دریا قدرتی پور: مثل کارتن های زهوار در رفته قدیمی، نم کشیده و مهجور در کنار هم صف کشیده اند. حتی وارد نشده تنت می لرزدکه نکند با لرزه ای کوچک فرو بریزند. انگار مرگ به این خانه های عنکبوتی و لرزان خیلی نزدیک تر است.

اینجا خیابان ابن سینا است. پیرمرد رو می کند به محله دردشت، جایی که به قول قدیمی های این خیابان مدرسه ابن سینا و آرامگاه او در آنجاست. انگشت سبابه اش همانطور که مدرسه را نشان می دهد نقب می زند به زمانی که ابوعلی سینا به بیماری قولنج مبتلا شد و در راه رسیدن به همدان فوت کرد و به همین خاطر جسدش را در همین مدرسه در اصفهان، خیابان ابن سینا، کوچه پاگلدسته، بالاتر از مدرسه شفیعیه دفن کردند. همین شد که خیابان ابن سینا به نام پزشک نامی شد. پیرمرد یادش نمی آید از کی اینجا بورس پارچه فروشان شد، ولی تا زمانی که یادش هست اینجا انواع واقسام پارچه ها بوده که فروخته می شده است.

در کوچه ها و خیابان های ابن سینا، زندگی ساده است. ساختمان ها، نما و تجملات اضافی ندارند. مردم لباس های گران نمی پوشند و  برندها و مارک ها در اینجا مفهومی ندارد. در این محله رستوران های زنجیره ای شعبه ای باز نکرده اند و هنوز در بقالی ها جنس خارجی نیست. مغازه ها ختم می شود به چند مانتو فروشی و پالتو فروشی و یک عالمه پرده فروشی از انواع ضخیم یا نازک. بیشتر خانه ها بافت فرسوده دارند.

*محله ای دست نخورده

ابن سینا خیلی وقت است دست نخورده باقی مانده است. مهمترین دلیلش را اهالی محل به صراحت می گویند. پیرمردها و پیرزن هایی که با این بافت ها پیر شده اند و جوانیشان را در آنها سپری کرده اند. خیاط میانسال محله که از 50 سال پیش اینجا کنار پدرش خیاطی را یاد گرفته و در خانه ای فرسوده زندگی می کند از تنوع طرح های تشویقی شهرداری برای نوسازی این محله می گوید که هیچکدامشان به کار او و امثال او نیامده. بسیاری از مردم این منطقه در بازپرداخت وام های سنگین باز مانده اند. عده ای بی خیالش شده اند و عده ای دیگر هم با بالا و پایین کردن زندگیشان به این نتیجه رسیده اند که از خیر وام ها بگذرند و در خانه های ترک خورده شان روزگار بگذرانند. در این میان عده انگشت شماری هستند که توانسته اند دستی به سر و گوش خانه هایشان بکشند و آنها را نونوار کنند.

*تقابل زندگی نو و کهنه

تقابل زندگی کهنه و نو در دل محله ها به خوبی پیداست ولی به هر ترتیب بافت بکر و دست نخورده محله همچنان با معماری به خصوصی خودنمایی می کند. خانه های زنجیروار این کوچه ها چنان از یک معماری و بنای خاص پیروی می کنند که گویی همه را یک نفر ساخته است؛ با طاقی ها و سایبان هایی که کمتر نظیرش را این روزها می بینی. نیازبه کالبد شکافی نیست، لهجه ها نشان می دهد که مردمان این منطقه دو بخش می شوند؛ عده ای بومی و عده ای دیگر هم غیر بومی که یک سوم کل درآمدشان صرف اجاره نشینی در خانه های نیمه مخروبه می شود.

این خانه های چهل پنجاه متری با چندین نفر سکنه مثل یک لحاف چهل تکه فضای اصلی ابن سینا را تشکیل می دهند. ساکنان این محله  به دور از  زندگی آپارتمان نشینی و فرهنگ مدرن در یکی از مهدهای بافت فرسوده زندگی می کنند. بافت هایی که حتی با عبور یک ماشین سبک، لرزه بر اندامشان می افتد. اینجا کلونی اتباع خارجه است. سیمای این خیابان، سیمای ساده زیستی است و شاید سیمای فقر. آنها که دستشان به دهانشان می رسیده از این خانه های تو سری خورده توی کوچه پس کوچه ها رفته اند. محله های ابن سینا خیلی وقت است نام بافت فرسوده را با خود یدک می کشند و آدم هایش با سیلی صورتشان را سرخ می کنند.

*فرسوده هایی که در اعداد نمی گنجد

بافت فرسوده و عنکبوتی محله ابن سینا به فاجعه نزدیک شده است. براساس آخرین آمارهای اعلام شده از سوی وزارت مسکن و شهرسازی، اکنون بیش از 60 هزار هکتار بافت فرسوده درکشور وجود داردکه بیش از هشت هزار و 100 هکتار آن متعلق به اصفهان و به خصوص محله ابن سینا است. این رقم شامل سه هزار هکتار بافت تاریخی و سه هزار و 780 هکتار سکونتگاه غیر رسمی است. در عین حال شهر اصفهان دو هزار و 304 هکتار بافت فرسوده دارد که 20 درصد مجموع مساحت شهر را شامل می شود.

با اینکه در قوانین متعددی همچون برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه نگاه ویژه ای به احیا و بازآفرینی بافت فرسوده شده است و طبق این برنامه ها باید هر سال 10درصد از این بافت احیا شود اما به علل گوناگون چنین اتفاقی نیافتاده است. این در حالی است که در اواخر سال 96 دستور آغاز عملیات اجرایی طرح ملی بازآفرینی شهری در 10 استان کشور از جمله اصفهان داده شد. بر این اساس 106 محله ناکارآمد در اصفهان شناسایی و آن زمان مقرر شد طبق دستور رئیس جمهور وقت، طی برنامه ای 10ساله در فاز نوسازی قرار گیرد.

بعد از این دستورالعمل، همه چشم به راه جهشی در نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده اصفهان شدند و حتی خبرگزاری شهرداری اصفهان (ایمنا) در اولین روزهای زمستان97 با تیتر «برجام بافت های فرسوده» به استقبال این دستور رفت اما به علت عدم همکاری دستگاه های متولی، تخصیص نیافتن اعتبارات لازم و نبود ضوابط ویژه ساخت وساز، بسته های تشویقی مؤثر برای افزایش مشارکت مردم و سرمایه گذاران بخش خصوصی عملا برجام بافت های فرسوده اصفهان با شکست مواجه کرد.

سه سال از زمانی که این تصمیم ها گرفته شد گذشته است. خرابه ها بیشتر شده اند و امیدی به آبادانی نیست. طرح ها مانده اند و کم کم پیر شده اند اما هنوز چشم بافت ها منتظر عددهای درستی هستند که بتوان با آنها ستون های محکمی برای خانه های این محله ها ساخت تا سقفی شود برای ساکنانشان که بر سرشان آوار نشود.