غفلت از کودک به معنای کوتاهی در انجام مراقبت‌های کافی و مورد نیاز متناسب با سن کودک مانند تامین سرپناه، غذا، لباس، آموزش و مراقبت‌های پزشکی است که برای رشد جسمی، عاطفی و احساسی کودک ضرورت دارند و هرگونه کوتاهی در این زمینه به عنوان کودک آزاری از نوع غفلت یا مسامحه تلقی می‌شود.

کودک‌ آزاری رفتاری است که افراد دیگر به ویژه بزرگسالان نسبت به کودکان روا می‌دارند که البته شامل والدین و اعضای خانواده کودک هم می‌شود و در نتیجه، به سلامت جسمی و روانی کودک آسیب می‌رساند.

کودک‌آزاری به انواع مختلف دسته‌بندی می‌شود که از آن جمله کودک‌آزاری جسمی، مسامحه یا غفلت از کودک، کودک‌آزاری روانی و آزار جنسی است.

صاحبنظران غفلت از کودک را کوتاهی در انجام وظایف نسبت به کودکان می‌دانند که موجب لطمه زدن به رشد جسمی و روانی کودک می‌شود و بر همین اساس بیشترین موارد غفلت از کودکان را گروه نوزاد، نوپا و کودکان پیش‌دبستانی و سپس سایر سنین کودکی شامل می‌شود.

مسامحه فیزیکی شامل امتناع یا تأخیر شدید در اعمال مراقبت‌های تندرستی و بهداشتی مورد نیاز، رهاسازی کودک به مدت زیاد، سرپرستی نامناسب، عدم پذیرش کودک و فرار او از خانه، کوتاهی در فراهم کردن امنیت و رفع نیازهای فیزیکی بیشترین شیوع را در جوامع مختلف از جمله ایران دارد.

این در حالی است که مسامحه فیزیکی می‌تواند به شدت بر روی رشد کودک تأثیرگذار باشد و پرورش صحیح او را توام با اختلال کرده و وی را به سوء تغذیه و انواع بیماری‌های جسمی دچار نماید.

مسامحه آموزشی و بهداشتی از دیگر موارد شایع غفلت است که در نوع آموزشی بدین معناست که گرچه کودک در سن مدرسه و به تعبیری واجب‌التعلیم است اما در مسیر آموزش و حضور در مدرسه قرار ندارد و در نوع بهداشتی به معنای هرگونه بی توجهی به سلامت و بهداشت کودک و نیز مسائل پزشکی و ضرورتهای زیستی وی می‌باشد.

هرگونه خودداری از محبت و مهربانی و توجه نکردن به کودک و نیازهای عاطفی و احساسی او از جمله موارد قابل تعریف در مسامحه احساسی است که به شدت اثرگذار بوده و پیامدهای منفی بر روح و روان کودک دارد.

سهم ۷۵ درصدی غفلت در گزارشهای کودک آزاری

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی بروز غفلت از کودکان را با توجه به افزایش چشمگیر نسبت به سایر انواع خشونت‌های جسمی و جنسی علیه کودکان، ناشی از ناآگاهی والدین دانست.

مسعود فیروزی گفت: غفلت و کوتاهی نسبت به حقوق کودک همه موارد بی توجهی نسبت به خوراک، پوشاک، تحصیل، تفریح و سلامت کودک را شامل می‌شود.

وی افزود: بسیاری از خانواده‌ها تنبیه کودک را جزو حقوق تربیتی خود می‌دانند در صورتی که تنبیه و محرومیت، از موارد کودک آزاری محسوب می‌شود و فراهم کردن محیط سالم برای خانواده با برخورداری از امکانات نسبی در همه زمینه‌ها برای کودکان جزو حقوق کودک است.

مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی ادامه داد: غفلت آموزشی بخصوص در ایام شیوع کرونا پررنگتر شد که مهمترین عامل پیشگیری از غفلت آموزشی، آگاهی‌ بخشی به جامعه و توسعه امکانات و فضاهای آموزشی در مناطق مختلف است.

وی با بیان اینکه طی نیمه نخست امسال ۲ هزار و ۱۰۰ تماس با اورژانس اجتماعی این استان با موضوع کودک آزاری ثبت شده است گفت: ۷۵ درصد این موارد معادل بیش از هزار و ۵۰۰ تماس مشمول موضوع غفلت و مسامحه بوده است.

فیروزی افزود: این تعداد گزارش غفلت نشان دهنده ناآگاهی والدین نسبت به تعاریف و حقوق کودک است.

وی ادامه داد: ما با والدینی روبرو هستیم که "غفلت" را کوتاهی نمی‌دانند و آن را کم توجهی، مشغله و فراهم نبودن شرایط می‌دانند و اغلب مواردی از جمله تنبیه و محرومیت را نیز جزو حقوق خود می‌پندارند.

مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی نیز با بیان اینکه ترک تحصیل یا بازماندگی از تحصیل تا قبل از شیوع کرونا جزو چالشهای تعلیم و تربیت بود گفت: با شیوع کرونا شاهد افزایش چشمگیر این معضل بودیم.

قاسمعلی خدابنده افزود: شیوع کرونا و تبعات ناشی از آن موجب شد برخی از سرپرستان خانواده‌ها شغل خود را از دست داده و دچار مشکلات اقتصادی شوند که این امر بر ادامه تحصیل فرزندان آنها تاثیر گذاشته و موجب عدم ثبت‌نام و ادامه تحصیل آنان در سال تحصیلی جدید شد.

وی ادامه داد: در سال تحصیلی گذشته ۴۴ هزار و ۱۵۰ دانش آموز در استان ترک تحصیل کرده بودند که اجرای طرح ضربتی شناسایی این دانش آموزان در آذر ماه پارسال موجب شناسایی و بازگرداندن ۱۳ هزار و ۵۲۹ دانش آموز به کلاس درس شد.

مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: در شهرستانها و مناطق محروم از جمله نوخندان، زاوه و جلگه رخ عدم ثبت‌نام دانش‌آموزان در مدارس بیشتر از دیگر مناطق است.

وی افزود: از دیگر دلایل ترک تحصیل دانش آموزان خراسان رضوی، ازدواج زودهنگام، مشکلات اقتصادی و معیشتی خانواده و نبود انگیزه برای ادامه تحصیل است.

خدابنده ادامه داد: البته آمارها مقداری شناور است و ممکن است بخشی از دانش آموزان از شهری به شهر دیگر رفته یا جابه‌جایی بین استانی داشته باشند اما بررسی‌ها در این زمینه همچنان در حال انجام است.

دنیای امروز حقوق کودک را بهتر شناخته است

یک کارشناس امور اجتماعی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی گفت: عدم رسیدگی به تغذیه کودک، عدم پیگیری آموزش و ثبت‌نام وی در مدرسه، نزدن واکسن و انجام ندادن مراقبتهای بهداشتی لازم، رها کردن و بی‌توجهی به تامین امکانات مورد نیاز کودک برای زیست و تغذیه از مهمترین و شایع‌ترین مصادیق غفلت است.

غلامحسین حقدادی افزود: به تعبیر دیگر هر نیازی که در حوزه تربیتی، تغذیه‌ای، بهداشتی و رفاهی برای کودک از سوی والدین تامین نشود، مصداق غفلت است.

وی ادامه داد: در دنیای پیشرفته امروز کودک‌آزاری تنها محدود به کتک زدن، سیاهی و کبودی بدن کودک و تعرض و آزار جنسی و امثال آن نیست بلکه دسته‌بندی‌های جدید و مهم به این پدیده و نوع خشونت افزوده شده است.

این کارشناس اداره کل بهزیستی خراسان رضوی گفت: کودک‌آزاری عاطفی یکی از رایج‌ترین نوع کودک‌آزاری در دنیای امروز است که شامل بی‌توجهی، قهر و محرومیت از عاطفه یا بدرفتاری روانی شامل فحاشی و از بین بردن اعتماد به نفس کودک می‌شود که در گذشته از آن به عنوان روش تربیتی یاد می‌شد اما روش درستی نیست.

وی افزود: اصلی‌ترین نوع کودک‌آزاری در دنیای کنونی غفلت و مسامحه است که به معنای بی‌توجهی و عدم احقاق حقوق حقه کودک است.

حقدادی ادامه داد: کودک نمی‌تواند از خود دفاع کند و باید اسباب و ملزومات حیات و زیست او را والدینش فراهم کنند.

کودکان امروز در تنهایی زندگی می‌کنند

مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی نیز با بیان اینکه کودکان امروز باکودکان دهه ها و حتی سالهای گذشته متفاوت هستند گفت: امروز تنها محرومیت و فقر اقتصادی نیست که دامنگیر حقوق کودک و آینده کودکان شده است.

ابراهیم زره‌ساز افزود: بسیاری از کودکان حتی کودکان خانواده‌های دارای وضعیت اقتصادی خوب و عالی در تنهایی زندگی می‌کنند و در آسیبهای فراوان و فضاهای آسیب زا محاصره هستند.

وی ادامه داد: آگاهی خانواده و آموزش نحوه مواجهه و ارتباط با کودک بسیار مهم است زیرا نحوه درست ارتباط گیری با کودک بزرگترین سهم و تاثیر را در تربیت فکری، عاطفی و رفتاری وی دارد.

مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی لازمه احقاق حقوق کودک را در کنارهم قرار گرفتن سه محور دانست و گفت: تصمیم سازان و برنامه ریزان، خانواده و مطالبه گری خود کودک و نوجوان سه ضلع لازم برای احقاق حقوق هستند.

وی افزود: کودکان امروز، اغلب تنها و بدون خواهر و برادر هستند که گرچه فشار معیشتی و عوامل اقتصادی در این وضعیت موثر است اما در هر صورت کودکان امروز اغلب تک فرزند و تنها هستند.

زره‌ساز ادامه داد: نهادها و دستگاههای متولی باید در زمینه آموزش حقوق کودکان به خانواده‌ها بیش از پیش تلاش کنند.