزدیک به هم دارند و بعد مدعی شد که در جشنواره دخالت نشده و برگزیده‌های آن جشنواره سلیقه و انتخاب داوران بوده‌اند، و حالا در این دوره برای دور ماندن جشنواره از چنین موضوعی چه فکری شده است، گفت: در جلسه‌ای که با حضور سیدعباس صالحی (معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) و هیأت علمی جشنواره شعر فجر داشتیم این دغدغه را هم داشتیم و بررسی کردیم. خود من از سال‌های دور این دغدغه را داشتم، هر چند در دو دوره اخیر در جشنواره شعر فجر حضور نداشتم. یکی از دغدغه‌های مهمی که در این جلسه مطرح شد این بود که من از مسئولان خواستم تا در این دوره نگاهی داشته باشیم به همه شاعران و ادیبان؛ بدون گرایش‌های سیاسی و جناحی و بتوانیم به نوعی برای دیگران این مسئله را روشن کنیم. این نگاه‌ شاید در گذشته هم وجود داشته ولی گاهی اوقات نمی‌توانیم آن را تبیین کنیم. ضمن این‌که خود آقای صالحی هم که در این جلسه حضور داشت به این مسئله اشاره کرد و گفت، در این سال‌ها نگاه ما در جشنواره شعر فجر همین بوده و خواهد بود. در سال‌های گذشته هم هیچ‌گاه اتفاق نیفتاده که ما بخواهیم طیفی را نادیده بگیریم. آقای صالحی حتی گفت از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نفیا و اثباتا درباره جشنواره نظری نخواهند داد و از این نظر خاطرجمعی دادند.

او درباره ترکیب هیأت داوران و چگونگی انتخاب آن‌ها اضافه کرد: با اعضای هیأت علمی جشنواره (جواد محقق، محمدجعفر یاحقی، مصطفی رحماندوست، اسماعیل امینی، محمدحسین مهدوی سعیدی (م. موید) و فاطمه راکعی) این موضوع را مطرح کردیم و بنا شد در داوران تنوع داشته باشیم و دیدگاه‌ها را تعدیل کنیم تا این تصور پیش نیاید که این جشنواره هدایت‌شده به سمت خاصی است. در این مورد چند تعبیر مورد اشاره قرار گرفت؛ یکی این‌که ما باید این جشنواره را ملی بدانیم، همچنان که خیلی دیگر از جشنواره‌ها در ایران برگزار می‌شوند و از طرف دولت هم حمایت می‌شوند اما ملی هستند. نباید این تلقی ایجاد شود که اگر جایزه‌ای از سوی دولت حمایت می‌شود هدایت‌شده به سمت یک جریان خاص است. موضوع دیگر چشم‌اندازی برای دوره‌های آتی جشنواره دیده شده است به این صورت که در کنار بخش اصلی جشنواره، بخشی هم مربوط به نهادها، موسسه‌ها و انجمن‌های مرتبط با ادبیات وجود داشته باشد تا آن‌ها هم در انتخاب‌ها و تقدیرها سهیم باشند. البته این مسئله در حد یک ایده و فکر است و ممکن است در دوره‌های بعد عملی شود. در این دوره از نظر وقت کمی در تنگنا قرار گرفته‌ایم و مسئله سهیم شدن موسسه‌ها و انجمن‌های ادبی در جشنواره شعر فجر شاید به این دوره نرسد.

کاظمی با بیان این‌که در جشنواره شعر فجر باید به سمت اعتمادسازی برویم، گفت: هدف ما حضور حداکثری اهل شعر و ادبیات و دیده شدن این مسئله در جشنواره شعر فجر است.

این شاعر درباره مباحث طرح‌شده در جلسه هیات علمی جشنواره با حضور سیدعباس صالحی و مهدی قزلی مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان و دبیر اجرایی جشنواره گفت: در این دوره برای انتخاب داوران طیف وسیعی را در نظر گرفته‌ایم؛ اما انتخاب داور مقوله‌ای است که باید با توافق شخص انجام شود. ما نمی‌توانیم کسی را مجبور کنیم که داوری را بپذیرد، چون ممکن است برخی خودشان تمایل به داوری نداشته باشند. اما می‌توانم این را بگویم که در آن فهرستی که از سوی هیأت علمی جشنواره شعر فجر برای داوری در سه بخش مجموعه شعر بزرگسال، کودک و درباره شعر پیشنهاد شد از طیف‌های گوناگون ادبی با گرایش‌های سیاسی مختلف وجود داشت.

دبیر علمی جشنواره شعر فجر در ادامه متذکر شد: البته گرایش‌های سیاسی بحث اصلی ما نبود. دو موضوع که برای ما خیلی مهم است این بود که فرد دارای توانایی و تشخیص بالا باشد و از سلامت نفس برخوردار باشد. ضمن این‌که ما نباید این تصور را داشته باشیم که فردی از گوشه‌ها با گرایش‌های سیاسی و سلایق ادبی بسیار دور به عنوان داور انتخاب شود، چون اولا تعداد داوران در هر بخش زیاد نیست و سه نفر است. به همین خاطر عاقلانه نیست افرادی را که دارای گرایش‌های فکری خاصی هستند و در حوزه ادبیات در مرز انتهایی جریان‌های فکری هستند و تندترین مواضع را دارند به عنوان داور انتخاب کنیم. مثلا نباید انتظار داشت کسی که در عرصه شعر نو یا شعر کلاسیک دیدگاه‌های افراطی دارد به عنوان داور انتخاب شود، چون عاقلانه نیست. عاقلانه این است که افراد متعادل به عنوان داور انتخاب شوند که نگاه‌شان محل اجماع باشد. معتقدم باید افرادی به عنوان داور انتخاب شوند که دارای نگاه متعادل هستند و دارای تشخیص خوب، سلامت نفس و بدون خط‌دهی هستند. با همین نگاه در ترکیب هیأت داوران فهرست طولانی انتخاب و درباره آن‌ بحث شد.

او سپس با اشاره به جلسه برگزار شده گفت: جلسه اول هیأت علمی بیشتر معارفه بود و هنوز وارد جزئیات برنامه‌های مراسم و محافل و همچنین تقدیر از شاعر و ادیب خاصی نشده‌ایم ولی به احتمال قوی چنین برنامه‌هایی خواهیم داشت. چیزی که مشخص است این است که مراسم اختتامیه در مشهد برگزار می‌شود. هنوز روز دقیق مراسم اختتامیه مشخص نیست، اما به احتمال قوی این مراسم اسفندماه برگزار می‌شود.

او همچنین به بخش ویژه جشنواره یازدهم اشاره کرد و گفت: بخش ویژه مربوط به افغانستان است و سعی می‌کنیم سال آینده این جشنواره را در قلمرو کشورهای فارسی‌زبان گسترش دهیم.

دبیر یازدهمین دوره جشنواره شعر فجر سپس در پاسخ به این سوال که به عنوان یک افغانستانی از انتخاب برای دبیری جشنواره شعر فجر چه حسی دارد و نظرش درباره این انتخاب چیست، گفت: از این قضیه بسیار خوشحالم. تا به حال چنین مسئولیتی در ایران نداشته‌ام. البته بارها داور جوایز بوده‌ام اما در سمت دبیر نه.

کاظمی گفت: با توجه به این‌که برای ما به عنوان مهاجران افغانستانی همیشه در ایران محدودیت‌های مدیریتی وجود داشته دبیری در جشنواره شعر فجر از دو جهت خوشحال‌کننده است؛ اول این‌که می‌تواند کمک کند تا به شایستگی‌های جامعه مهاجر در ایران اهمیت داده شود.

او به عضو شدن خود در فرهنگستان زبان و ادب فارسی اشاره کرد و گفت: این سِمَت‌ها می‌تواند چشم‌انداز آینده را برای ما نشان دهد و به نوعی اعلام شود که ظرفیت‌های ما در ایران دیده می‌شود. همچنین می‌تواند نگاه جامعه ایران به مردم افغانستان را به نگاه مثبت‌تری تبدیل کند.

کاظمی در پایان بیان کرد: دبیر شدنم در جشنواره شعر فجر بازتاب مثبتی در جامعه افغانستان خواهد داشت. به این دلیل که در چند سال اخیر چالش‌ها و سوءظن‌هایی درباره ملیت برخی از مفاخر ادبی به وجود آمد و تنگ‌نظری‌هایی را به همراه داشت. همه این مسائل بدگمانی‌ها و کدورت‌هایی را ایجاد کرده است که این اتفاقات می‌تواند این کدورت‌ها و سوءظن‌ها را برطرف کند. ضمن این‌که تا به حال بسیاری از هموطنانم که خبر دبیری من در جشنواره شعر فجر را شنیده‌اند به طرق مختلف اظهار خشنودی کرده‌اند.