دریا قدرتی پور: اتاق انتظار مطب پر شده از بیمارانی که از ساعت ها قبل منتظرند. اغلبشان از شهرستان های دور و نزدیک آمده اند و هنوز بار و بنه شان را سامان نداده اند و بقچه هایشان همراهشان است. آنها از ماه ها قبل نوبت گرفته اند، راه درازی آمده اند تا ویزیت شوند، بدون حامی. بدون پشتوانه. در شهرهای دورتر پزشکان متخصص نایابند. اگر هم باشند، تعداد روزهایشان برای ماندن در روستا به یکی دو روز در ماه ختم می شود. مردم شهرستان مجبور می شوند ساعت ها رنج راه را به جان بخرند تا پزشک معالجشان را در حد چند دقیقه ببینند.

ساعت از 9 شب گذشته و نشستن چند ساعته در مطب بعد از ماه ها انتظار و کنار آمدن با شلوغی، سخت است به خصوص برای مردمانی که باید یک شب بمانند و بعد بروند. خستگی راه که به تنشان می ماند هیچ، پاسخگو نبودن تلفن ها و نوبت گیری های پی در پی و غیره هم زخمی کاری است که مرهم ندارد.

 این قصه دیروز و امروز نیست، کمبود نیروی متخصص سال ها است مثل سرطانی بدخیم در حال رشد است و در حاشیه ها و مناطق محروم خودش را بیش از پیش نشان می دهد. گرچه نسبت به چند دهه پیش با رشد چند برابری پزشکان متخصص روبرو بوده ایم اما همچنان این محرومیت و کمبود وجود دارد. برای نارضایتی ها خط کشی نیست که اندازه بگیرد اما حجم شکایات بالا است وقتی که به ازای 10 هزار نفر تنها 8/4 متخصص وجود دارد. این آمار وقتی غم انگیزتر می شود که بدانیم در کشورهای برخوردار پزشکان متخصص دو تا پنج برابر و حتی بیش از پنج برابر نسبت به ایران هستند. به عبارت دیگر می توان گفت که کمبود متخصص در کشور ما امری واضح است. وقتی این کمبودها را در کنار مشکلات توزیع و نحوه استقرار متخصصان در کشور قرار دهیم، مساله بغرنج تر هم می شود.

همین مسائل باعث می شود که مردم روستاها و مناطق دورافتاده ناچار شوند به هر مشقتی تن بدهند تا برای حدود 5 دقیقه ویزیت شدن رنجی به اندازه چند ماه را تحمل کنند. پزشکان هم از این آب گل آلود ماهی می گیرند و سعی می کنند در کمترین زمان، بیشترین بیمار را ویزیت کنند طوری که گاهی بیمار بعد از سه ساعت انتظار تنها سه دقیقه می تواند پزشک متخصص را ملاقات کند. این محدودیت ها حتی باعث می شود که بسیاری از پزشکان چند بیمار را به طور همزمان ویزیت کنند. بماند که رعایت نکردن حریم خصوصی بیماران و غر و لندها و اهانت برخی منشی ها و هزینه هایی که گاهی کمر دورافتادگان از شهرها را خم می کند نیز کم نیستند.

کافی است گذرت به مجتمع های پزشکی که نام های معتبری را با خود یدک می کشند بیافتد. همان ساختمان های اتو کشیده و قدبلندی که برق می زنند اما در درونشان چیز دندان گیری برای ارایه ندارند. در این مجتمع های به ظاهر شیک و جذاب همواره حقوق بیماران پایمال می شود و به دلیل وجود انحصارهایی که وجود دارد راه دوری ها را از قافله جا می گذارند. در برخی موارد منشی ها تلفنی وقت ملاقات نمی‌دهند و بيمار يا اطرافيان او ناچارند، زمانی را برای گرفتن وقت ملاقات و زمانی ديگر را در داخل مطب برای ویزیت دكتر صرف كنند. البته در اين بين وضعيت بيماران قديمی كمی بهتر است. آنها يا دوران نقاهت پس از جراحی را سپری می‌كنند يا تحت درمان قرار دارند يا بيماري‌شان دوباره عود كرده ولی به‌هرحال چون بيمار قديمی هستند، كمتر در صف‌های طولانی منتظر وقت ملاقات می‌مانند.

جالب اینجاست که در اين نوبت‌های طولانی هيچ توجهی به وخامت حال بيمار نمی‌شود و تنها ملاك برای ملاقات با پزشك، زمان دريافت نوبت است. البته در اين بين، برخی بيماران با استفاده از رابطه يا به توصيه برخی ديگر از پزشكان زودتر از ديگران می‌توانند پزشك مورد نظرشان را ملاقات كنند.

علی، یکی از مراجعه کنندگانی است که به تازگی پدر شده اما نوزادش زودتر از آنچه که طعم زندگی را بفهمد بیمار شده و از یک بیماری نادر عفونی رنج می برد. پزشک متخصصی که او برای فرزندش انتخاب کرده، آن قدر تعریفی بوده که علی را مجاب کرده به هر قیمتی هست از او وقت بگیرد. این پزشک متخصص هر چند ماه یک بار به ایران می آید و این بار بخت با علی و خانواده اش یار بوده که توانسته نوبت بگیرد:« وقت گرفتن از این پزشک مثل دویدن تا قله قاف بود. به خاطر بچه ام همه کاری کردم. کلی آشنا دیدم تا توانستم نوبت بگیرم.» به غیر از علی خیلی های دیگر هستند که یا خودشان و یا فرزندشان با مشکلات جدی روبرو هستند اما مثل او نتوانسته اند در این مسابقه برنده شوند. خیلی هایشان آمده اند اما اینکه آیا موفق می شوند پزشکشان را ببینند یا خیر برایشان مبهم است. پزشک مذکور تنها 25 نفر را می بیند و اگر شانس با بیماران یار باشد و کهولت سن و خستگی اجازه بدهد آنها را هم خواهد دید.

بقیه مطب ها هم اوضاع بهتری ندارند، شلوغ و درهم برهم و به هم ریخته اند و «انتظار»، فصل مشترک همه آنهاست.

فتاحی معلم بازنشسته ای است که با چنین مواردی در مطب فوق تخصص کبد، فوق تخصص مغز و اعصاب و متخصص ریه هم برخورد کرده است و معتقد است برخی از پزشکان بدشان نمی آید که مطب هایشان شلوغ باشد و این موضوع را به نوعی وجهه کاری خود می دانند.

در این مطب ها هم معاینه با سرعت نور است و کیفیت فدای کمیت می شود. چاره ای هم نیست. باید به همین چند دقیقه اکتفا کرد و قصه دردها را خلاصه و محدود گفت. در کوتاه ترین زمان بهترین داستان از بیماری گفته می شود و اگر شانس یار باشد و به ام آر آی و آزمایش های گران و غیره نرسد بیماری تشخیص داده می شود.

ملیحه یکی از کسانی است که بعد از سه ماه رفت و آمد و گرفتن چندین آزمایش و عکسبرداری بالاخره از زبان پزشکش متوجه شده که یک میکروب ناچیز باعث اینهمه هزینه شده است. به نظر او اگر از همان اول تشخیص داده می شد که مشکل معده دارد نیاز به اینهمه رفت و آمد و صرف وقت و هزینه نبود:« متاسفانه خیلی وقت ها پزشک بدون اینکه به ما نگاه کند همانطور که در حال نوشتن دستور آزمایش و رادیوگرافی و غیره است شرح حال ما را می شنود. بعضی وقت ها فکر می کنم اصلا گوشی بدهکار نیست. نمی دانم شایعه است یا حقیقت اما شنیده ام که بسیاری از پزشکان با آزمایشگاه و یا مراکز درمانی و داروخانه ها قرارداد می بندند تا سهمی را از آن خود کنند و همین باعث می شود که بیماران مجبور باشند تنها به مراکزی مراجعه کنند که پزشک دستور می دهد به این خاطر که جواب آزمایشگاه های دیگر را قبول ندارد.» به گفته او، آموزش مراقبت بیمار از خودش، بخشی از وظایف پزشک است که بازهم متاسفانه به علت کم بودن وقت ویزیت به نتیجه درست نمی رسد و در عوض کارهای تشخیصی غیرضروری تجویز می شود.

با اینکه بر اساس مصوبه دولت، متوسط زمان ویزیت بیمار برای پزشک عمومی 15دقیقه، پزشک متخصص 20دقیقه، پزشک فوق تخصص 25دقیقه و ویزیت روانپزشک 30دقیقه است، اما دقایقی که باید صرف ویزیت بیمار شود با بی توجهی و بی اعتنایی به مصوبه دولت سرش بریده می شود.

این اتفاقات در روزگاری می افتد که شیوع کرونا، کسر بودجه وزارت بهداشت، پدیده زیرمیزی پزشکان، هزینه‌های سرسام‌آور درمان، حمایت اندک بیمه و موارد متعدد هم چاشنی اش شده است. مسائلی که باعث می شود علاوه بر یک بیماری دردهای زیادی به جان بیماران بیافتد. به گواه آمار و ارقام، بسیاری از این بیماران به دلیل تقبل هزینه‌های درمان، از طبقه متوسط حتی به طبقات پایین تر جامعه نزول پیدا کنند. کسانی که از دورترین مناطق به کلانشهرها می آیند و هزینه هایشان چند برابر می شود.